Trở về khu tái định cư ở làng Măng Rao, xã Đăk Pét vào những ngày cuối năm, chúng tôi thấy không khí ảm đạm bao trùm cả ngôi làng. Khung cảnh hoang tàn hiện lên bởi dọc con đường bê tông hàng chục căn nhà đã bị tốc mái, mất cửa, hư hỏng, xuống cấp nghiêm trọng.

Theo lãnh đạo UBND xã Đăk Pét, trước đó do ảnh hưởng của cơn bão số 9 vào năm 2009 khiến hàng trăm căn nhà của người dân trên địa bàn huyện Đăk Glei bị ảnh hưởng. Để ổn định đời sống người dân bị thiệt hại do lũ và di dời người dân ở những nơi có nguy cơ bị lũ lụt, sạt lở chuyển đến nơi tái định cư mới, năm 2010 UBND huyện Đăk Glei đã lên kế hoạch xây dựng vùng tái định cư, trong đó có dự án khu tái định cư tại thôn Măng Rao.

Cụ thể, dự án khu tái định cư được đầu tư xây dựng với tổng kinh phí khoảng 16 tỷ đồng, do UBND huyện Đăk Glei làm chủ đầu tư. Dự án được bàn giao đưa vào sử dụng năm 2012, thời điểm đó nhà nước hỗ trợ 20 triệu đồng chi phí di dời nhà ở, người dân bỏ ra 10 triệu đồng và được giao 200m2 đất/hộ ở làng tái định cư. Tuy nhiên, sau khi được bàn giao đưa vào sử dụng chỉ có khoảng chục hộ dân đến khu tái định cư làng Măng Rao sinh sống.

Thế nhưng về ở được một thời gian ngắn, những hộ dân này đã quay trở về làng cũ ở thôn Đăk Đoát sinh sống. Nguyên nhân do nhà ở cách nương rẫy quá xa (hơn 7km). Theo quan sát của PV, ngôi làng có đến hơn 60 mái nhà song chỉ có một hộ dân sinh sống đó là vợ chồng anh A Nhong (SN 1987) và chị Y Nhung (SN 1992).

Trò chuyện với PV, anh A Nhong chia sẻ: “Khu tái định cư này đã bỏ hoang hơn 10 năm nay. Điều khiến người dân không mặn mà với những ngôi nhà xây kiên cố vì nó nằm khá xa với nương rẫy của họ. Để canh tác hoa màu, người dân đành quay trở về làng cũ sinh sống. Tuy nhiên, làng cũ tiềm ẩn nguy cơ sạt lở, đặc biệt là mùa mưa lũ nên mới đây tôi đã cùng vợ con tiên phong quay trở về khu tái định cư làng Măng Rao sinh sống. Khi quay trở về nhà xây, mái tôn và cửa đã bị mất hết, 2 vợ chồng phải gom góp hơn 20 triệu để mua, dựng lại mái nhà và lắp thêm cửa. Vì điều kiện còn rất khó khăn nên hầu như trong nhà cũng chẳng có vật dụng gì”.

Hơn 10 năm bị bỏ hoang, không sử dụng khiến hàng chục ngôi nhà ở khu tái định cư đã bị hư hỏng, xuống cấp nghiêm trọng. Không chỉ nhà ở, một số công trình như điện chiếu sáng, công trình nước sinh hoạt… cũng chịu chung cảnh ngộ hư hỏng, xập xệ.

Trước thực trạng trên, đầu năm 2022 đại diện các sở, ngành đã đến kiểm tra khu tái định cư Măng Rao và yêu cầu huyện Đăk Glei nghiên cứu giải pháp để sửa chữa, vận động người dân quay lại ở. Là hộ dân duy nhất ở khu tái định cư làng Măng Rao, anh A Nhong kỳ vọng: “Hiện gia đình tôi chỉ mong chính quyền địa phương có những phương án đảm bảo nước sạch, đất sản xuất gần với khu tái định cư để bà con được an cư, lạc nghiệp”.

Theo ông Nguyễn Khắc Tụ - Phó Chủ tịch UBND xã Đăk Pét, mới đây chính quyền xã đã đến gặp từng hộ dân thôn Đăk Đoát để vận động và ký cam kết quay lại vùng tái định cư sinh sống. Qua vận động có hàng chục hộ dân đã ký cam kết sẽ quay lại vùng tái định cư, nhưng họ hẹn vào năm 2023 nhằm sắp xếp việc học tập cho con cái.

“Hiện UBND huyện Đăk Glei cũng đã xây dựng phương án khắc phục, sửa chữa lại nhà ở và các công trình hạ tầng kỹ thuật bị hư hỏng để người dân thuận lợi trong việc quay lại khu tái định cư sinh sống. Đồng thời, những quỹ đất dư hoặc chưa có người ở sẽ bố trí cho các hộ gia đình khó khăn, thiếu đất ở, dân vùng sạt lở đến ở”, ông Tụ cho biết thêm.

Khu tái định cư Măng Rao là một trong rất nhiều khu tái định cư ở Kon Tum bị bỏ hoang. Tương tự, khu tái định cư xã Đăk Nên, huyện Kon Plông, Kon Tum cũng được đầu tư xây dựng kiên cố nhưng bị bỏ hoang suốt gần 10 năm qua.

Nguyên nhân được cho là do chưa được thủy điện chi trả tiền đền bù, thiếu đất sản xuất và vốn làm kinh tế nên người dân đã bỏ khu tái định cư khang trang quay về làng cũ sinh sống phó mặc nguy hiểm, đặc biệt là nguy cơ sạt lỡ mùa mưa lũ.