Kinh tế toàn cầu sẽ giảm tốc

Trong tuần qua, cả thế giới đã hướng mọi sự chú ý vào “chảo lửa” Ukraine, sau khi Tổng thống Nga Vladimir Putin phát động chiến dịch quân sự đặc biệt tại nước này.

Sau hơn 1 tuần căng thẳng leo thang, nền kinh tế toàn cầu đã “ngấm đòn”, khi thị trường tài chính từ Á, Âu tới Mỹ đều trải qua giai đoạn “đẫm máu”. Đồng thời, giá dầu thế giới không ngừng lập “đỉnh mới”, khiến quá trình hồi phục kinh tế của nhiều quốc gia bị chậm lại.

Chưa dừng lại tại đó, các lệnh trừng phạt lẫn nhau giữa Nga và các nước đồng minh liên tục được ban hành, điều này không chỉ gây tổn hại tới kinh tế các nước có liên quan, mà ngay cả các nước nằm ngoài vùng chiến sự cũng đang phải hứng chịu hậu quả từng ngày.

Trao đổi với phóng viên Báo Nhà báo & Công luận, TS. Cấn Văn Lực - chuyên gia kinh tế nhận định: Bất kỳ sự bất ổn địa chính trị nào cũng gây ra các tác động nhất định với nền kinh tế toàn cầu. Sự xung đột giữa các quốc gia càng lớn, là “siêu cường” kinh tế, thì sự ảnh hưởng tiêu cực càng lớn.

Nhìn vào thực tế có thể thấy, sau hơn 1 tuần căng thẳng chính trị giữa Nga và Ukraine. Giá dầu thế giới đã vượt ngưỡng 100 USD/thùng, thậm chí có thời điểm lên tới 105 USD/thùng, mức giá cao nhất kể từ năm 2014.

TS. Cấn Văn Lực phân tích: Giá dầu tăng, đương nhiên các chi phí vận tải tăng theo, nhất là cước vận tải quốc tế, khiến hàng hóa cơ bản đều tăng. Các doanh nghiệp sản xuất cũng phải đối mặt với tình trạng chi phí sản xuất leo thang.

Đồng thời, nhiều hàng hóa tăng giá như “tát nước theo mưa” sau giá dầu, sẽ khiến lạm phát toàn cầu dần trở nên tồi tệ. Đồng tiền nội địa của nhiều quốc gia mất giá, khiến nhà đầu tư tháo chạy khỏi thị trường tài chính tìm đến các kênh đầu tư trú ẩn an toàn hơn, và an toàn nhất là vàng. Đó chính là nguyên nhân, vì sao giá vàng trong tuần vừa qua tăng giá chóng mặt, có thời điểm tăng tới 2.100 USD/ounce.

“Nếu bình quân giá dầu tăng thêm 30% - 40%, thì sự tăng trưởng kinh tế toàn cầu có thể giảm 0,3% - 0,5%. Như vậy, mục tiêu tăng trưởng kinh tế toàn cầu năm nay ước đạt 44,5% sẽ khó thành công”, ông Lực nói.

Kinh tế Việt Nam liệu có bị ảnh hưởng?

Việt Nam là quốc gia có độ mở kinh tế cao, là đối tác thương mại quan trọng của nhiều nước trong khối liên minh quân sự NATO và cũng là “bạn hàng” thân thiết đối với Nga.

Giống như thế giới, kinh tế Việt Nam cũng sẽ bị kéo vào “vòng xoáy” chiến sự tại Ukraine. Ông Cấn Văn Lực đặt giả thuyết, nếu tình hình chiến sự tiếp tục leo thang trong vài tuần tới, mục tiêu tăng trưởng GDP 6% - 6,5% trong năm 2022 sẽ rất khó thực hiện.

“Việt Nam sẽ chịu ảnh hưởng lớn nếu tình hình căng thẳng hai nước tiếp tục leo thang, vì chúng ta là nước nhập siêu xăng dầu. Năm ngoái, Việt Nam nhập siêu khoảng 6,3 tỷ USD, giá dầu tăng đương nhiên tình trạng nhập siêu sẽ tăng”, ông Lực nói.

Trích dẫn báo cáo của Tổng cục Thống kê, ông Lực nói: Giả sử giá dầu thế giới tăng 10%, tăng trưởng kinh tế của Việt Nam sẽ giảm 0,5%. Trong khi đó, ông Lực dự báo giá xăng có thể tăng bình quân 30% - 40% so với cuối năm ngoái, như vậy tăng trưởng kinh tế của Việt Nam có thể giảm 1% - 2% so với dự báo, lạm phát cũng sẽ tăng vượt qua ngưỡng 4%.

Đồng tình với nhận định này, đại diện của VinaCapital cảnh báo về tình trạng lạm phát gia tăng. Đại diện của VinaCapital phân tích, các lệnh trừng phạt và tình trạng đứt gãy chuỗi cung ứng có thể dẫn đến khan hiếm nhiều mặt hàng cơ bản, trực tiếp làm giá đầu vào của các doanh nghiệp tăng cao.

Về phía nguồn cầu, lạm phát còn có thể làm cho tiêu dùng và tiến độ giải ngân đầu tư trong nền kinh tế, bao gồm cả đầu tư công chậm lại, do mặt bằng giá tăng cao và biến động khó lường. Bên cạnh đó, những doanh nghiệp lệ thuộc quá nhiều vào nguyên liệu đầu vào sẽ có rủi ro khan hiếm nguồn cung trực tiếp do căng thẳng Ukraine - Nga gây ra.

Tuy nhiên, chuyên gia của VinaCapital cũng cho rằng rủi ro đề cập phía trên không ảnh hưởng nhiều đến triển vọng của các doanh nghiệp thuộc ngành có lợi thế cạnh tranh bền vững và hưởng lợi từ câu chuyện tăng trưởng dài hạn của Việt Nam như: ngân hàng, khu công nghiệp, dịch vụ nội địa và hạ tầng, bao gồm hạ tầng giao thông, hàng hải và năng lượng.

Sau chiến dịch quân sự đặc biệt của Nga tại Ukraine, Mỹ và các quốc gia đồng minh thông báo chặn kết nối của một số ngân hàng Nga khỏi hệ thống thanh toán quốc tế SWIFT.

SWIFT là tên viết tắt của Hiệp hội Viễn thông tài chính liên ngân hàng toàn cầu, được thành lập vào năm 1973 và có trụ sở tại Bỉ. Đây là hệ thống truyền tin nhắn giao dịch toàn cầu, kết nối hơn 11.000 tổ chức tài chính tại hơn 200 quốc gia và vùng lãnh thổ. Việc loại Nga ra khỏi SWIFT sẽ gây ảnh hưởng lớn tới nền kinh tế Nga và ngay cả các đối tác thương mại với quốc gia này.

Theo đánh giá mới nhất của VnDirect, việc loại Nga ra khỏi SWIFT sẽ tác động rất lớn tới các dự án của nước này tại Việt Nam.

Theo số liệu của Bộ Kế hoạch - Đầu tư, tính đến cuối tháng 2/2022, Nga đang đầu tư 151 dự án tại Việt Nam, với tổng giá trị lên đến 953 triệu USD. Như vậy, Nga đứng vị trí thứ 24 trong số các quốc gia và vùng lãnh thổ đầu tư vào Việt Nam. Hầu hết, các dự án đầu tư của Nga chủ yếu tập trung ở lĩnh vực năng lượng.

VnDirect nhấn mạnh: Các lệnh trừng phạt, bao gồm cả việc chặn kết nối SWIFT của hệ thống tài chính Nga sẽ ảnh hưởng đến các dự án đầu tư của Nga tại Việt Nam, phần lớn là các dự án điện và dầu khí.

Tuy nhiên, những dự án này đều có quy mô nhỏ và đang dừng lại ở giai đoạn thăm dò tìm kiếm và chưa được triển khai tiếp. Do đó việc ngưng trệ khai thác không ảnh hưởng nhiều đến quy mô của của ngành.

Bằng mọi giá phải kìm hãm đà tăng của giá xăng dầu trong nước

Nhằm giảm thiểu các tác động tiêu cực, điều quan trọng nhất được rất nhiều ý kiến chuyên gia ủng hộ, chính là kiềm chế đà tăng của giá xăng dầu trong nước. Theo một logic thông thường, giá dầu tăng sẽ khiến chi phí đầu vào nhiều ngành tăng, giá tăng kéo theo lạm phát tăng. Từ đó lãi suất sẽ tăng và giá chứng khoán bị áp lực giảm giá.

Hiện nay, có 2 yếu tố tác động tới giá xăng dầu trong nước, đó là giá dầu thế giới và các khoản thuế, phí liên quan tới giá xăng dầu. Tuy nhiên, việc giá dầu thế giới liên tục tăng trong thời gian vừa qua là điều bất khả kháng, Việt Nam không thể can thiệp vào sự điều chỉnh của giá dầu thế giới.

Vậy, việc kiềm chế đà tăng của giá xăng dầu chỉ còn cách giảm thuế, nhất là thuế bảo vệ môi trường. Được biết, một lít xăng dầu hiện nay đang phải “cõng” 11.000 đồng tiền thuế, phí các loại.

Ông Cấn Văn Lực kiến nghị: Chính phủ và Bộ Công Thương bám sát diễn biến giá dầu, đảm bảo lượng cung ứng xăng dầu và tăng cường thanh tra để hạn chế hiện tượng trục lợi chính sách.

“Đồng thời, Chính phủ đảm bảo đầy đủ cung ứng hàng hóa, dịch vụ đầy đủ trong nước, tránh hiện tượng khan hiếm cục bộ hoặc khan hiếm không đáng có”, ông Cấn Văn Lực nói.

Việt Vũ