Mới đây, ngày 13/9/2022, Phó Thủ tướng Thường trực Phạm Bình Minh – Trưởng Ban Chỉ đạo Quốc gia chống buôn lậu, gian lận thương mại và hàng giả (Ban Chỉ đạo 389 quốc gia) đã ký ban hành Kế hoạch 92/KH-BCĐ389 về tăng cường công tác chống buôn lậu, gian lận thương mại và hàng giả trên các tuyến biên giới, vùng biển và địa bàn nội địa. Kế hoạch trên thực hiện từ ngày 15/9/2022 – 15/9/2025.

Đáng chú ý, tại kế hoạch này, Ban Chỉ đạo 389 quốc gia yêu cầu Ban Chỉ đạo 389 Bộ Tài chính chỉ đạo lực lượng Thuế tăng cường công tác quản lý thuế, kiểm tra, kiểm soát, giám sát việc kê khai, quyết toán thuế của các doanh nghiệp, tổ chức, cá nhân kinh doanh để thu đúng, thu đủ, kịp thời các khoản thuế, phí, lệ phí, khoản thu khác; quản lý chặt việc hoàn thuế, bảo đảm hoàn đúng đối tượng, đúng chế độ; kiểm tra, rà soát đối với các doanh nghiệp có dấu hiệu rủi ro cao về thuế nhằm kịp thời phát hiện, ngăn chặn hành vi trốn thuế, nợ đọng thuế, chuyển giá.

Đặc biệt là cần tăng cường biện pháp quản lý, kiểm tra việc phát hành, sử dụng hóa đơn điện tử nhằm kịp thời phát hiện, ngăn chặn hành vi mua bán, sử dụng trái phép hóa đơn điện tử để hợp thức hàng nhập lậu, trốn thuế.

Thời gian vừa qua, lực lượng chức năng đã liên tục triệt phá nhiều đường dây mua bán hóa đơn giá trị gia tăng (GTGT) trái phép có quy mô lớn từ hàng chục đến hàng nghìn tỷ đồng. Như gần đây nhất, ngày 12/9/2022, TAND TP Hà Nội đã xử phạt nhiều bị cáo trong đường dây thành lập gần 20 công ty “ma” nhằm mua bán hóa đơn với giá trị hơn 1.000 tỷ đồng.

Hay trước đó, vào đầu tháng 8/2022, Phòng Cảnh sát kinh tế - Công an tỉnh Đắk Nông cũng đã triệt phá đường dây chuyên thành lập công ty "ma" để bán trái phép hóa đơn GTGT "khống" với số lượng lớn ở nhiều tỉnh, thành phố. Theo đó, đối tượng Doãn Đình Đông (ngụ TP HCM) chỉ đạo thành lập Công ty Nam Nam Nguyên, Công ty Bắc Nam Nguyên và Công ty Quốc Anh đều có trụ sở tại tỉnh Đắk Nông trong giai đoạn 2018-2021.

Mục đích thành lập các công ty "ma" này là bán hóa đơn GTGT cho các doanh nghiệp hoạt động trong lĩnh vực xây dựng và kinh doanh vật liệu xây dựng trên toàn quốc có nhu cầu sử dụng hóa đơn GTGT để kê khai, hợp thức hóa đơn đầu vào trong hoạt động sản xuất kinh doanh. Tổng cộng 3 công ty đã xuất 1.112 tờ hóa đơn cho hơn 200 doanh nghiệp, tổng số tiền chưa tính thuế là gần 157 tỉ đồng, tiền thuế VAT là gần 16 tỉ đồng.

Để từng bước “chặn đứng” hành vi mua bán hóa đơn trái phép, một trong những giải pháp được coi là triệt để, căn cơ nhất để xử lý tình trạng này đó là áp dụng hoá đơn điện tử, đặc biệt là hoá đơn điện tử có mã xác thực của cơ quan thuế. Tuy nhiên, rất có thể, các đối tượng xấu sẽ lại tìm mọi thủ đoạn để thực hiện hành vi mua bán trái phép loại hóa đơn này.

Trao đổi với phóng viên báo Nhà báo và Công luận, PGS. TS Đinh Trọng Thịnh – Chuyên gia kinh tế, đánh giá, việc áp dụng hóa đơn điện tử là một bước tiến mạnh, thể hiện quyết tâm của Chính phủ, đặc biệt là Bộ Tài chính trong số hóa đối với hoạt động quản lý kinh tế.

Để thực hiện áp dụng hóa đơn điện tử, các cơ quan đã rất rốt ráo trong mọi công việc, mọi khâu để việc áp dụng này có thể rộng rãi nhất trong nền kinh tế quốc dân. Cụ thể, việc áp dụng hóa đơn điện tử đã bắt đầu từ ngày 1/7/2022 theo theo quy định Luật Quản lý thuế 2019 và Nghị định 123/2020/NĐ-CP của Chính phủ.

Tuy nhiên, theo PGS. TS Đinh Trọng Thịnh, hóa đơn điện tử hay cũng như một số loại hóa đơn khác thường có khía cạnh khác liên quan đến hoạt động. Cụ thể, có thể sẽ xảy ra việc mua bán hóa đơn điện tử như mua bán hóa đơn giấy như thời gian vừa qua.

Cũng theo ông Đinh Trọng Thịnh, việc thực hiện kết nối số liệu của một số doanh nghiệp kinh doanh lớn với cơ quan quản lý thuế là một trong những cách giảm thiểu. Nhưng trong nền kinh tế có rất nhiều vấn đề. Do đó, Chuyên gia kinh tế Đinh Trọng Thịnh cho rằng, việc Ban Chỉ đạo 389 quốc gia yêu cầu Ban Chỉ đạo 389 Bộ Tài chính chỉ đạo lực lượng Thuế tăng cường biện pháp quản lý, kiểm tra việc phát hành, sử dụng hóa đơn điện tử nhằm kịp thời phát hiện, ngăn chặn hành vi mua bán, sử dụng trái phép hóa đơn điện tử để hợp thức hàng nhập lậu, trốn thuế là rất kịp thời, quyết liệt.

“Chính phủ, Ban Chỉ đạo 389 quốc gia cũng đã có nhìn nhận, đánh giá, quyết định sẽ áp dụng các biện pháp để ngăn ngừa hoạt động mua bán hóa đơn điện tử trên thị trường để từ đó đảm bảo việc thu, nộp, bồi hoàn thuế được đầy đủ”, ông Thịnh nhấn mạnh.

Về việc kiểm soát, kiểm tra trong việc áp dụng hóa đơn điện tử, PGS. TS Đinh Trọng Thịnh cho biết, hóa đơn điện tử sẽ khó mua bán hơn hóa đơn giấy, bởi hóa đơn điện tử có mã xác thực của cơ quan thuế chỉ cần tra sẽ ra ngay. Thậm chí các doanh nghiệp kinh doanh lớn, mua bán nhiều đã có kết nối với cơ quan quản lý thuế. Vì thế nếu tỉ lệ hóa đơn tăng đột biến hoặc doanh nghiệp có phát sinh hóa đơn mang tính thường xuyên thì cơ quan quản lý sẽ dễ dàng nhận ra để kiểm tra, xử lý nếu có vi phạm.

“Đối với hoạt động này nếu chúng ta để ý, có quyết tâm thì hoàn toàn có thể quản lý rất tốt mà không có khó khăn. Và rõ ràng nếu kiểm soát, kiểm tra quyết liệt thì việc mua bán hóa đơn điện tử sẽ được giảm thiểu ở mức tối đa”, ông Thịnh nêu rõ.

Bên cạnh cơ quan Thuế, theo PGS. TS Đinh Trọng Thịnh, cơ quan Quản lý thị trường cũng rất quan trọng trong việc phát hiện, ngăn chặn hành vi mua bán hóa đơn trái phép. “Cơ quan quản lý thị trường có thể kiểm tra việc doanh nghiệp có buôn bán, có xuất nhập khẩu, có hàng hóa thật hay không? Nếu một doanh nghiệp chỉ mới thành lập mà tự nhiên có một loạt hóa đơn mua bán với khối lượng, số tiền rất lớn thì quản lý thị trường có thể kiểm tra đến tận nơi, xem có đúng thực tế hay không? Bởi vì từ trước đến nay, khâu này có thể coi là lỏng nhất trong quản lý của chúng ta. Khi mà cá nhân cứ kê khai thành lập doanh nghiệp, sau đó mua bán hóa đơn rồi sau 1-2 năm đánh sập rồi lại thành lập công ty khác. Cái này cơ quan quản lý cần nhạy bén và có kiểm tra thường xuyên mới ra được”, ông Thịnh nhấn mạnh.

Hiện, Tổng cục Thuế đã thành lập ban chỉ đạo 1385 để tăng cường công tác thanh tra kiểm tra, chống gian lận chống hoàn thuế GTGT. Ban chỉ đạo 1385 đã xây dựng kế hoạch và chỉ đạo thống nhất toàn ngành trong việc triển khai đồng bộ công tác thanh tra kiểm tra các doanh nghiệp có dấu hiệu rủi ro cao trong hoàn thuế GTGT.