5h sáng ngày mồng 3 Tết tại một làng chài ven biển xứ Thanh. Xen lẫn trong tiếng í ới gọi nhau ra khơi hứng lộc biển đầu xuân là tiếng “loa phường” khuyến cáo người dân nêu cao ý thức trong việc phòng chống dịch bệnh Covid-19.

Ông trưởng thôn kiêm phát thanh viên đặc sệt giọng miền biển “ăn sóng nói gió” trịnh trọng thông báo: “Thưa bà con, hiện nay, dịch Covid-19 đã bùng phát trở lại. Số ca nhiễm bệnh đã lan rộng ra khắp 13 tỉnh, thành ở nước ta. Dù tỉnh ta chưa có ca nào dương tính nhưng bà con cũng cần đề cao cảnh giác bằng cách tuân thủ nguyên tắc 5K của Bộ Y tế. Các gia đình có người thân đi từ vùng dịch về quê ăn Tết phải chấp hành quy định cách ly nghiêm túc.” Kết thúc thông báo, người phát thanh viên cũng không quên “thòng” thêm một câu cuối: “Chúc bà con ngư dân ra khơi vào lộng an toàn, một năm mới tôm cá đầy khoang”.

30 phút sau, lại vẫn giọng ông trưởng thôn thông báo: “Bà con lưu ý, theo chỉ đạo của tỉnh, toàn bộ lễ hội, lễ mừng thọ trong dịp đầu xuân sẽ tạm thời dừng lại. Những gia đình có dự định tổ chức đám cưới cho con, cháu nên cân nhắc chọn thời điểm thích hợp để đảm bảo an toàn cho gia đình và cộng đồng. Cán bộ, đảng viên trong thôn cần nêu cao tinh thần tiên phong, gương mẫu, tuyên truyền, động viên nhân dân chấp hành tốt các quy định phòng chống dịch của Chính phủ.”

Đến 6h sáng, vẫn cái giọng quen thuộc của ông trưởng thôn cất lên: “Thông báo lần thứ 3, bà con nhớ đeo khẩu trang khi đến nơi công cộng. Những người đi xa về quê đón Tết thuộc diện cách ly tại nhà cần chấp hành nghiêm. Tuyệt đối không được rời địa phương, rời gia đình đi chúc Tết. Đề nghị nhân dân giám sát chặt chẽ các trường hợp đang bị cách ly. Nếu phát hiện có người vi phạm, báo ngay cho chính quyền địa phương thông qua ban cán sự thôn và Trạm y tế xã”.

Thi thoảng người phát thanh viên bất đắc dĩ còn đọc một vài bài thơ xuân tặng nhân dân khiến cho không khí Tết trở nên vui vẻ, bất chấp dịch dã đang hoành hành.

Cứ thế, đều đặn hằng giờ, chiếc loa truyền thanh liên tục phát đi các thông báo liên quan đến hoạt động vui xuân, đón tết của người dân. Từ phòng chống Covid-19, cấm đốt pháo, cấm đánh bài ăn tiền đến lịch gieo cấy vụ Xuân, lịch “mở cửa biển”, tất cả đều được… biên tập, dàn dựng thành những bản tin dễ hiểu nhất.

Không chỉ làm nhiệm vụ thông tin, tuyên truyền, “loa phường” ở quê còn là người bạn tinh thần, một phương tiện giải trí không thể thiếu của bà con. Thông thường trước mỗi chương trình phát thanh hay thông báo việc làng việc xã, bao giờ loa truyền thanh cũng “chiêu đãi” dân làng bằng một vài bài hát truyền thống. Mùa gặt, còn gì thú vị hơn khi được nghe ca khúc: “Hát về cây lúa hôm nay” véo von khắp làng trên, xóm dưới.

Thậm chí có những bộ phim hay trên tivi vào mùa đi cấy, trưởng thôn cũng tiếp sóng âm thanh để bà con nông dân có thể vừa ra đồng vừa… nghe phim.

Bất chấp việc các phương tiện truyền thông hiện đại nở rộ trong thời gian gần đây, ở các làng quê, hệ thống loa truyền thanh vẫn chiếm một vị trí đặc biệt. Dẫu rằng, đôi lúc, nó cũng gây phiền toái nhất định như bất thình lình phá vỡ sự yên tĩnh vào giờ nghỉ nhưng vẫn là món ăn tinh thần, là thói quen của người dân.

Ở các xã, loa truyền thanh thường được giao cho công chức văn hóa – xã hội phụ trách. Họ vừa là phát thanh viên, vừa là biên tập viên, vừa là phóng viên, vừa là kỹ thuật viên. Nhìn chung, phải có kỹ năng tổng hợp cao mới có thể phụ trách được… loa truyền thanh ở xã.

Tất cả các thông tin, từ mất trộm gà, bò lạc đàn đến kế hoạch gieo cấy vụ Xuân, lịch mở cửa biển đều phải được thông tin kịp thời, dễ hiểu để bà con dễ nắm bắt, thực hiện.

Dễ thấy nhất là trong mùa đại dịch Covid-19. Loa truyền thanh đã “đi từng ngõ, gõ từng nhà” để phát hiện kịp thời những người thuộc diện phải cách ly cũng như giúp người dân cách phòng dịch hiệu quả.

Từng có đề xuất đưa loa phường trở thành “sự kiện và nhân chứng” của lịch sử khi mà các phương tiện truyền thông thời 4.0 đã hoàn toàn có khả năng thay thế nó. Đặc biệt ở thành phố, loa phường nhiều lúc đã phá vỡ quyền riêng tư của con người thời hiện đại. Thế nhưng, ít nhất là trong những lúc thiên tai, dịch bệnh, loa phường là công cụ không thể thiếu, thậm chí là thiết yếu. Và vì thế, hãy đừng xem thường… loa phường.

Quang Duy