Năm 2022 là tròn 10 năm thành lập Ban Chỉ đạo Trung ương về phòng, chống tham nhũng cũng là 10 năm công cuộc phòng, chống tham nhũng đạt được những kết quả rất đáng kể. Toàn hệ thống chính trị đã vào cuộc, xử lý cả những cán bộ cấp cao đương chức. Sức nóng của “lò lửa” chống tham nhũng đã truyền xuống các địa phương… Nhân dịp một năm cũ vừa qua, năm mới sắp tới, phóng viên Báo Nhà báo & Công luận có cuộc trao đổi với một số chuyên gia, Đại biểu Quốc hội để cùng nhìn lại những kết quả đáng mừng cũng như về niềm tin, sự kỳ vọng ngày càng lớn vào những chuyển biến rõ nét trong việc thực hiện công cuộc chống tham nhũng theo đúng tinh thần mà Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng nhiều lần nhấn mạnh: “Tiền hô hậu ủng, nhất hô bá ứng, trên dưới đồng lòng, dọc ngang thông suốt”.

Đại biểu Quốc hội Vũ Trọng Kim - Ủy viên Ủy ban Tư pháp của Quốc hội, Ủy viên Đoàn Chủ tịch Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam:

“Việc xử lý vi phạm rất quyết liệt, nghiêm minh, thể hiện rõ quan điểm “không có vùng cấm, không có ngoại lệ”

+ Thưa Đại biểu Quốc hội, nhìn lại công tác phòng chống tham nhũng, tiêu cực trong 10 năm qua (giai đoạn 2012 - 2022), ông đánh giá thế nào về những kết quả đã đạt được?

- Phòng, chống tham nhũng là vấn đề “nóng”, luôn nhận được sự quan tâm đặc biệt của dư luận xã hội. Trong 10 năm qua, công tác phòng, chống tham nhũng, tiêu cực đã đạt được nhiều kết quả rất quan trọng, toàn diện, rõ rệt. Công tác thanh tra, kiểm toán được tăng cường, nhất là ở những lĩnh vực dễ phát sinh tham nhũng, tiêu cực. 

Bên cạnh đó, các vụ án lớn, dư luận quan tâm tiếp tục được điều tra mở rộng, trong đó đã huy động đông đảo cơ quan chức năng, tập trung chỉ đạo thống nhất và phát huy về năng lực, trí tuệ, để khẩn trương phát hiện, xử lý. Sự phối kết hợp từ kiểm tra, thanh tra, truy tố, xét xử ngày càng chặt chẽ, nhuần nhuyễn, khách quan, đúng quy định.

Nhiều cán bộ cấp cao đương chức cũng bị xử lý nghiêm minh, thậm chí bị truy cứu trách nhiệm hình sự. Trước đây, dư luận vẫn hoài nghi về câu chuyện cán bộ cấp cao thì không ai dám “đụng đến” hoặc có “kim bài” miễn truy cứu trách nhiệm hình sự. Thế nhưng, sau rất nhiều vụ việc bị đưa ra ánh sáng, nhiều cán bộ đương chức đương quyền, “củi tươi, củi khô” đều bị xử lý công minh, nghiêm khắc thì sự hoài nghi đó đã dần lụi tắt, mà thay vào đó là niềm tin đối với công cuộc “đốt lò” ngày càng được củng cố.

Những dấu ấn nổi bật trong công tác phòng, chống tham nhũng, tiêu cực đã được cán bộ, đảng viên và nhân dân đồng tình ủng hộ, đánh giá cao, góp phần quan trọng vào việc giữ vững ổn định chính trị và phát triển kinh tế - xã hội của đất nước trong tình hình mới.

Việc xử lý vi phạm rất quyết liệt, nghiêm minh, thể hiện rõ quan điểm “không có vùng cấm, không có ngoại lệ”, đúng như lời đồng chí Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng - Trưởng Ban Chỉ đạo Trung ương về phòng, chống tham nhũng, tiêu cực đã từng nhấn mạnh: “Lò nóng lên rồi thì củi tươi vào cũng phải cháy!”.

+ Có thể nói rằng, ngọn cờ chống tham nhũng do Đảng ta phát động và “người cầm lái” vững vàng đã đặt quyết tâm chính trị cao nhất cho công cuộc “đốt lò” để bảo vệ chế độ, giữ vững niềm tin trong nhân dân… Được biết, ông từng là Ủy viên Trung ương Đảng các khóa VIII, IX, X, XI và cũng là 1 trong 16 thành viên Ban Chỉ đạo Trung ương về phòng, chống tham nhũng thời kỳ mới thành lập. Ông có thể chia sẻ nhìn nhận của mình về vai trò của Ban Chỉ đạo cũng như những khó khăn mà Ban Chỉ đạo đã phải đối mặt?

- Hội nghị Trung ương 5 khóa XI (tháng 5/2012) đã quyết định chủ trương thành lập Ban Chỉ đạo Trung ương về phòng, chống tham nhũng trực thuộc Bộ Chính trị, để chỉ đạo toàn diện công tác phòng, chống tham nhũng trên phạm vi cả nước. Ngày 1/2/2013, Bộ Chính trị đã ban hành quyết định thành lập Ban Chỉ đạo gồm 16 thành viên, do Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng làm Trưởng ban, 5 Phó Trưởng ban và 10 ủy viên.

Việc thành lập Ban Chỉ đạo là đòi hỏi từ thực tế. Bối cảnh thời điểm đó, có không ít vụ việc bất thường, có dấu hiệu tham nhũng, tiêu cực nhưng không được xử lý hoặc chậm xử lý. Trong khi đó, qua tổng kết thực tiễn, chúng ta thấy rằng một Ban Chỉ đạo thuộc Chính phủ đã không còn phù hợp, giống như câu chuyện “vừa đá bóng, vừa thổi còi”.

Bởi vậy, Ban Chỉ đạo Trung ương về phòng, chống tham nhũng trực thuộc Bộ Chính trị ra đời, đã thể hiện tầm nhìn của Trung ương, thể hiện quyết tâm phòng, chống tham nhũng. Ban Chỉ đạo đã chọn ra những vấn đề “nóng” để đưa ra giải quyết, ấn định thời gian hoàn thành; đưa vào tầm ngắm, diện theo dõi những vụ việc nổi cộm để đôn đốc, chỉ đạo.

Trên làm nghiêm, dưới cũng phải nghiêm Ngày 18/11/2022, phát biểu kết luận cuộc họp Thường trực Ban chỉ đạo Trung ương về phòng, chống tham nhũng, tiêu cực, Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng nêu rõ: Tính từ đầu nhiệm kỳ XIII đến nay, Ban Chấp hành Trung ương, Bộ Chính trị, Ban Bí thư, Ủy ban Kiểm tra Trung ương đã thi hành kỷ luật 67 cán bộ diện Bộ Chính trị, Ban Bí thư quản lý, trong đó, có 7 Ủy viên Trung ương Đảng, 6 nguyên Ủy viên Trung ương Đảng. Đặc biệt, tại Hội nghị Trung ương 6 khoá XIII vừa qua, lần đầu tiên Ban Chấp hành Trung ương đã xem xét, quyết định cho 3 đồng chí Ủy viên Trung ương Đảng thôi tham gia Ban Chấp hành Trung ương theo chủ trương mới của Bộ Chính trị về bố trí công tác đối với cán bộ sau khi bị kỷ luật. Các địa phương đã thực hiện nghiêm chủ trương của Trung ương, xem xét miễn nhiệm, cho từ chức hoặc bố trí công tác khác đối với cán bộ sau khi bị kỷ luật, trong đó có cả trường hợp là Chủ tịch HĐND tỉnh, Chủ tịch UBND tỉnh (Ninh Bình, Phú Yên, Bình Thuận). Theo Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng: Công tác phòng, chống tham nhũng, tiêu cực ở địa phương, cơ sở được đẩy mạnh, đạt nhiều kết quả tích cực; số vụ án tham nhũng được phát hiện, xử lý có chiều hướng tăng cao so với các năm trước; trong 10 tháng đầu năm 2022, các địa phương đã khởi tố mới 382 vụ án tham nhũng (gấp 1,5 lần so với cùng kỳ năm trước). Mặc dù mới được hình thành và đi vào hoạt động, nhưng các Ban Chỉ đạo cấp tỉnh đã tích cực, chủ động đưa gần 400 vụ án, vụ việc tham nhũng, tiêu cực vào theo dõi, chỉ đạo, để tập trung chỉ đạo xử lý. Nhiều địa phương đã khởi tố cả Phó Chủ tịch Ủy ban nhân dân tỉnh, ủy viên Thường vụ Tỉnh ủy, Giám đốc Sở, như: Lào Cai, Phú Yên, Thái Nguyên, Thanh Hóa, Khánh Hòa, Quảng Ninh,... Điều này cho thấy tình trạng “trên nóng, dưới lạnh” đã giảm dần; trên làm nghiêm dưới cũng phải nghiêm, không làm cũng không được.

Thời điểm thành lập Ban Chỉ đạo, công cuộc “đốt lò” đã gặp phải không ít khó khăn, trầy trật, nhiều ý kiến tỏ ra lo lắng về việc chuyển biến trong công tác phòng, chống tham nhũng. Tuy nhiên, với quyết tâm chính trị và vai trò của người đứng đầu, những vụ việc tưởng chừng như không thể làm nổi, những vụ việc liên quan đến cán bộ có chức vụ quyền hạn cao, có sự bao che, móc ngoặc của cán bộ “tầm cỡ”… Ban Chỉ đạo đều đã vào cuộc quyết liệt, xử lý nghiêm minh, “không có vùng cấm”.

Trước đây, chúng ta phải chờ kết quả điều tra trọn vẹn một vụ việc mới đưa ra các hình thức xử lý, kỷ luật, nhưng với Ban Chỉ đạo, phương châm là rõ đến đâu làm đến đấy, không chậm trễ. 10 năm qua, thực tiễn đã cho thấy một “diện mạo mới” trong công cuộc làm trong sạch Đảng, trong sạch đội ngũ cán bộ, đảng viên.

+ Theo ông, vai trò “tổng chỉ huy” của Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng đã thể hiện như thế nào trong công cuộc phòng, chống tham nhũng, tiêu cực giai đoạn vừa qua?

- Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng đã từng nói “kỷ luật đồng chí, đồng đội là điều đau xót, nhưng buộc phải làm”. Chúng ta cắt một cành sâu để cứu cả cây, cây nào chẳng đau, nhưng không thể không làm. Xử lý cán bộ cũng vậy, để các cán bộ khác nhìn vào đó làm bài học mà “giữ mình”, không sa ngã trước những cám dỗ.

Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng vừa thể hiện tầm nhìn xa, vừa có phương pháp để đấu tranh từng vụ việc, từng lĩnh vực có tham nhũng, tiêu cực, tạo sự đồng lòng, nhất quán trong “cuộc chiến” này; làm rất quyết liệt, nhưng nhân văn, nhân đạo, có lý, có tình, tâm phục, khẩu phục.

Dưới sự chỉ đạo sâu sát, cụ thể của Tổng Bí thư, hoạt động của Ban Chỉ đạo Trung ương về phòng, chống tham nhũng, tiêu cực có nhiều đổi mới, bài bản, khoa học, quyết liệt và đạt hiệu quả tích cực, chuyển biến rõ nét qua từng giai đoạn.

+ Để khắc phục tình trạng “trên nóng, dưới lạnh”, Ban Bí thư Trung ương Đảng đã có Quy định số 67-QĐ/TW ngày 2/6/2022 về chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn, tổ chức bộ máy, chế độ làm việc, quan hệ công tác của Ban Chỉ đạo phòng, chống tham nhũng, tiêu cực cấp tỉnh. Cho đến thời điểm này, ông nhìn nhận ra sao về kết quả ban đầu sự vào cuộc của Ban Chỉ đạo phòng, chống tham nhũng, tiêu cực các tỉnh?

- Trước đây, có tình trạng các địa phương “đẩy” những vụ việc tham nhũng, tiêu cực lên Trung ương xử lý, chứ không tự xử lý trong phạm vi trách nhiệm, quyền hạn của mình. Tôi cho rằng, việc thành lập Ban chỉ đạo phòng, chống tham nhũng, tiêu cực các tỉnh là cần thiết, phù hợp với yêu cầu thực tiễn, từng bước khắc phục tình trạng “trên nóng, dưới lạnh”, bởi Trung ương làm thì tỉnh cũng phải làm, Trung ương quyết liệt thì tỉnh cũng quyết liệt; tạo sự đồng bộ, nhất quán trong cuộc đấu tranh này.

Đến nay, 63 tỉnh, thành phố đều đã lập Ban Chỉ đạo phòng, chống tham nhũng, tiêu cực cấp tỉnh. Nhìn chung, đã có một số chuyển biến tích cực. Đặc biệt, các địa phương tiêu biểu như: Thanh Hóa, Khánh Hòa, Bắc Ninh, Nam Định, Phú Thọ… đã phát hiện, khởi tố các vụ án tham nhũng, xử lý nhiều cán bộ có sai phạm. Đây là dấu hiệu tích cực, cho thấy “trên nóng, dưới đã ấm dần lên”.

+ Vậy, theo Đại biểu Quốc hội, trong thời gian tới, chúng ta cần chú trọng những yếu tố nào để công tác đấu tranh phòng, chống tham nhũng, tiêu cực tiếp tục được đẩy mạnh?

- Trước hết, cần duy trì quyết tâm chính trị như giai đoạn vừa qua; gắn kết chặt chẽ hơn nữa giữa phòng, chống tham nhũng, tiêu cực với xây dựng, chỉnh đốn Đảng, phòng, chống suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống trong cán bộ, đảng viên.

Bên cạnh đó, cần hết sức lưu ý lựa chọn, bố trí cán bộ xứng đáng vào các vị trí quan trọng trong cơ quan phòng, chống tham nhũng. Kiên quyết loại bỏ những thành phần cơ hội về chính trị, cơ hội về lợi ích, cơ hội về phe nhóm.

Quá trình thanh tra, nếu phát hiện có dấu hiệu phạm tội tham nhũng thì cần chuyển ngay cho cơ quan điều tra, chứ không để “lơ lửng” như trước đây. Có như vậy thì việc phong tỏa, kê biên tài sản tham nhũng sẽ kịp thời hơn, tránh việc để lâu quá, người vi phạm sẽ có điều kiện tẩu tán tài sản, gây khó khăn cho công tác thu hồi tài sản tham nhũng sau này.

Cần công khai, minh bạch việc xử lý những vụ việc tham nhũng, tiêu cực để báo chí và dư luận biết. Khi đó, người dân sẽ cùng giám sát và cổ vũ cho cuộc chiến phòng, chống tham nhũng còn nhiều khó khăn này.

Cùng với đó, điều cần thiết nhất là phải sớm xây dựng cơ sở dữ liệu quốc gia về tài sản và thu nhập của cán bộ, công chức. Bằng việc chuyển đổi số để làm minh bạch, công khai tất cả; có sự giám sát chặt chẽ và hiệu quả từ cơ quan chuyên trách chống tham nhũng, tiêu cực, đến từng người dân sẽ được phát huy đầy đủ.

+ Xin trân trọng cảm ơn đại biểu Quốc hội!

PGS.TS Ngô Thành Can (Học viện Hành chính Quốc gia): Dấu ấn tốt, lan tỏa mạnh mẽ trong toàn xã hội! Thời gian qua, công tác phòng, chống tham nhũng, tiêu cực đạt được nhiều kết quả quan trọng, để lại dấu ấn tốt, lan tỏa mạnh mẽ trong toàn xã hội. Số lượng các vụ án tham nhũng tăng lên do triển khai quyết liệt, trong đó, có cả phát hiện những vụ tham nhũng, tiêu cực đã xảy ra từ nhiệm kỳ trước, đồng thời phát hiện cả những vụ mới phát sinh. 10 năm qua, công cuộc “đốt lò” khó có thể kể hết những gian nan khi đấu tranh với tham nhũng, tiêu cực. Thế nhưng, kết quả từ thực tế cho thấy, Đảng đã đi đúng hướng, đã một lòng vì dân, vì nước nên được nhân dân ủng hộ tuyệt đối. Chống tham nhũng đã phát huy sức mạnh tổng hợp của toàn dân, toàn hệ thống chính trị. Để phát huy hơn nữa công tác phòng, chống tham nhũng, tiêu cực, cần có hệ thống công cụ luật pháp và công cụ quản lý đủ chặt chẽ, thực hiện đồng bộ cơ chế phòng ngừa, để “không thể tham nhũng”; cơ chế phát hiện, xử lý hiệu quả để “không dám tham nhũng” và cơ chế, chính sách bảo đảm đãi ngộ hợp lý để những người thực hiện công việc có liên quan đến lợi ích được đảm bảo cuộc sống tối thiểu, khi đó họ sẽ “không cần, không muốn tham nhũng”. Tôi tin rằng, với chủ trương, giải pháp của Đảng, Nhà nước về phòng, chống tham nhũng, tiêu cực; đồng thời, với sự vào cuộc quyết liệt, mạnh mẽ từ Trung ương đến địa phương, người dân đang trông đợi và ủng hộ công cuộc “đốt lò” sẽ tiếp tục có những bước tiến tích cực trong thời gian tới.

Nguyễn Hường (Thực hiện)