Câu chuyện huyền bí Rọm Con ở núi Ngọc Linh

Là dãy núi đồ sộ thứ 2 tại Việt Nam sau dãy Hoàng Liên Sơn, núi Ngọc Linh mang trong mình những huyền thoại, kích thích trí tò mò của nhiều người. Bởi dãy Ngọc Linh đẹp không chỉ vì những gì bên ngoài mà còn chứa đựng những ý nghĩa, giá trị tâm linh của bà con đồng bào dân tộc thiểu số nơi đây.

Từ nghìn đời nay, ngọn núi này đã gắn bó, thân thuộc với người Xơ Đăng ở Kon Tum. Người xưa cũng lưu truyền nhiều câu chuyện huyền bí để giải thích cho sự ra đời của ngọn núi.

Chuyện kể rằng, thuở sơ khai, bầu trời và mặt đất còn gắn chặt với nhau, con người và muôn loài sống trong cảnh tăm tối nên Yàng (trời) sai hai vị thần là Linh và Long xuống để nâng bầu trời lên. Kể từ đó, bầu trời và mặt đất tách rời nhau, hai vị thần Linh và Long như hai cột trụ nâng đỡ bầu trời và trở thành hai ngọn núi Ngọc Linh và Ngọc Long cho đến tận ngày nay.

Sau khi bầu trời và mặt đất tách rời, buôn làng cũng được hình thành từ đây. Lúc bấy giờ, ngôi làng dưới chân núi Ngọc Linh có hai vợ chồng lấy nhau đã lâu mà chưa có con. Họ ngày đêm cầu khấn hai vị thần núi Ngọc Linh và Ngọc Long giúp đỡ. Ba năm sau, người vợ mang bầu và hạ sinh được một bé trai. Mặc dù hai vợ chồng hết mực yêu thương, chăm sóc, nuôi dưỡng, nhưng đứa bé càng ngày càng ốm yếu, gầy còm nên người trong làng gọi là Rọm Con.

Sợ con mình không sống được nên hai vợ chồng gửi Rọm Con cho một thầy lang chăm sóc. Dù hay đau ốm nhưng Rọm Con rất thông minh, ngày ngày theo thầy lang lên núi hái thuốc và đi chữa bệnh cho mọi người. Rọm Con học rất nhanh, cậu có thể nhớ hết các loại cây thuốc và công thức điều chế để chữa trị cho từng loại bệnh.

Trước khi mất, thầy lang đã truyền hết kinh nghiệm của mình cho Rọm Con. Thầy dặn Rọm Con trên núi Ngọc Linh có nhiều loài thảo dược quý khi kết hợp với nhau sẽ chữa được bách bện. Ghi nhớ lời thầy dạy, Rọm Con tuy ốm yếu nhưng không quản nắng mưa, ngày ngày vẫn lên rừng hái thuốc chữa bệnh giúp người.

Theo truyền thuyết, một ngày nọ, trời mịt mù mây đen sau đó người già trong làng tự nhiên bị mù mắt, phụ nữ đau bụng dữ dội, còn thanh niên trai tráng thì lăn đùng ra ốm liệt giường. Cả làng hoảng sợ vì mắc phải những căn bệnh lạ mà không rõ nguyên nhân. Dù đã thăm khám nhiều lần nhưng vẫn không thể tìm ra nguyên nhân, lúc này Rọm Con nhớ lời thầy dặn liền tức tốc lên núi tìm thảo dược quý để điều chế thuốc chữa bệnh cho dân làng.

Trải qua nhiều ngày đêm băng rừng, lội suối đi tìm cây thuốc, cuối cùng Rọm Con cũng tìm đủ 52 loại thảo dược quý. Tuy nhiên, sau nhiều ngày leo rừng cùng với sức khỏe yếu, Rọm Con gục xuống bên một gốc cây cổ thụ ở lưng chừng núi. Lạ thay nơi Rọm Con nằm có một loài cây lạ mọc lên, củ của nó xù xì, mảnh khảnh nhưng lá vươn lên như bàn tay, quả chín đỏ mọng.

Về phía dân làng, chờ mãi không thấy Rọm Con trở về nên đã liền lên núi tìm kiếm. Được muông thú dẫn đường, thần núi kể lại, người dân mới biết Rọm Con đã chết, thân thể hóa thành loại thuốc quý để cứu dân làng. Sau khi dùng cây thuốc quý, lạ thay bệnh đều chữa khỏi nên dân làng đặt cho cây thuốc này là củ Ngải Rọm Con, loại cây này chỉ mọc ở quanh núi Ngọc Linh nên còn gọi là sâm Ngọc Linh.

Những ngày sau đó dân làng dùng cây thuốc này để chữa cho người thân bị bệnh nặng, cần bồi bổ sức khỏe. Sau này cây thuốc trên còn có những cái tên khác như: Cây thuốc giấu, ngải, sâm Khu Năm.

Làm giàu trên đỉnh Ngọc Linh

Đến năm 1973, một đoàn điều tra dược liệu của Ban Dân y khu V do Dược sỹ Đào Kim Long dẫn đầu đã tìm một số dược liệu nhằm phục vụ công tác chăm sóc, cứu chữa bộ đội bị thương. Tại đây, Dược sỹ Đào Kim Long phát hiện dược liệu quý sâm Ngọc Linh. Ban đầu, các nhà khoa học nghiên cứu và phát hiện trong phần thân và rễ của sâm Ngọc Linh chứa 52 hợp chất saponin (thành phần hóa học của các loại thảo mộc rất có lợi cho sức khỏe).

Trong đó có 26 hợp chất saponin có cấu trúc mới, chưa từng xuất hiện trong các loại sâm khác. Mới đây, các nhà khoa học nghiên cứu, thống kê đầy đủ thêm cho thấy trong sâm Ngọc Linh có đến 103 hợp chất saponin. Với những giá trị mang lại, sâm Ngọc Linh hiện có giá 120-260 triệu đồng/kg. Cây giống có giá 300.000 đồng/cây, lá sâm có giá 5-10 triệu đồng/kg.

Cùng với thương hiệu và giá trị đã được công nhận, sâm Ngọc Linh được nhiều doanh nghiệp, tổ chức, cá nhân bảo tồn và nhân rộng vùng trồng. Để khai thác nguồn lợi kinh tế từ loại dược liệu quý này, nhiều công ty, doanh nghiệp quyết định lên đỉnh Ngọc Linh để đầu tư trồng sâm.

Bên cạnh đó, những năm qua cây sâm Ngọc Linh được bà con Xơ Đăng ở huyện Tu Mơ Rông trao gửi niềm tin sẽ là cây thoát nghèo và vươn lên làm giàu. Bà con trong xã đã mạnh dạn vay vốn, thậm chí có nhiều hộ đã bán trâu bò để có tiền mua giống sâm về trồng.

Trao đổi với PV, ông Võ Trung Mạnh - Chủ tịch UBND huyện Tu Mơ Rông cho biết: “Trên địa bàn huyện đang trồng hơn 2.800ha sâm. Nhiều năm qua, việc trồng sâm Ngọc Linh đã góp phần thay đổi nhận thức, tư duy của người dân đồng bào dân tộc thiểu số Xơ Đăng.

Trong 5 năm qua, loại dược liệu này đã giúp gần 2.000 hộ dân trên địa bàn huyện thoát nghèo. Ngoài ra, hàng trăm hộ dân khác cũng vươn lên làm giàu, xây nhà, mua ô tô nhờ trồng sâm Ngọc Linh. Với lợi thế Quốc bảo sâm Ngọc Linh, huyện mong muốn tạo sản phẩm du lịch đặc biệt để thu hút doanh nghiệp, du khách tới trải nghiệm. Chúng tôi xác định sẽ quản lý, bảo vệ, phát triển rừng, trồng dược liệu, chăn nuôi dưới tán rừng gắn với du lịch để xóa đói giảm nghèo bền vững”.

Được biết, đến nay tỉnh Kon Tum có hơn 2.900 ha sâm Ngọc Linh, trong đó huyện Tu Mơ Rông chiếm hơn 2.800 ha với khoảng 1.650 hộ gia đình, 30 nhóm hộ, tổ liên kết sản xuất và 4 doanh nghiệp trồng sâm Ngọc Linh. Hiện nay tỉnh Kon Tum đang triển khai Trung tâm nhân giống, bảo tồn và phát triển dược liệu ứng dụng công nghệ cao trên địa bàn huyện Tu Mơ Rông với quy mô khoảng 60 ha.

Đây sẽ là nơi cung cấp nguồn giống sâm Ngọc Linh đảm bảo về tiêu chuẩn, chất lượng để đưa ra trồng và mở rộng diện tích cho giai đoạn 2025 – 2030 và những năm tiếp theo.

Bài và ảnh: Trần Hiền