Trước đó, mùa mưa lũ năm 2020 hàng loạt thuỷ điện nằm trên dòng sông Đăk Psi xả lũ gây ngập nặng cho vùng hạ du, đặc biệt là đoạn qua xã Đăk Pxi (huyện Đăk Hà, Kon Tum). Nhiều hoa màu, cây cối và các vườn cà phê đang vào mùa thu hoạch bị chìm trong biển nước. Dòng cát cũng theo dòng nước lũ tràn về vùi lấp ruộng vườn của người dân.

Cơ quan chức năng xác định Thủy điện Đăk Psi 5 đã xả lũ gây ngập lụt, ảnh hưởng trực tiếp đến tính mạng và tài sản của người dân, đồng thời yêu cầu thủy điện tiến hành đền bù, hỗ trợ những thiệt hại cho các hộ dân.

Đến nay, các công ty thủy điện trên địa bàn đã hỗ trợ, đền bù cho các hộ dân bị ảnh hưởng trên với tổng 1,7 tỷ đồng. Hiện còn hơn 10 hộ dân chưa đồng ý với mức đền bù mà bên thủy điện đưa ra.

Chia sẻ với PV, chị Nguyễn Thị Nam (thôn 5, xã Đăk Pxi) cho biết: “Đợt thủy điện xả lũ vào năm 2020 đã nhấn chìm hơn 1.200 cây cà phê của gia đình. Nước lũ rút thì cát cũng phủ trắng cả mảnh vườn. Qua nhiều lần phản ánh, các công trình thủy điện đã hỗ trợ, đền bù khoảng 400 triệu cho gia đình”.

“Cứ mỗi khi nghe mùa mưa lũ về là người dân sống dưới vùng hạ du như chúng tôi lại thấp thỏm, lo lắng. Tuy nhiên, sống dưới chân thủy điện thì gia đình cũng chấp nhận. Tôi mong chính quyền địa phương, thủy điện cần có những phương án xả lũ hợp lý, thông báo kịp thời đến người dân để đảm bảo tính mạng và tài sản, nhất là mùa mưa lũ”.

Theo ông Phan Văn Học – Phó Chủ tịch UBND xã Đăk Pxi, trên thượng nguồn của xã đang có khoảng 6 công trình thủy điện nên vào mùa mưa lũ, chính quyền đều rất lo lắng cho hoa màu, tài sản của bà con.

“Mỗi lúc bão vào, chính quyền đều phân công trực 100%, thành lập các tổ lưu động bám lại các làng dọc sông để nắm tình hình nước lên và hỗ trợ bà con di dời tài sản lên cao. Bên cạnh đó xã luôn phối hợp chặt chẽ với thủy điện để nắm việc xả lũ để kịp thời thông báo cho bà con. Những khu vực dân cư có nguy cơ sạt lở, xã cũng xây dựng phương án để đưa đến khu tái định cư”, ông Học thông tin thêm.

Tương tự tại huyện Kon Plông, mới đây (5/2022) cơ quan chức năng tỉnh Kon Tum xác định, việc tích nước lòng hồ, ngăn dòng chảy làm chết hơn 25 ha rừng (rừng nằm ngoài phạm vi thu hồi) trách nhiệm thuộc về Công ty Viễn Thám, Công ty cổ phần thủy điện Vĩnh Sơn - Sông Hinh (chủ đầu tư thủy điện Thượng Kon Tum) và các tổ chức, cá nhân trong việc giám sát, thẩm định hồ sơ trước khi trình UBND tỉnh Kon Tum phê duyệt đối với diện tích thu hồi, chuyển mục đích sử dụng rừng.

Cũng trên địa bàn Kon Tum, người dân ở vùng hạ du ở các xã Tân Lập, Đăk Ruồng…(huyện Kon Rẫy) sống dọc dòng sông Đăk Snghé nhiều năm nay luôn phải chịu cảnh mùa nắng thì dòng sông khát khô, thiếu nước tưới. Mùa mưa, nước lũ từ trên thượng nguồn là ùn ùn đổ về, nhấn chìm mùa màu, ruộng vườn khắp hai bên dòng sông.

Khi nghe có bão vào, bà con sống ở vùng trũng, ven sông Đăk Snghé lại tất bật dọn đồ lên ở ké nhà người thân. Ghi nhận trên địa bàn huyện Kon Rẫy đang có hơn 1.000 hộ dân sống ở hạ du, gần khu vực sông, suối thuộc diện ảnh hưởng mỗi khi mưa bão về.

Ông Nguyễn Văn Thủy – Phó Chủ tịch UBND huyện Kon Rẫy cho biết: “Mỗi khi mưa lũ, chúng tôi thường xuyên vận động người dân sống ở vùng hạ du đề cao tinh thần phòng, chống thiên tai. Đồng thời, phối hợp chặt chẽ với các thủy điện để giám sát việc xả lũ, điều tiết nước nhằm tránh việc gây ngập úng cho người dân vùng hạ du”.

Trên địa bàn tỉnh Kon Tum hiện có 80 công trình thủy điện. Những hệ luỵ mà thuỷ điện gây ra không chỉ thay đổi hệ sinh thái mà còn làm xáo trộn cuộc sống của người dân khu vực hạ du của các công trình mỗi khi thủy điện xả lũ.

Bài và ảnh: Trần Hiền