(NB&CL) Bên cạnh việc tái cơ cấu tổ chức, ngành đường sắt Việt Nam đang chuẩn bị trình Chính phủ dự thảo Luật Đường sắt (sửa đổi) với nhiều điểm mới, được đánh giá mang tính đột phá. Luật Đường sắt 2005 được Quốc hội thông qua từ năm 2005, tuy nhiên, qua thực tế thi hành đã bộc lộ những tồn tại bất cập, cần phải bổ sung sửa đổi phù hợp thực tiễn. Vì vậy, Dự thảo Luật đường sắt (sửa đổi) khi chính thức có hiệu lực hứa hẹn mang đến cơ hội cho người dân và doanh nghiệp được thụ hưởng dịch vụ đường sắt chất lượng theo tiêu chí “Thuận tiện, đúng giờ, an toàn, hiệu quả”.

Vài năm trở lại đây, diện mạo đường sắt Việt Nam có nhiều thay đổi tích cực. Tuy nhiên, sự chuyển biến còn chậm. Hiện đường sắt Việt Nam vẫn đang phải lấy lợi nhuận vận tải hành khách bù cho vận tải hàng hóa. Trong khi, quy luật đường sắt trên thế giới là lấy lãi từ vận chuyển hàng hóa bù cho vận chuyển hành khách. Đường sắt Việt Nam vẫn ì ạch và hiện gần như chưa có một dự án xã hội hóa nào triển khai thành công. Hệ thống đường sắt cũ kỹ, khổ đường hẹp, hiệu quả khai thác hạn chế.

Tại hai thành phố lớn nhất là Hà Nội và Tp.HCM, hệ thống đường sắt nội đô và tàu điện ngầm gần như chưa có, một số dự án mới đang trong giai đoạn bắt đầu… Bên cạnh đó, Luật Đường sắt 2005 vẫn còn tồn tại nhiều bất hợp lý, như chưa tách bạch giữa quản lý Nhà nước với hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp, dẫn đến giảm hiệu lực quản lý, giảm hiệu quả kinh doanh; chưa có cơ chế, chính sách đủ mạnh để thu hút nguồn lực ngoài ngân sách đầu tư cho đường sắt...

Những hạn chế trong Luật Đường sắt 2005 đã tạo ra rào cản về cơ chế mở để các thành phần kinh tế tham gia đầu tư cho đường sắt. Bởi vậy, nhiều người hy vọng dự thảo Luật Đường sắt (sửa đổi) nếu được thông qua sẽ tạo mở cánh cửa vào ngành đường sắt rộng hơn cho các nhà đầu tư, các thành phần kinh tế, thúc đẩy đường sắt phát triển và cạnh tranh mạnh mẽ với các lĩnh vực vận tải khác.

Với những đề xuất được đưa ra, dự thảo Luật Đường sắt (sửa đổi) giải quyết phần lớn rào cản của các nhà đầu tư và nâng cao chất lượng dịch vụ ngành đường sắt phục vụ người dân.

Theo báo cáo tổng kết 10 năm thực hiện Luật đường sắt 2005, bất cập nhất hiện nay chính là việc không rõ chủ thể quản lý hạ tầng đường sắt, chồng lấn trong quản lý Nhà nước và doanh nghiệp, từ đó dẫn đến lấn chiếm hành lang an toàn giao thông đường sắt, độc quyền trong kinh doanh đường sắt và đường sắt bị tụt hậu. Vì vậy, Luật Đường sắt mới sẽ định hướng làm sao để phân định rõ chủ thể quản lý, thúc đẩy tái cơ cấu và khuyến khích đầu tư vào đường sắt.

Luật Đường sắt (sửa đổi) sẽ thay cụm từ “phân định” bằng cụm từ “tách bạch” kinh doanh kết cấu hạ tầng đường sắt và kinh doanh vận tải đường sắt.

Hiện nay, doanh nghiệp kinh doanh đường sắt đang thực hiện quá trình tái cơ cấu, tuy nhiên việc kinh doanh kết cấu hạ tầng đường sắt và kinh doanh vận tải trên đường sắt do Nhà nước đầu tư vẫn do một doanh nghiệp tổ chức quản lý và thực hiện. Hoạt động này gần như khép kín trong nội bộ doanh nghiệp dẫn đến hạn chế công tác quản lý, kiểm tra, giám sát.

Luật Đường sắt mới ra đời thay thế cho Luật Đường sắt 2005 sẽ thực hiện được việc tách bạch giữa công tác quản lý nhà nước của cơ quan nhà nước và hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp, công tác quản lý nhà nước sẽ được trả về cho cơ quan quản lý nhà nước, doanh nghiệp sẽ toàn tâm toàn ý cho mục đích kinh doanh theo Luật Doanh nghiệp, từ đó ngành đường sắt sẽ “thay da đổi thịt” trong tương lai không xa.

Bên cạnh đó, Luật mới khi được thông qua sẽ giúp ngành đường sắt phát triển và khắc phục được tình trạng phát triển không cân đối trong hệ thống giao thông vận tải tại Việt Nam. Đồng thời chia sẻ, giảm tải cho vận tải đường bộ, phát huy lợi thế của từng phương thức vận tải trong toàn hệ thống giao thông góp phần phát triển kinh tế - xã hội.

Luật Đường sắt (sửa đổi) cũng sẽ tạo ra diện mạo mới hoàn toàn, giúp đường sắt Việt Nam hội nhập, giao lưu quốc tế hướng tới khẳng định vai trò, vị trí quan trọng của Việt Nam trong khu vực và trên thế giới; từng bước lấy lại, phục hồi thị phần vận tải đường sắt đã bị mất đi trong thời gian qua và hướng tới phát triển đường sắt xứng tầm với các nước trong khu vực và trên thế giới; thay da, đổi thịt ngành đường sắt trong tương lai gần theo đúng mục tiêu trong Chiến lược, Quy hoạch tổng thể phát triển đường sắt đã được Chính phủ phê duyệt.

Khánh An