Đi dọc phố Bà Triệu, từ ngã tư Trần Nhân Tông tới đoạn giao Tuệ Tĩnh, chỉ chưa đầy 300m nhưng dọc hai bên đường, dù có là người tinh mắt hay không thì cũng dễ dàng nhận thấy những gian hàng nhỏ đơn sơ bán lạc rang húng lìu mang tên "bà Vân".

Rất nhiều người dân Thủ đô, nhất là những người lần đầu đi qua khu phố này hẳn sẽ ngỡ ngàng, hoang mang khi lạc vào dãy phố không biết đâu mới là cửa hàng lạc rang húng lìu chính gốc.

Chạy dọc số nhà 150 đến tận số 275 Bà Triệu, không khó để thấy gần 20 cửa hàng nhỏ nép mình bên những hàng quán trang hoàng hiện đại. Cùng chung một kiểu cách là một chiếc tủ hàng, bên trên gắn liền với một chiếc giá, dựng trên đó các gói lạc rang húng lìu to nhỏ các loại, xen lẫn vài hộp nhựa trong suốt bắt mắt mà quan trọng là hàng nào cũng ghi là của “Cụ Vân”, “Bà Vân” cùng một ảnh chân dung của bà cụ nào đó, tất cả tạo nên một cửa hàng đúng phong cách "phố Bà Triệu". Tất cả đều trưng đến 2-3 tấm biển, nền vàng hoặc đỏ, ghi in đậm để làm nổi bật tên, kèm theo địa chỉ, số điện thoại và nhấn mạnh hai cụm từ "gia truyền", "chính gốc”.

Khu phố này giống nhau đến cả cách đặt biển hiệu. Hầu hết đều lấy Vân, không là bà sẽ là cô, nghe rất gần gũi và tất cả đều cam kết là bà Vân "xịn". Không ít người dân đi qua con đường này thường gọi vui đây là con phố có nhiều bà Vân nhất Hà Nội.

Lạc giữa hàng chục lựa chọn, hẳn du khách đến tìm hiểu và tham quan sẽ tò mò về thân thế thực của bà Vân "xịn". Qua tìm hiểu mới biết, sở dĩ tên gọi lạc rang bà Vân ở phố Bà Triệu lấy theo tên một cụ bà có tên Bùi Thị Vân, sinh năm 1930, được xem là người Việt đầu tiên làm và bán món lạc rang húng lìu nổi tiếng ngon nhất Hà Nội. 

Theo những cụ cùng thời sống ngót nghét cả thế kỷ tại khu phố, bà Vân học nghề lạc rang húng lìu từ những người Hoa đi bán hàng rong khắp phố Hà Nội vào đầu thế kỷ XX. 

Cần mẫn học nghề từ năm 1963, bà thường rang một vài cân mang lên nơi làm việc khi ấy là nhà máy dệt phục vụ đồng nghiệp. Mãi đến gần 20 năm sau, vào năm 1980, khi bà nghỉ hưu, nó trở thành nghề chính của bà. Từ việc mở quán nước và bán lạc rang húng lìu, dần dần, thương hiệu bà Vân mới được mọi người chú ý đến. Tìm lại một vài tư liệu thì thấy, không ít lần, bà Vân xuất hiện trên truyền thông, chia sẻ về câu chuyện làm nghề cũng như cửa hàng của mình. 

Có lẽ, với nhiều người Hà Nội xa quê, trong một chiều chớm lạnh hay mưa phùn gió bấc, thứ gợi nhớ đầu đông không phải là mùi hoa sữa đường Nguyễn Du, mà là những hạt lạc rang thơm mùi húng lìu. Trong thế giới ẩm thực phong phú và đa dạng ở thủ đô, món lạc rang húng lìu tuy không được xếp vào hàng cao lương mỹ vị nhưng lại là thức quà mang phong vị Hà Nội rõ nét.

Phố Bà Triệu giờ có đến hàng chục cửa hàng bán lạc rang húng lìu, nhiều hiệu cũng tự làm thủ công, cũng có những bí quyết riêng, có khách hàng riêng. Dãy phố lạc rang húng lìu từ đó trở thành địa chỉ thân quen với những người ưa thưởng thức món quà Hà Nội giản dị này. 

Bài và ảnh: Phùng Linh