Chế độ chính sách còn nhiều bất cập

Qua kiểm toán cho thấy, một số văn bản hướng dẫn thực hiện Chương trình NTM hiện nay còn có những bất cập, hạn chế gây khó khăn, vướng mắc cho các địa phương trong tổ chức, triển khai thực hiện Chương trình.

Đơn cử, Thông tư số 53/2022/TT-BTC ngày 12/8/2022 quy định việc quản lý và sử dụng kinh phí sự nghiệp của Chương trình giai đoạn 2021-2025 từ nguồn NSTW. Tuy nhiên, nội dung của Thông tư số 53/2022/TT-BTC chưa có hướng dẫn, quy định cụ thể về đối tượng áp dụng, nội dung chi, mức chi, chi các nội dung đặc thù....đối với đối tượng sử dụng kinh phí sự nghiệp từ nguồn NSĐP. Như vậy chưa đảm bảo sự thống nhất trong việc sử dụng kinh phí sự nghiệp (gồm NSTW và NSĐP) thực hiện Chương trình giai đoạn 2021-2025 tại các tỉnh thực hiện Chương trình, nhất là tại các tỉnh không được phân bổ NSTW thực hiện Chương trình giai đoạn 2021-2025.

Tại khoản 3 Điều 1 Quyết định số 319/QĐ-TTg ngày 8/3/2022 của Thủ tướng Chính phủ về việc quy định xã NTM kiểu mẫu giai đoạn 2021-2025, quy định: “Có ít nhất 1 mô hình thôn thông minh, do UBND cấp tỉnh quy định cụ thể”. Tuy nhiên Chính phủ, các bộ, ngành liên quan chưa ban hành các hướng dẫn cụ thể dẫn đến các tỉnh còn lúng túng khi thực hiện xây dựng các tiêu chí và không đồng nhất về số lượng và nội dung các tiêu chí.

Bên cạnh đó, bộ tiêu chí xã NTM về y tế quy định tỷ lệ khám chữa bệnh điện tử, tuy nhiên do điều kiện cơ sở hạ tầng khác nhau, nền tảng công nghệ thông tin chưa đồng bộ, chưa có ứng dụng chính thức về sổ sức khỏe điện tử, Bộ Y tế đang trong lộ trình xây dựng các quy định cụ thể về hồ sơ sức khỏe cá nhân, sổ sức khỏe điện tử, khám, chữa bệnh từ xa theo Luật Khám bệnh, chữa bệnh sửa đổi tại thời điểm hiện nay.

Kiến nghị xử lý hàng trăm tỷ đồng và chấn chỉnh, khắc phục nhiều vấn đề

KTNN đã kiến nghị xử lý tài chính 145.728 triệu đồng, trong đó thu hồi nộp ngân sách các khoản chi sai quy định 46,3 triệu đồng; thu hồi kinh phí thừa 36.724 triệu đồng; giảm thanh toán 6.597 triệu đồng; bố trí vốn NSĐP hoàn trả cho chương trình 102.360 triệu đồng. Kiến nghị xử lý khác 307.259 triệu đồng, trong đó chủ yếu là điều chỉnh không tổng hợp vào quyết toán kinh phí của Chương trình giai đoạn 2021-2025 là 298.932 triệu đồng.

Đồng thời, đối với UBND các tỉnh được kiểm toán, KTNN kiến nghị phải chỉ đạo các đơn vị có liên quan khẩn trương hoàn thiện, trình HĐND tỉnh, thành phố ban hành cơ chế lồng ghép các nguồn vốn thực thực hiện Chương trình theo quy định hiện hành giai đoạn 2021-2025; kiểm tra, rà soát, đối chiếu, tổng hợp số liệu các nguồn vốn đã đầu tư cho Chương trình MTQG xây dựng NTM giai đoạn 2021-2025 (năm 2021, 2022) của địa phương; tăng cường kiểm tra, rà soát các dự án trong Chương trình đảm bảo bố trí vốn thực hiện đầu tư đúng nội dung, đối tượng và bố trí nguồn vốn phù hợp với quy định Chương trình giai đoạn 2021-2025.

Đối với Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn (NN&PTNT), KTNN kiến nghị rà soát các văn bản chỉ đạo, hướng dẫn thực hiện Chương trình để kịp thời tham mưu cho các cơ quan chức năng sửa đổi, điều chỉnh, bổ sung nhằm đảm bảo thống nhất, phù hợp với điều kiện thực tế của từng địa phương (vùng, miền), phát huy hiệu quả của Chính sách, đảm bảo thuận lợi cho các địa phương thực hiện Chương trình.

Bộ NN&PTNT cần phối hợp với các bộ, ngành chủ trì các nội dung thành phần của Chương trình xây dựng kế hoạch thực hiện Chương trình, thống nhất chỉ tiêu phấn đấu, nhiệm vụ cụ thể hàng năm dự kiến giao cho từng bộ, cơ quan trung ương và các địa phương thực hiện.

Phối hợp với các địa phương thực hiện Chương trình rà soát, đối chiếu, tổng hợp số liệu các nguồn vốn đã đầu tư cho Chương trình NTM giai đoạn 2021-2025 (năm 2021, 2022) của tỉnh, thành phố đảm bảo tính chính xác, có căn cứ để đánh giá, tổng hợp số liệu cho công tác quyết toán kinh phí của Chương trình.

Rà soát phương án phân bổ vốn của Chương trình đối với các địa phương còn sai sót về nguồn dữ liệu về số xã đạt chuẩn NTM và số xã khu vực III trong phương án. Trên cơ sở đó phối hợp với Bộ KH&ĐT, Bộ Tài chính tổng hợp báo cáo Chính phủ trình UBTVQH xem xét quyết định.

Chấn chỉnh, rút kinh nghiệm trong việc chậm trình ban hành quyết định quy định chi tiết nguyên tắc, tiêu chí, định mức phân bổ vốn NSTW và tỷ lệ vốn đối ứng từ NSĐP; chậm trình Thủ tướng Chính phủ ban hành các chương trình hỗ trợ, Bộ tiêu chí đánh giá sản phẩm OCOP; chưa hoàn thành việc xây dựng chỉ số, biểu mẫu giám sát, đánh giá Chương trình NTM theo quy định tại Điều 32 Nghị định số 27/2022/NĐ-CP ngày 19/4/2022 của Chính phủ; chưa chủ trì, phối hợp với các bộ, cơ quan trung ương và địa phương liên quan lập Kế hoạch Chương trình NTM giai đoạn 5 năm 2021-2025 gửi Bộ KH&ĐT và Bộ Tài chính theo khoản 3 Điều 5 Nghị định số 27/2022/NĐ-CP ngày 19/4/2022 của Chính phủ để làm cơ sở trình Thủ tướng Chính phủ; xây dựng phương án phân bổ vốn NSTW cho các địa phương thực hiện Chương trình còn có tồn tại, sai sót.

Đối với Bộ KH&ĐT, khẩn trương phối hợp với các bộ, ngành liên quan hoàn thành Hệ thống giám sát, đánh giá Chương trình MTQG theo quy định tại khoản 2 Điều 32 Nghị định số 27/2022/NĐ-CP để đảm bảo cho việc cập nhật, lưu trữ thông tin giám sát, đánh giá các Chương trình MTQG trên phạm vi toàn quốc. Chấn chỉnh, rút kinh nghiệm đối với những hạn chế trong việc chậm ban hành văn bản chỉ đạo, hướng dẫn thực hiện Chương trình.

Đối với Bộ Tài chính, cần phối hợp với Bộ NN&PTNT và các đơn vị liên quan rà soát các văn bản chỉ đạo, hướng dẫn thực hiện Chương trình thuộc trách nhiệm ban hành của Bộ để kịp thời xem xét sửa đổi, điều chỉnh những vướng mắc nhằm đảm bảo thống nhất, phù hợp với điều kiện thực tế của từng địa phương (vùng, miền), phát huy hiệu quả của Chính sách trong quá trình triển khai thực hiện Chương trình.

Khẩn trương phối hợp với Bộ NN&PTNT và các đơn vị liên quan tổng hợp, đề xuất cân đối vốn sự nghiệp nguồn NSTW thực hiện Chương trình giai đoạn 5 năm, thông báo số kiểm tra kinh phí sự nghiệp dự toán hàng năm và giai đoạn hai năm tiếp theo để làm cơ sở cho chủ chương trình xây dựng phương án phân bổ, thông báo dự kiến mức vốn sự nghiệp nguồn NSTW thực hiện Chương trình NTM cho bộ, cơ quan trung ương và địa phương theo quy định để các đơn vị thực hiện Chương trình có căn cứ triển khai thực hiện các nhiệm vụ của Chương trình.

Nghiêm túc tiếp thu kiến nghị kiểm toán, phấn đấu hoàn thành tốt các mục tiêu đề ra

Trong quá trình làm việc với đoàn kiểm toán của KTNN, cũng như tiếp nhận kết quả kiểm toán, đại diện Bộ NN&PTNT cùng các địa phương cho biết, những kết quả được KTNN chỉ ra là phù hợp, đúng với thực tế triển khai của địa bàn vừa qua; đồng thời cho biết sẽ nghiêm túc tiếp thu, thực hiện theo kết luận, kiến nghị kiểm toán.

Trao đổi với báo chí, các cơ quan, địa phương cũng giải trình, làm rõ thêm đối với những khó khăn trong tổ chức triển khai thực hiện Chương trình NTM.

Chia sẻ về những khó khăn trong triển khai Chương trình, ông Ngô Trường Sơn - Chánh Văn phòng Điều phối Nông thôn mới Trung ương (Bộ NN&PTNT) cho biết, Hệ thống văn bản pháp lý, văn bản hướng dẫn thực hiện Chương trình ở cấp trung ương chậm ban hành. Một số địa phương còn lúng túng, chậm ban hành các văn bản cụ thể hóa Bộ tiêu chí quốc gia về NTM giai đoạn 2021 - 2025 theo phân cấp và triển khai các Chương trình chuyên đề. Tiến độ giải ngân kế hoạch vốn ngân sách trung ương năm 2022 và giai đoạn 2021 - 2025 còn chậm.

Mô hình tổ chức và cơ chế làm việc của Văn phòng Điều phối NTM cấp tỉnh ở các địa phương có sự khác nhau, chưa có sự thống nhất. Cán bộ làm công tác xây dựng NTM cấp xã chủ yếu là kiêm nhiệm và thường xuyên thay đổi nên ảnh hưởng đến việc tham mưu triển khai, theo dõi, tổng hợp thực hiện Chương trình ở cơ sở. Kết quả đạt chuẩn xã NTM của một số vùng vẫn còn khoảng cách chênh lệch lớn; đặc biệt đến nay còn 16 huyện nghèo thuộc 12 tỉnh còn “trắng xã NTM”; chưa có huyện thuộc danh sách các huyện nghèo được công nhận đạt chuẩn NTM.

Công tác chuyển dịch cơ cấu kinh tế và đổi mới mô hình sản xuất trong nông nghiệp còn chậm; việc xây dựng thương hiệu sản phẩm chưa được quan tâm đúng mức. Chất lượng đạt chuẩn và công tác duy trì bền vững kết quả của một số xã sau đạt chuẩn còn hạn chế…

Thông tin thêm về vấn đề này, nhiều địa phương cũng cho biết, triển khai Chương trình, Chính phủ đã ban hành Nghị đinh số 38/2023/NĐ-CP ngày 24/6/2023 sửa đổi, bổ sung một số điều của Nghị định số 27/2022/NĐ-CP ngày 19/4/2022 quy định cơ chế quản lý, tổ chức thực hiện các chương trình MTQG tuy nhiên địa phương vẫn còn gặp khó trong việc triển khai một số nội dung… Do đó, các địa phương đề nghị Bộ NN&PTNT có hướng dẫn chung về mô hình Văn phòng Điều phối NTM đảm bảo thống nhất ở các địa phương; Trung ương tiếp tục hỗ trợ nguồn lực cho địa phương để hoàn thành xây dựng NTM…

Theo Bộ NN&PTNT, với vai trò là cơ quan chủ trì, Bộ sẽ nghiêm túc xem xét các vấn đề được KTNN chỉ ra, cũng như kiến nghị, đề xuất của địa phương. Để đạt mục tiêu Chương trình đến năm 2025 cả nước có ít nhất 80% số xã đạt chuẩn NTM; ít nhất 50% huyện, thị xã, thành phố thuộc tỉnh đạt chuẩn NTM, hoàn thành nhiệm vụ xây dựng NTM; có khoảng từ 17 - 19 tỉnh, thành phố được Thủ tướng Chính phủ công nhận hoàn thành nhiệm vụ xây dựng NTM và 60% số thôn thuộc các xã đặc biệt khó khăn được công nhận đạt chuẩn NTM; việc triển khai thực hiện Chương trình NTM giai đoạn 2023 - 2025 sẽ tập trung thực hiện 7 giải pháp trọng tâm.

Trong đó đẩy mạnh hơn nữa công tác tuyên truyền, thống nhất nhận thức, thay đổi tư duy cho cán bộ và người dân về thực hiện xây dựng NTM gắn với xây dựng “Nông nghiệp sinh thái, nông thôn hiện đại, nông dân văn minh”. Nghiên cứu, rà soát, hoàn thiện hệ thống cơ chế chính sách hỗ trợ xây dựng NTM nhằm kịp thời tháo gỡ khó khăn, vướng mắc; sửa đổi, bổ sung Bộ tiêu chí NTM các cấp phù hợp hơn với tình hình thực tế tại địa phương và đặc thù vùng, miền. Tăng cường công tác đào tạo, tập huấn nâng cao năng lực cho đội ngũ cán bộ làm công tác xây dựng NTM các cấp. Nâng cao hơn nữa chất lượng, hiệu quả công tác phối hợp giữa các bộ, ngành trung ương và địa phương trong thực hiện Chương trình. Triển khai hiệu quả 11 nội dung của Chương trình; 6 chương trình chuyên đề trọng tâm. Huy động tối đa các nguồn lực thực hiện Chương trình và quản lý, sử dụng nguồn vốn NSNN được giao đảm bảo hiệu quả, phù hợp với quy định…

Bộ trưởng Bộ NN&PTNT Lê Minh Hoan đề nghị các địa phương đẩy mạnh hơn nữa công tác tuyên truyền, thay đổi tư duy, nhận thức cho người dân về xây dựng NTM, đặc biệt phát triển kinh tế nông thôn theo hướng chuyển từ đơn giá trị sang đa giá trị. Bộ trưởng Lê Minh Hoan cũng đề nghị các bộ, ngành Trung ương, các địa phương tiếp tục rà soát, hoàn thiện hệ thống cơ chế, chính sách hỗ trợ xây dựng NTM nhằm kịp thời tháo gỡ khó khăn, vướng mắc, đảm bảo phù hợp với điều kiện thực tế; huy động tối đa các nguồn lực thực hiện Chương trình xây dựng NTM; từng bước nâng cao chất lượng đời sống của người dân, thúc đẩy sự phát triển kinh tế ở nông thôn…