Xảy ra vào thời điểm không thích hợp

Tổng nợ quốc gia của Mỹ lần đầu tiên vượt quá 31 nghìn tỷ USD vào hôm qua (4/10), một cột mốc tài chính nghiệt ngã xảy đến đúng vào lúc bức tranh tài khóa dài hạn của quốc gia này trở nên u ám trong bối cảnh lãi suất tăng.

Sự vượt ngưỡng này đã được tiết lộ trong một báo cáo của Bộ Tài chính, lại xảy ra vào thời điểm không thích hợp vì lãi suất thấp trong lịch sử đang được thay thế bằng chi phí vay cao hơn khi Cục Dự trữ Liên bang cố gắng chống lại lạm phát phi mã.

Mặc dù mức vay kỷ lục của Chính phủ để đối phó với đại dịch và cắt giảm thuế tài chính từng được một số nhà hoạch định chính sách cho rằng có thể chi trả được, nhưng tỷ giá ngày càng cao hơn đang khiến các khoản nợ của Mỹ trở nên đắt đỏ hơn theo thời gian.

Ông Michael A. Peterson, Giám đốc điều hành của Quỹ Peter G. Peterson, cho biết: “Chúng tôi rất quan tâm về vấn đề nợ ngày càng tăng đang dần lộ rõ khi chúng tôi vừa tăng nợ vừa tăng lãi suất. Quá nhiều người đã tự mãn về số nợ của đất nước một phần vì lãi suất quá thấp”.

Các số liệu mới được đưa ra vào thời điểm kinh tế đầy biến động, khi các nhà đầu tư đang tràn đầy nỗi lo về suy thoái kinh tế toàn cầu.

Theo ước tính của Quỹ Peterson, lãi suất cao hơn có thể tăng thêm 1 nghìn tỷ USD vào số tiền mà Chính phủ liên bang chi cho các khoản thanh toán lãi suất trong thập kỷ này. Con số này cao hơn con số kỷ lục 8,1 nghìn tỷ USD chi phí nợ mà Văn phòng Ngân sách Quốc hội (CBO) dự kiến hồi tháng 5. Chi tiêu cho lãi suất có thể vượt quá những gì Hoa Kỳ chi cho quốc phòng vào năm 2029, nếu lãi suất nợ công chỉ cao hơn 1 điểm phần trăm so với mức mà CBO ước tính trong vài năm tới.

Fed, đã cắt giảm lãi suất xuống gần 0 trong đại dịch, sau đó đã bắt đầu nâng lãi suất để cố gắng chế ngự mức lạm phát nhanh nhất trong 40 năm qua. Tỷ giá hiện được đặt trong khoảng từ 3 - 3,25% và các dự báo gần đây nhất của Ngân hàng Trung ương Hoa Kỳ cho thấy tỷ giá này tăng lên 4,6% vào cuối năm tới - tăng mạnh từ con số 3,8% trong một dự báo trước đó.

Nợ liên bang không giống như một khoản thế chấp 30 năm được trả hết với lãi suất cố định. Chính phủ liên tục phát hành nợ mới, điều này có nghĩa là chi phí đi vay sẽ tăng và giảm cùng với lãi suất.

Chính sách của ông Biden làm vấn đề trầm trọng hơn?

CBO đã cảnh báo về gánh nặng nợ ngày càng gia tăng của Mỹ trong một báo cáo đầu năm nay, nói rằng các nhà đầu tư có thể mất niềm tin vào khả năng trả nợ của Chính phủ. CBO cho biết những lo lắng đó có thể khiến “lãi suất tăng đột ngột và lạm phát tăng theo chiều hướng xoắn ốc”.

Việc tăng lãi suất có thể cắt ngắn khoảng thời gian cải thiện ngắn ngủi đối với bức tranh tài khóa của quốc gia vì nó liên quan đến toàn bộ nền kinh tế. Cả CBO và Nhà Trắng đều dự đoán rằng nợ quốc gia, được tính bằng tỷ trọng của quy mô nền kinh tế, sẽ giảm nhẹ trong năm tài chính tới trước khi tăng trở lại vào năm 2024. Đó là vì nền kinh tế dự kiến sẽ tăng trưởng nhanh hơn nợ.

Ngưỡng 31 nghìn tỷ USD cũng đặt ra một vấn đề chính trị đối với Tổng thống Biden, người đã cam kết đưa Hoa Kỳ vào con đường tài khóa bền vững hơn và giảm thâm hụt ngân sách liên bang 1 nghìn tỷ USD trong một thập kỷ. Thâm hụt xảy ra khi Chính phủ chi nhiều tiền hơn số tiền thu được thông qua doanh thu từ thuế.

Ủy ban Ngân sách Liên bang có trách nhiệm ước tính rằng các chính sách của ông Biden đã làm thâm hụt thêm gần 5 nghìn tỷ USD kể từ khi ông nhậm chức. Bao gồm dự luật kích thích kinh tế trị giá 1,9 nghìn tỷ USD có chữ ký của ông Biden, một loạt các sáng kiến chi tiêu mới được Quốc hội thông qua và kế hoạch xóa nợ cho sinh viên - dự kiến sẽ khiến người nộp thuế phải trả gần 400 tỷ USD trong 30 năm.

Các quan chức ngân sách Nhà Trắng đã ước tính vào tháng 8 rằng thâm hụt sẽ chỉ là hơn 1 nghìn tỷ USD cho năm tài chính 2022, thấp hơn gần 400 tỷ USD so với dự đoán ban đầu. Ông Biden nói rằng những con số đó là kết quả của các chính sách thúc đẩy tăng trưởng kinh tế của ông, như Kế hoạch Giải cứu Mỹ.

“Chúng tôi đã giảm mức thâm hụt 350 tỷ USD trong năm đầu tiên và gần 1,5 nghìn tỷ USD trong năm nay”, ông Biden phát biểu tại một sự kiện của Ủy ban Quốc gia Đảng Dân chủ ở Washington vào tháng trước.

Những con số đó che khuất tác dụng của kế hoạch giải cứu, vốn được tài trợ hoàn toàn bằng tiền đi vay. Phần lớn mức giảm thâm hụt mà ông Biden đang phản ánh thực tế là cả ông và cựu Tổng thống Donald J. Trump đã ký các đạo luật vay nặng lãi để giảm thiểu thiệt hại của làn sóng suy thoái. Thâm hụt đã giảm một phần lớn là do các nhà hoạch định chính sách đã không thông qua một đợt viện trợ đại dịch khác trong năm nay.

Thậm chí, văn phòng ngân sách của ông Biden đang dự kiến thâm hụt sẽ tăng cao hơn dự kiến trước đây trong vòng 3 năm tới, phần lớn là do chi phí lãi vay cao hơn do lãi suất tăng. Trong những tuần gần đây, chi phí đi vay thậm chí còn tăng cao hơn dự kiến của Nhà Trắng, cho thấy các quan chức sẽ cần phải điều chỉnh lại kỳ vọng thâm hụt của họ lên một lần nữa.

Jason Furman, nhà kinh tế học Harvard và từng là trợ lý kinh tế hàng đầu của Tổng thống Barack Obama cho biết: “Tôi không biết lãi suất sẽ tới mức nào, nhưng bất cứ điều gì bạn dự đoán cách đây một năm, bạn chắc chắn phải sửa đổi điều đó”.

Trả giá

Trong những tuần gần đây, các quan chức chính quyền đã ủng hộ các động thái cắt giảm thâm hụt - như dự luật khí hậu, chăm sóc sức khỏe và dự luật thuế mà ông Biden đã ký thành luật vào tháng 8 - như những bổ sung cần thiết cho nỗ lực của Fed nhằm giảm lạm phát bằng cách tăng lãi suất. Các quan chức này nói rằng ông Biden sẽ rất vui khi ký thêm vào luật cắt giảm thâm hụt, dưới hình thức tăng thuế đối với những người có thu nhập cao và các tập đoàn lớn.

Tuy nhiên, họ cũng cảm thấy thoải mái với mức nợ và mức thâm hụt trong dự báo của chính quyền và không coi Mỹ đang gần với một cuộc khủng hoảng tài khóa. Họ nói rằng chi phí lãi suất được điều chỉnh theo lạm phát của Chính phủ vẫn ở mức thấp trong lịch sử so với tỷ trọng của nền kinh tế. Họ nói rằng sẽ là sai lầm nếu ông Biden thay đổi các ưu tiên tài khóa để đối phó với việc lãi suất tăng.

Những người chỉ trích các sáng kiến chi tiêu của chính quyền Biden đã cảnh báo rằng việc dựa vào lãi suất thấp để biện minh cho các chính sách mở rộng có thể trở lại gây hại cho nền kinh tế Hoa Kỳ, khi gánh nặng nợ nần chồng chất.

Ông Brian Riedl, một thành viên cấp cao tại Viện Manhattan, cho biết Hoa Kỳ đã không khôn ngoan khi đưa ra các cam kết nợ dài hạn dựa trên lãi suất ngắn hạn có thể điều chỉnh được. Ông nói, việc thêm nợ mới khi lãi suất tăng sẽ đổ thêm dầu vào lửa.

Ông Riedl nói: “Về cơ bản, Mỹ đã tham gia vào một khoản nợ dài hạn và đã may mắn được cứu trợ bằng lãi suất thấp cho đến thời điểm này. Nhưng Bộ Tài chính Hoa Kỳ không bao giờ giữ mức lãi suất thấp đó trong thời gian dài, và bây giờ lãi suất tăng có thể tác động đến khoản nợ leo thang đó với con số đắt đỏ khủng khiếp”.

Hồng Vân (Theo The New York Times)