Sai lầm dịch thuật ảnh hưởng đến cách hiểu về định luật Newton

Định luật quán tính, hay định luật đầu tiên của Newton, được hiểu rằng: một vật chuyển động sẽ tiếp tục di chuyển theo đường thẳng (hoặc đứng yên) trừ khi có lực bên ngoài tác động.

Cách diễn giải này bắt nguồn từ bản dịch tiếng Anh của văn bản gốc bằng tiếng Latinh của Newton và đã được trích dẫn rộng rãi trong các sách giáo khoa vật lý.

Tuy nhiên, nhà nghiên cứu Hoek phát hiện ra một vấn đề quan trọng: trong tiếng Latinh, từ “quatenus” nghĩa là "trong chừng mực", đã bị dịch sai thành "trừ khi". Lỗi này tưởng chừng nhỏ nhưng thực chất lại làm thay đổi hoàn toàn cách hiểu về định luật của Newton.

Vì sao điều này quan trọng?

Ban đầu, sự khác biệt có vẻ không đáng kể, vì các định luật của Newton vẫn hoạt động chính xác trong thực nghiệm. Tuy nhiên, lỗi dịch thuật này có thể đã ảnh hưởng đến cách giảng dạy và hiểu biết về vật lý trong suốt nhiều thế kỷ.

Cách hiểu phổ biến hiện nay là các vật thể chuyển động tự do trừ khi có một yếu tố nào đó tác động vào chúng.

Nhưng cách giải thích được sửa đổi của Hoek chỉ ra rằng Newton không mô tả một tình huống giả định không có lực. Thay vào đó, ông khẳng định rằng mọi chuyển động trong thế giới thực đều luôn bị ảnh hưởng bởi các lực bên ngoài.

Trên thực tế, lỗi dịch thuật này đã được hai học giả phát hiện từ năm 1999, nhưng chưa bao giờ được chú ý rộng rãi. Hoek hiện đang cố gắng đưa phát hiện này ra ánh sáng, để có một sự diễn giải chính xác hơn về công trình của Newton.

Tuy nhiên, không phải ai cũng đồng ý với phát hiện của Hoek. Phản ứng đối với những khám phá của ông được chia thành hai phe: Một số người cho rằng giải thích của ông quá khác biệt và không theo quy ước, trong khi số khác lại cho rằng nó quá rõ ràng đến mức không cần phải tranh luận thêm.

Thông điệp thực sự của Newton?

Newton đã đặt nền móng cho vật lý hiện đại bằng cách liên kết chuyển động của các vật thể trên Trái đất với chuyển động của các thiên thể. Định luật của ông chứng minh rằng mọi thứ, từ một quả táo rơi xuống đất đến sự quay quanh Mặt Trời của các hành tinh, đều tuân theo cùng một nguyên tắc.

Một trong những ví dụ mà Newton sử dụng để minh họa định luật đầu tiên của mình là một con quay chậm dần do sức cản của không khí. Điều này cho thấy rằng ngay từ đầu, Newton đã nhận thức rõ rằng mọi chuyển động trong thế giới thực đều chịu tác động liên tục của các lực bên ngoài.

Diễn giải mới của Hoek thực ra càng củng cố quan điểm của Newton: mọi chuyển động, dù là một chiếc xe dừng lại vì ma sát hay một hành tinh quay quanh ngôi sao vì lực hấp dẫn, đều không thể tách rời khỏi tác động của lực bên ngoài.

Hà Trang (theo Daily Galaxy)