Liên kết vùng ĐBSH: Lẻ tẻ, rời rạc, hình thức?

Tại hội thảo "Phát triển đầu tư, thương mại, dịch vụ tạo liên kết vùng cho doanh nghiệp" do Bộ Công Thương phối hợp với UBND tỉnh Thái Bình tổ chức ngày 30/3 tại Thái Bình, ông Đỗ Thắng Hải, Thứ trưởng Bộ Công Thương nói rằng, vùng ĐBSH hiện vẫn giữ vai trò là 1 trong 2 "đầu tàu kinh tế" động lực phát triển kinh tế của cả nước với 3 cực tăng trưởng là "Hà Nội- Hải Phòng- Quảng Ninh". Trong những năm qua, một số địa phương trong vùng kinh tế quan trọng này có những sự phát triển bứt phá như Bắc Ninh, Hải Dương, Vĩnh Phúc, Hưng Yên...

"Hạ tầng thương mại khu vực cũng đã phát triển khá với sự gia tăng nhanh như thương mại điện tử, các trung tâm thương mại, siêu thị, dịch vụ..góp phần thay đổi diện mạo ngành thương mại trong vùng, Tăng trưởng kinh tế bình quân trong khu vực cũng cao hơn mức bình quân cả nước, chiếm 29,4% GDP bình quân cả nước; thu hút 31,4% tổng vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) của cả nước. Cơ cấu kinh tế vùng cũng chuyển đổi nhanh", ông Thắng Hải đánh giá.

Tuy nhiên, theo đánh giá của Thứ trưởng Đỗ Thắng Hải, "phải thẳng thắn thừa nhận là tính liên kết vùng ĐBSH nhìn chung còn nhiều hạn chế. Các công trình, dự án liên kết vùng mới tập trung ở các dự án hạ tầng do ngân sách Trung ương đầu tư. Các hoạt động liên kết, hợp tác giữa các địa phương còn chưa rõ nét và chưa được triển khai đẩy mạnh và chưa có cơ chế chính thức về liên kết vùng riêng".

"Không gian và địa bàn liên kết còn mang tính tự phát giữa một số địa phương. Đặc biệt các vấn đề, nội dung liên quan đến liên kết ngoại vùng hầu như chưa có", Thứ trưởng Hải nói.

Tham dự hội thảo, Bộ trưởng Kế hoạch và Đầu tư Nguyễn Chí Dũng, trong những năm qua, mức độ tăng trưởng GDP trong vùng 9%/năm, cao hơn mức bình quân cả nước; GDP bình quân đầu người cũng gấp 1/3 bình quân cả nước, thay đổi nhiều về cơ cấu kinh tế...Nhưng toàn vùng phát triển dưới tiềm năng, lợi thế để tạo động lực phát triển mới; thu ngân sách phụ thuộc nhiều về quỹ đất, thực hiện quy hoạch chậm; liên kết hợp tác các địa phương và doanh nghiệp còn thấp.

"Do nhận thức về liên kết vùng còn chưa tốt, còn cục bộ chưa vì lợi ích chung, thiếu bộ phận thường trực để điều phối. Chưa có cơ chế nào để điều hành, các nước thì có ngân sách vùng, có thẩm quyền vùng ...Chưa có chính sách đủ mạnh để huy động vốn ngoài ngân sách nhà nước để phát triển", Bộ trưởng Nguyễn Chí Dũng nói.

Ở từng vấn đề cụ thể, đại diện lãnh đạo các bộ, ngành, đại diện các địa phương trong vùng ĐBSH cũng nêu lên nhiều vấn đề còn yếu kém trong hoạt động liên kết vùng thời gian qua. Đại diện Vụ Thị trường trong nước, Bộ Công Thương cho rằng: "Mỗi địa phương còn chưa xây dựng được chuỗi cung ứng hàng hóa, liên kết thị trường giữa các địa phương theo ngành hàng, nhóm hàng để tạo năng lực cạnh tranh cho kinh tế vùng". Đại diện Cục Xúc tiến thương mại nhận xét: "Tính liên kết mạng lưới xúc tiến thương mại trong vùng chưa chặt chẽ và hiệu quả dẫn đến nguồn lực cho hoạt động này còn dàn trải, chồng chéo, thiếu hoạt động qui mô lớn".

Theo TS Trần Đình Thiên, nguyên Viện trưởng Viện Kinh tế Việt Nam: "Điều đáng ngạc nhiên là đến nay, trong vùng ĐBSH còn chưa có một trung tâm liên kết nào. Nông nghiệp là lĩnh vực gần gũi nhất thì ngay cả liên kết chuỗi về nông sản cũng chưa có. Nhưng cần thiết kế hệ thống chính sách để xoay chuyển, nối kết các lĩnh vực thành một chuỗi. Đây cần là mô hình liên kết vùng chuẩn cho cả nước chứ không chỉ cho một vùng ĐBSH".

"Tăng cường, phát huy liên kết vùng kinh tế, không chỉ là vấn đề riêng của vùng nào. Làm sao để vùng ĐBSH là vùng kinh tế trọng điểm, thực hiện được vai trò của mình. Phải tạo ra chuỗi phát triển, không nó cứ lẻ tẻ, rời rạc", ông Thiên nói.

Làm gì để không dừng lại ở giao lưu, học tập kinh nghiệm?

Theo Thứ trưởng Đỗ Thắng Hải, để tăng cường sự liên kết vùng ĐBSH, cần phải tập trung thu hút phát triển mạng lưới logicstic, các chợ đầu mối, các trung tâm trung chuyển và kho vận hiện đại, thông minh gắn với các cảng biển, cảng hàng không và các cửa khẩu tại Hà Nội, Hải Phòng, Quảng Ninh để phát huy tối đa lợi thế vùng. Đồng thời cần có các giải pháp đẩy mạnh phát triển thương mại điện tử, hình thành các sàn giao dịch hàng hóa và các cụm, khu vực hội chợ, triển lãm quy mô lớn...

Đồng ý với những đánh giá của Thứ trưởng Đỗ Thắng Hải và một số diễn giả khác, Bộ trưởng Kế hoạch và Đầu tư Nguyễn Chí Dũng nói, để phát triển tính liên kết vùng, Bộ Chính trị cũng đã ban hành Nghị quyết 30/NQ về phát triển kinh tế vùng, bổ sung nhiều chính sách để 2030 là vùng kinh tế phát triển mạnh, bền vững, đi đầu về phát triển khoa học, công nghệ, có hạ tầng kinh tế xã hội đồng bộ, hiện đại; đời sống nhân dân được nâng cao ...

Theo Bộ trưởng Dũng, các chủ trương, định hướng phát triển vùng hiện nay đã đồng bộ và toàn diện. Để thực hiện các mục tiêu trên, cần hoàn thiện cơ chế, xây dựng cơ chế điều hành vùng, có thể lập quỹ riêng của vùng để đầu tư vào các cơ sở hạ tầng trọng điểm mà không dùng ngân sách chung, phê duyệt quy hoạch vùng; chính sách phát triển vùng, có cơ chế chính sách phát triển: xúc tiến đầu tư, xử lý các vấn đề nội vùng, liên kết vùng ...

"Chúng ta cần hình thành các cực tăng trưởng như tam giác phát triển Hà Nội - Hải Phòng- Quảng Ninh, bên cạnh có các vành đai kinh tế: Vĩnh Phúc, Hải Dương, Hưng Yên... bám theo vành đai 4. Đẩy nhanh quy hoạch vùng và quy hoạch của các điạ phương, nếu chậm khó thực hiện nhiều dự án quan trọng, làm cơ sở thu hút đầu tư", ông Dũng nói.

Tại hội thảo, đại diện một số tỉnh, thành phố vùng ĐBSH cũng đã có một số ý kiến đáng chú ý. Theo đại diện UBND tỉnh Quảng Ninh, để tăng cường tính liên kết vùng ĐBSH, cần nghiên cứu xây dựng tổ chức quản lý vùng với một thể chế hoạt động mang tính pháp lý cao. Tổ chức này cần có bộ máy rõ ràng, có nguồn tài chính độc lập như "ngân sách vùng" để thực hiện được các dự án cấp vùng, có quyền quyết định về quy hoạch và điều phối phát triển vùng cao hơn quyền của một tỉnh, thành phố.

Tỉnh Quảng Ninh cũng đề nghị có diễn đàn đa phương toàn vùng thay vì chủ yếu là hợp tác song phương hiện nay, phối hợp đồng bộ hơn dưới góc độ toàn vùng trong công tác thu hút đầu tư, tránh cạnh tranh nhỏ lẻ; thúc đẩy hợp tác liên kết một cách thường xuyên, đi vào thực chất thay vì chỉ dừng lại ở các hoạt động mang tính hình thức như giao lưu, trao đổi, học tập kinh nghiệm...