Những ngày đầu Xuân, quận Hải An khẩn trương chuẩn bị chu đáo lễ hội truyền thống Từ Lương Xâm, kỷ niệm 1087 năm chiến thắng Bạch Đằng, 1081 năm ngày mất của Đức Vương Ngô Quyền.

Đặc biệt, năm nay quận sẽ tổ chức Lễ đón nhận Bằng xếp hạng Di tích quốc gia đặc biệt đối với cụm di tích Từ Lương Xâm - căn cứ bản doanh của Ngô Quyền năm 938.

Trong số các di tích thờ Đức Vương Ngô Quyền trên địa bàn quận Hải An, di tích lịch sử khu vực Từ Lương Xâm - căn cứ bản doanh của Ngô Quyền năm 938 được suy tôn là “Từ Cả” - tức là nơi đứng đầu về thờ Ngô Quyền.

Năm 938, khi được tin quân Nam Hán do Hoằng Tháo dẫn đầu, hung hăng mang quân xâm lược nước ta, Ngô Quyền nhanh chóng xây dựng lực lượng, chiêu mộ binh mã; tập hợp các tướng sĩ bàn kế đánh giặc. Với vị trí nằm bên cửa biển Bạch Đằng cùng với sự hiểm trở của địa hình, Ngô Quyền đã chọn vùng đất Lương Xâm làm đại bản doanh chỉ huy, đóng quân và tích trữ lương thực, huy động nhân dân đắp thành Vành Kiệu. Và Ngô Quyền làm nên trận đại chiến thắng trên dòng sông Bạch Đằng lịch sử, nhấn chìm toàn bộ các chiến thuyền của quân xâm lược Nam Hán, mở ra kỷ nguyên độc lập lâu dài cho dân tộc ta. Địa danh ngày ấy nay là phường Nam Hải, quận Hải An, thành phố Hải Phòng.

Sau chiến thắng Bạch Đằng năm 938, quân doanh Lương Xâm được sử dụng là đồn canh phòng bờ biển. Khi Đức Vương Ngô Quyền qua đời, cũng như nhân dân nhiều làng xã khác ở vùng cửa sông Bạch Đằng, dân làng Lương Xâm đóng góp tiền của, công sức xây dựng linh từ phụng thờ Ngô Vương ngay trên khu đất vốn là nơi đắp thành Vành Kiệu và đóng trại quân doanh tiền phương thuở trước.

Tục truyền rằng, khi dân các làng Lương Xâm, Hạ Đoạn, Xâm Bồ dựng xong linh từ thờ Ngô Quyền, nhưng vẫn băn khoăn về việc chọn gỗ để tạc thần tượng Ngài. Khi bô lão các làng cùng nhau họp bàn ở linh từ thì nhận được tin lành có cây gỗ lớn đang trôi băng băng trên sông, nhưng khi đến địa phận làng Lương Xâm thì bỗng nhiên cứ quay tít và dừng hẳn lại. Biết đây là điềm lành do Thánh vương hiển linh giúp đỡ, các cụ bèn kéo nhau ra bờ sông, vừa đi vừa lầm rầm khấn bái, rồi sai người vớt lên. Đó là cây gỗ trầm hương. Không ai bảo ai, mọi người đều nhất trí chọn cây gỗ do trời ban, thánh phù này để chia cho các làng tạc thần tượng Ngô Vương. Làng Lương Xâm được ưu tiên chia phần gốc, nên tượng Ngô Vương ở Di tích lịch sử khu vực Từ Lương Xâm - căn cứ bản doanh của Ngô Quyền năm 938 to và đẹp hơn cả và được coi là “Từ Cả” trong hệ thống các đền, miếu thờ Ngô Quyền trên vùng cửa sông Bạch Đằng.

Trong hệ thống di tích thờ Đức Ngô Vương trên vùng đất Hải Phòng, di tích lịch sử khu vực Từ Lương Xâm là công trình quy mô bề thế, kiến trúc nội công ngoại quốc, có vị trí đặc biệt, được xây dựng chính tại nơi Ngô Quyền dựng đại bản doanh, đắp thành Vành Kiệu, dựng trận địa cọc. Nơi đây còn lưu giữ nhiều cổ vật có niên đại từ khoảng thế kỷ 17 đến đầu thế kỷ 20 như thần tượng, sắc phong, bia đá, long ngai, bài vị, bát hương, cọc Bạch Đằng... Bên cạnh những giá trị lịch sử, văn hóa, thẩm mỹ còn có những giá trị văn hóa phi vật thể, thể hiện qua lễ hội Từ Lương Xâm diễn ra vào tháng Giêng hằng năm.

Với những giá trị lịch sử, văn hoá, khoa học và di sản hiện còn lưu giữ, năm 1986, Di tích lịch sử khu vực Từ Lương Xâm - căn cứ bản doanh của Ngô Quyền năm 938 được công nhận là di tích lịch sử quốc gia năm 2022, Lễ hội Từ Lương Xâm được công nhận là di sản văn hoá phi vật thể quốc gia.

Ông Tô Hùng Cường, Trưởng phòng Văn hóa - Thông tin quận Hải An cho biết: Năm nay Di tích lịch sử Cụm di tích Từ Lương Xâm vinh dự đón nhận Bằng xếp hạng di tích quốc gia đặc biệt, nên công tác chuẩn bị sớm, chu đáo hơn. Từ ngày 14 tháng Giêng, các hoạt động lễ cáo yết, thỉnh quang, khai quang, mộc dục, phụng nghinh, an vị sẽ được tiến hành; ngày 15 tháng Giêng thực hiện lễ Tế hàng quận.

Sáng 16 tháng Giêng, tượng thánh được rước từ đình về Di tích lịch sử khu vực Từ Lương Xâm làm đại tế với những nghi lễ truyền thống, lễ rước có sự tham gia của 8 phường. Đi đầu đoàn rước lễ là màn rước cờ, rước chiến thuyền và cọc Bạch Đằng với những nét đặc trưng tái hiện chiến thắng Bạch Đằng năm 938, tiếp đó là đoàn của làng Lương Xâm, sau đó là Hạ Đoạn, Xâm Bồ, Hạ Lũng và đoàn của các địa phương khác. Mỗi đoàn rước có tới cả trăm người tham gia, có kiệu bát cống được kết hoa tươi, trên đặt linh vị của Đức Vương Ngô Quyền. Độc đáo là khi đi ngang qua khu vực Tượng đài Đức Vương Ngô Quyền, phu kiệu hò reo khi thấy “kiệu bay”, tạo hình ảnh ấn tượng, linh thiêng trong lễ hội…

Di tích lịch sử khu vực Từ Lương Xâm là không gian bảo lưu và thực hành các sự lệ, lễ hội truyền thống của nhân dân phường Nam Hải nói riêng, quận Hải An nói chung nhằm tri ân, tưởng nhớ, tôn vinh Đức Thành hoàng, người anh hùng dân tộc Ngô Quyền, vị Tổ trung hưng đất nước Đức Vương Ngô Quyền; kính cáo những công việc đã thực hiện được trong năm.

Năm nay, di tích vinh dự được xếp hạng là di tích quốc gia đặc biệt. Đây là niềm tự hào của người dân quận Hải An nói riêng, thành phố nói chung, từ đó là cơ sở để địa phương tiếp tục đẩy mạnh xã hội hóa trùng tu, tôn tạo di tích, phát huy các giá trị lịch sử, văn hóa truyền thống.

Theo kế hoạch, vào các ngày từ 12/02/2025 đến 15/2/2025 (tức từ ngày 15 đến 18 tháng Giêng năm Ất Tỵ ) quận Hải An sẽ tổ chức Lễ đón nhận Bằng xếp hạng di tích quốc gia đặc biệt Cụm di tích Từ Lương Xâm – Căn cứ bản doanh của Ngô Quyền năm 938 và tổ chức Lễ hội truyền thống Từ Lương Xâm năm 2025, kỷ niệm 1087 năm chiến thắng Bạch Đằng, 1081 năm ngày mất của Đức Vương Ngô Quyền.

Lễ hội truyền thống diễn ra với các nghi lễ truyền thống như: Lễ tế hàng tổng vào 08h00, lễ rước truyền thống diễn ra từ 17h30 ngày 12 tháng 02 năm 2025 ( tức ngày 15 tháng Giêng năm Ất Tỵ) và các hoạt động văn hóa văn nghệ: Giải thi đấu bóng chuyền, kéo co, cờ người, nhẩy bao bố, viết thư pháp và các trò chơi dân gian.. diễn ra trong các ngày tổ chức lễ hội truyền thống.

Lễ đón nhận Bằng xếp hạng di tích quốc gia đặc biệt Cụm di tích Từ Lương Xâm – Căn cứ bản doanh của Ngô Quyền năm 938 và khai mạc Lễ hội truyền thống Từ Lương Xâm năm 2025 được tổ chức vào 19h30’ ngày 12/2/2025 (tức15 tháng Giêng năm Ất tỵ).

Nằm trong chương trình lễ đón nhận có chương trình nghệ thuật sử thi đặc biệt với thời lượng 45 phút với sự tham gia của 250 diễn viên, nghệ sỹ đến từ các đoàn nghệ thuật của Trung ương, Thành phố, trong đó có các nghệ sỹ, ca sỹ: Tùng Dương, Phương Anh, Ngọc Anh, Rapper Ram C…và được truyền hình trực tiếp kênh THP và các nền tảng số của Đài phát thanh và truyền hình Hải Phòng.