Trong khi nền kinh tế Mỹ cho đến nay tiếp tục tăng trưởng nhờ tiêu dùng mạnh mẽ, việc làm và sự phục hồi của thị trường mở rộng, châu Âu đang ngày càng tụt lại phía sau, bị mắc kẹt trong tình trạng kinh tế tương đương với thời kỳ Covid-19, The Wall Street Journal đưa tin.

Trong khi đó, nền kinh tế Mỹ hiện tăng trưởng hơn 5,4% so với trước khi đại dịch Covid-19 xảy ra, nền kinh tế khu vực đồng euro chỉ lớn hơn 2,2%.

Trong thời gian gần đây, dù lạm phát do chi phí năng lượng tăng đột biến và giá lương thực cao dai dẳng đã giảm bớt ở châu Âu, vẫn cao hơn nhiều so với mong muốn của các nhà hoạch định chính sách và đang ảnh hưởng tiêu cực đến tiêu dùng.

Nền kinh tế “đầu tàu” suy yếu

Điểm yếu ở Đức là một mối quan tâm đặc biệt. Trong những thập kỷ trước, nền kinh tế của quốc gia Trung Âu thường phục hồi nhanh chóng sau những cú sốc kinh tế nhờ vào sức mạnh của các nhà xuất khẩu có tính cạnh tranh cao.

Tuy nhiên, thương mại toàn cầu đã bị ảnh hưởng bởi đại dịch Covid-19 và căng thẳng địa chính trị gia tăng, nhiều khả năng nó có thể không mang lại mức độ hỗ trợ tương tự vào thời điểm này.

Sản lượng của các nhà máy trong nước cho thấy sự sụt giảm mạnh trong tháng Ba. Và cuộc chiến tiếp diễn ở Ukraine, một nước láng giềng gần gũi, là một nguyên nhân chính gây bất ổn cho khu vực.

Do mang tầm ảnh hưởng lớn, nền kinh tế Đức tự có thể kéo Khu vực đồng euro đi lên hoặc đi xuống. Việc khu vực đồng euro rơi vào suy thoái vào đầu năm đã xảy ra bất chấp sự tăng trưởng ở Pháp, Italy và Tây Ban Nha, những nền kinh tế lớn khác của khu vực này.

Các nhà kinh tế cho rằng tất cả điều này chỉ ra sự phục hồi chậm và kéo dài của châu lục này vào cuối năm nay, nơi mà người tiêu dùng và doanh nghiệp cũng đang cảm thấy lực cản từ chi phí đi vay cao hơn khi Ngân hàng Trung ương châu Âu tiếp tục tăng lãi suất để chống lạm phát.

Theo hầu hết nhà phân tích, việc khu vực đồng euro rơi vào suy thoái không nghiêm trọng đến mức khiến chiến dịch tăng lãi suất của ECB phải tạm dừng.

Cơ quan thống kê của Liên minh châu Âu cho biết hôm thứ Năm, tổng sản phẩm quốc nội (GDP) kết hợp của các quốc gia dùng chung đồng euro đã giảm ở mức 0,4% hàng năm trong ba tháng tính đến tháng Ba, cũng đã giảm trong ba tháng cuối năm ngoái.

Eurostat trước đó đã ước tính rằng nền kinh tế của khu vực tiền tệ tăng trưởng nhẹ trong quý đầu tiên, nhưng sự thay đổi lớn đối với dữ liệu từ Đức và sự yếu kém ở Ireland và Phần Lan đã đẩy nó vào tình trạng thu hẹp. Điều này khiến khu vực này có sản lượng sụt giảm trong hai quý liên tiếp, phù hợp với định nghĩa chính thức về suy thoái kinh tế.

Các nhà kinh tế dự đoán tăng trưởng sẽ tiếp tục trong 3 tháng tính đến tháng 6 khi hóa đơn năng lượng giảm giúp giảm bớt áp lực lên ngân sách hộ gia đình, nhưng bất kỳ sự phục hồi nào cũng có thể bị cản trở.

Tổ chức Hợp tác và Phát triển Kinh tế hôm thứ Tư dự kiến nền kinh tế khu vực đồng euro sẽ tăng trưởng 0,9% trong năm nay, gần bằng một nửa so với nền kinh tế Mỹ.

Người châu Âu chi tiêu tiết kiệm

Sự khác biệt chính giữa khu vực đồng euro và Mỹ là chi tiêu của người tiêu dùng.

Người Mỹ đang chi tiêu thoải mái cho các hoạt động mà họ đã bỏ qua trong thời gian phong tỏa vì đại dịch, chẳng hạn như du lịch, hòa nhạc và ăn tối ở bên ngoài. Không giống như người châu Âu, họ không phải cắt giảm chi tiêu cho hàng hóa để có thể làm như vậy.

Ở châu Âu, chi tiêu hộ gia đình giảm trong cả quý cuối cùng của năm ngoái và quý đầu tiên của năm 2023. Nhập khẩu cũng giảm mạnh trong cả hai quý, một dấu hiệu cho thấy sự yếu kém trong khu vực đồng euro đang ảnh hưởng đến các doanh nghiệp ở các khu vực khác trên thế giới.

Một lý do khiến khoảng cách kinh tế xuyên Đại Tây Dương ngày càng tăng là số tiền tiết kiệm mà người Mỹ tích lũy được trong thời kỳ đại dịch.

Oxford Economics ước tính rằng trong khi tiết kiệm vượt mức ở xứ cờ hoa đạt khoảng 8,3% sản lượng kinh tế hàng năm vào cuối năm 2022, thì ở khu vực đồng euro, con số tương đương chỉ hơn 5%.

Người Mỹ cũng sẵn sàng sử dụng những khoản tiết kiệm đó hơn, với các cuộc khảo sát cho thấy người châu Âu nhận thức được những bất ổn phát sinh từ cuộc chiến ở Ukraine.

Quay trở lại châu Âu, trong khi giá năng lượng đã bình thường hóa từ mức cao nhất vào năm 2022, giá lương thực tiếp tục tăng với tốc độ nhanh, làm suy yếu chi tiêu của các hộ gia đình đối với các hàng hóa và dịch vụ khác.

Giá thực phẩm của Mỹ đã tăng nhanh bằng một nửa so với giá tương đương ở châu Âu trong năm nay.

Hàng loạt đợt tăng lãi suất của Ngân hàng Trung ương Châu Âu, bắt đầu từ tháng 7 năm ngoái, hiện đã tác động đến hệ thống tài chính của khu vực tiền tệ. Lực cản đối với tăng trưởng từ nguồn đó có thể sẽ tăng lên trong những tháng tới, với việc ECB báo hiệu rằng họ dự định tăng lãi suất cơ bản trong cuộc họp thứ tám liên tiếp vào tuần tới.

Nhà hoạch định chính sách của ECB, Isabel Schnabel cho biết: “Lạm phát cơ bản đạt mức cao nhất sẽ không đủ để tuyên bố chiến thắng: Chúng ta cần thấy bằng chứng thuyết phục rằng lạm phát quay trở lại mục tiêu 2% một cách bền vững và kịp thời”. 

OECD  dự kiến lạm phát khu vực đồng euro sẽ giảm xuống 5,8% trong năm nay từ mức 8,4% vào năm 2022, nhưng vẫn cao hơn nhiều so với mục tiêu của ECB là 3,2% vào năm 2024.

Một lý do khiến khu vực đồng euro rơi vào suy thoái là Ireland - nền kinh tế tăng trưởng nhanh nhất trong khu vực tiền tệ từ lâu - đã trải qua sự sụt giảm 44,7% sản lượng của nhà máy trong tháng 3, có thể là do các công ty dược phẩm của Mỹ hoạt động tại quốc gia này. Điều đó dẫn đến sự sụt giảm 17,3% hàng năm trong GDP của đất nước trong quý đầu tiên.

Văn phòng thống kê của Ireland đã không đưa ra lý do cho sự sụt giảm sản xuất đó, nhưng số liệu được công bố hôm thứ Tư cho thấy mức phục hồi 70,7% trong tháng 4, cho thấy sự sụt giảm trong quý đầu tiên khó có thể được duy trì.

Hoạt động kinh tế yếu kém của khu vực đồng euro từ đầu năm đến nay phần nào phản ánh cái giá phải trả cho chiến sự Nga - Ukraine vào năm ngoái.

Cùng với châu Âu, nền kinh tế Nga đã giảm 2% vào năm ngoái và OECD dự đoán sẽ giảm thêm 1,5% trong năm nay và 0,4% vào năm 2024.

Nền kinh tế Ukraine đã giảm 1/3 vào năm 2022 và có khả năng bị thiệt hại thêm sau khi một con đập bị phá hủy và nhà máy thủy điện ở miền Nam của đất nước trong tuần này.

Ở xứ cờ hoa, không giống như ở châu Âu, cần có sự suy yếu của thị trường việc làm trước khi Cục Nghiên cứu Kinh tế Quốc gia tuyên bố suy thoái. Điều đó vẫn chưa xảy ra ở khu vực đồng euro, với việc làm tăng 0,6% trong quý đầu tiên.

Khánh Vy (Theo WSJ)