+ Thưa Phó Giáo sư, trong những ngày tháng 10 này, vào dịp Kỷ niệm 70 năm Ngày giải phóng Thủ đô, ông nhìn nhận như thế nào về sự thay đổi “diện mạo” của Hà Nội trong 7 thập kỷ qua?

Đại biểu Quốc hội, PGS.TS Bùi Hoài Sơn: Tôi cho rằng sự thay đổi “diện mạo” của Hà Nội trong 70 năm qua là một minh chứng sống động cho sự chuyển mình mạnh mẽ và không ngừng phát triển của Thủ đô. Từ một thành phố vừa bước ra khỏi khói lửa chiến tranh, Hà Nội đã vươn lên trở thành một trung tâm chính trị, văn hóa, kinh tế quan trọng của cả nước. Những khu phố cổ, những con đường rợp bóng cây xanh vẫn giữ nguyên vẻ đẹp thanh bình và cổ kính, trong khi các khu đô thị mới, những tòa nhà cao tầng hiện đại mọc lên không ngừng, phản ánh sự phát triển sôi động của thành phố.

Tôi nghĩ, Hà Nội đã trải qua nhiều thay đổi lớn về cả cơ sở hạ tầng lẫn đời sống xã hội. Các khu dân cư hiện đại, những công trình giao thông quy mô đã làm thay đổi hoàn toàn diện mạo đô thị, tạo nên một Hà Nội năng động, không chỉ giữ gìn giá trị văn hóa truyền thống mà còn tiếp thu và hội nhập với những xu hướng toàn cầu. Bên cạnh đó, các trung tâm thương mại, khu công nghệ cao và những dự án phát triển bền vững đã giúp Hà Nội không chỉ là một thành phố của quá khứ mà còn là một thành phố của tương lai.

Tuy nhiên, tôi cũng nhận thấy, cùng với sự phát triển, Hà Nội đang phải đối mặt với nhiều thách thức như việc cân bằng giữa bảo tồn di sản văn hóa và phát triển kinh tế. Những con đường mới, khu đô thị mới xuất hiện ngày càng nhiều, nhưng đồng thời cũng đặt ra câu hỏi về việc làm sao để giữ gìn những giá trị văn hóa truyền thống của thành phố ngàn năm tuổi này. Tôi nghĩ rằng, để Hà Nội không chỉ thay đổi về mặt hình ảnh mà còn duy trì được “hồn cốt” của mình, chúng ta cần chú trọng hơn đến việc bảo tồn những di sản văn hóa, kiến trúc và lối sống của người Hà Nội.

Nhìn lại chặng đường 70 năm, tôi cảm thấy tự hào khi thấy Hà Nội đã không ngừng đổi mới và phát triển, vừa giữ gìn được nét đẹp truyền thống, vừa hội nhập với thế giới một cách đầy tự tin và bản lĩnh. Sự thay đổi ấy không chỉ là bề ngoài mà còn thể hiện trong chính con người Hà Nội – những người ngày càng năng động, sáng tạo nhưng vẫn giữ vững những giá trị cốt lõi của văn hóa Thăng Long.

+ Luật Thủ đô (sửa đổi) năm 2024 mà Quốc hội thông qua tại Kỳ họp thứ 7 vừa qua được cho là một sự kiện có ý nghĩa lịch sử đối với sự phát triển Thủ đô nói chung, văn hóa Thủ đô nói riêng. Trong Luật đã nhấn mạnh: “Việc bảo vệ và phát triển văn hóa Thủ đô phải xứng tầm với truyền thống nghìn năm Thăng Long - Hà Nội; xây dựng Hà Nội là trung tâm hội tụ, kết tinh văn hóa của cả nước; xây dựng văn hóa người Hà Nội hào hoa, thanh lịch, nghĩa tình, văn minh, tiêu biểu cho văn hóa, lương tri và phẩm giá con người Việt Nam”. Là chuyên gia trong lĩnh vực văn hóa và cũng là Đại biểu Quốc hội đoàn Hà Nội, ông có thể phân tích rõ hơn về vấn đề này?

Đại biểu Quốc hội, PGS.TS Bùi Hoài Sơn: Tôi cho rằng, việc Quốc hội thông qua Luật Thủ đô (sửa đổi) năm 2024 là một bước ngoặt mang tính lịch sử đối với sự phát triển toàn diện của Hà Nội, đặc biệt là về văn hóa. Điều này không chỉ thể hiện sự quan tâm sâu sắc của Nhà nước đối với Thủ đô mà còn đặt ra những yêu cầu cao hơn trong việc bảo tồn, phát huy các giá trị văn hóa đặc trưng mà Hà Nội đã gây dựng suốt nghìn năm lịch sử.

Nội dung mà Luật nhấn mạnh về việc bảo vệ và phát triển văn hóa Thủ đô “xứng tầm với truyền thống nghìn năm Thăng Long - Hà Nội” đã thực sự đi vào trọng tâm của vấn đề. Hà Nội không chỉ là một trung tâm chính trị, kinh tế mà còn là một nơi hội tụ, kết tinh văn hóa của cả nước. Nơi đây không chỉ lưu giữ những di sản văn hóa vật thể và phi vật thể quan trọng mà còn là điểm giao thoa của các dòng chảy văn hóa trong và ngoài nước. Tôi nghĩ, việc bảo tồn văn hóa Thủ đô không đơn thuần chỉ là giữ lại những giá trị cổ xưa, mà còn là việc tiếp nối và phát triển chúng trong bối cảnh hiện đại, để văn hóa Thăng Long không ngừng lan tỏa và thể hiện tinh hoa trong đời sống xã hội.

Luật đã nhấn mạnh xây dựng Hà Nội như một trung tâm hội tụ, kết tinh văn hóa của cả nước, điều này rất quan trọng, bởi Thủ đô không chỉ là nơi lưu giữ di sản mà còn là nơi phát triển, sáng tạo các giá trị mới. Trong bối cảnh hội nhập quốc tế mạnh mẽ, tôi nghĩ Hà Nội cần phải không ngừng nắm bắt cơ hội, đưa văn hóa của mình ra thế giới, đồng thời, tiếp thu những tinh hoa văn hóa nhân loại để làm giàu thêm bản sắc riêng.

Việc xây dựng “văn hóa người Hà Nội hào hoa, thanh lịch, nghĩa tình, văn minh” là một nhiệm vụ quan trọng mà tôi cho rằng, không chỉ là nhiệm vụ của chính quyền mà còn của mỗi người dân. Người Hà Nội từ xưa đến nay luôn nổi bật với sự thanh lịch, tinh tế trong cách ứng xử, giao tiếp. Những phẩm chất ấy cần được bảo tồn, truyền dạy và phát huy cho thế hệ trẻ, trong khi vẫn đảm bảo rằng sự phát triển kinh tế, xã hội không làm phai nhạt đi những giá trị này. Điều này đòi hỏi một sự chung tay từ tất cả các tầng lớp trong xã hội: từ giáo dục, truyền thông đến cộng đồng dân cư và các tổ chức văn hóa.

Tôi nghĩ rằng, với sự thay đổi từ Luật Thủ đô, cùng hành lang pháp lý thông thoáng hơn, phân cấp, phân quyền nhiều hơn, tháo gỡ được những điểm nghẽn trong hợp tác công - tư, quản lý sử dụng tài sản công cho lĩnh vực văn hóa, Hà Nội sẽ có thêm những cơ chế, chính sách hỗ trợ mạnh mẽ hơn cho việc phát triển văn hóa. Đây là một điểm quan trọng để Thủ đô tiếp tục vươn mình, trở thành trung tâm văn hóa hàng đầu của đất nước, tiêu biểu cho lương tri và phẩm giá con người Việt Nam, đồng thời là cầu nối văn hóa giữa Việt Nam và thế giới. Chỉ khi văn hóa được đặt ở vị trí trung tâm trong chiến lược phát triển của thành phố, Hà Nội mới thực sự phát huy được hết tiềm năng của mình, vừa giữ gìn những giá trị truyền thống vừa sẵn sàng đón nhận những làn gió mới của thời đại.

+ Để phát triển Thủ đô Hà Nội “Văn hiến - Văn minh - Hiện đại”, việc phát huy nhân tố con người, lấy con người làm trung tâm, chủ thể, nguồn lực, động lực có ý nghĩa như thế nào, thưa ông ?

Đại biểu Quốc hội, PGS.TS Bùi Hoài Sơn: Tôi cho rằng, phát triển Thủ đô Hà Nội theo hướng “Văn hiến - Văn minh - Hiện đại” phải luôn lấy con người làm trung tâm, bởi con người không chỉ là chủ thể sáng tạo mà còn là nguồn lực và động lực quan trọng nhất trong quá trình phát triển. Nhân tố con người chính là hạt nhân cốt lõi, quyết định sự thịnh vượng bền vững của Thủ đô cũng như khả năng gìn giữ và phát huy những giá trị văn hóa đặc sắc của mảnh đất ngàn năm văn hiến này.

Khi nói đến phát triển “văn hiến”, tôi nghĩ rằng, đây không chỉ là việc bảo tồn các giá trị văn hóa truyền thống, mà quan trọng hơn, là nuôi dưỡng và phát triển những phẩm chất đạo đức, tinh thần tốt đẹp của con người Hà Nội. Người Hà Nội từ lâu đã được biết đến với sự thanh lịch, trí tuệ, hào hoa và tinh thần nghĩa tình. Những phẩm chất này cần được bồi đắp, truyền dạy và phát huy, đặc biệt là cho thế hệ trẻ - những người sẽ tiếp nối và phát triển Thủ đô trong tương lai. Chỉ khi con người được đặt làm trung tâm, văn hóa mới thực sự thấm sâu vào đời sống xã hội và trở thành động lực phát triển.

Về khía cạnh “văn minh”, tôi nghĩ điều này liên quan đến việc xây dựng con người Hà Nội có tư duy hiện đại, sáng tạo và sẵn sàng tiếp cận với những tri thức mới của thế giới. Phát triển kinh tế, xã hội không chỉ dựa trên cơ sở hạ tầng hay các thành tựu khoa học công nghệ, mà còn phải dựa trên con người – những chủ thể sáng tạo và thực hiện sự đổi mới. Sự phát triển của Thủ đô phụ thuộc vào việc chúng ta xây dựng được những thế hệ công dân có trình độ, có trách nhiệm và có tư duy tiên tiến, nhưng không mất đi bản sắc văn hóa truyền thống.

Trong khía cạnh “hiện đại”, việc lấy con người làm trung tâm chính là động lực để thúc đẩy quá trình hội nhập quốc tế và tiến bộ xã hội. Hà Nội không thể phát triển mà thiếu sự tham gia tích cực của con người trong mọi lĩnh vực, từ khoa học, công nghệ đến giáo dục, văn hóa, nghệ thuật. Một Thủ đô hiện đại không chỉ là nơi có những công trình kiến trúc cao tầng, hạ tầng kỹ thuật tiên tiến mà còn là nơi mà mỗi con người được sống và làm việc trong một môi trường văn minh, được phát triển toàn diện về tri thức, kỹ năng và nhân cách.

Tôi nghĩ rằng, chỉ khi phát huy tốt nhất nhân tố con người, chúng ta mới có thể xây dựng Hà Nội trở thành một Thủ đô xứng tầm với lịch sử và truyền thống văn hiến của mình. Con người không chỉ là người kế thừa di sản mà còn là người sáng tạo và kiến thiết tương lai, là động lực thúc đẩy sự phát triển bền vững. Do đó, việc đầu tư vào con người – từ giáo dục, đào tạo đến phát triển văn hóa – là con đường duy nhất để Hà Nội vươn lên mạnh mẽ, trở thành trung tâm của tri thức, văn hóa và đổi mới sáng tạo, không chỉ ở Việt Nam mà còn trên bản đồ quốc tế.

+ Theo Phó Giáo sư, trong giai đoạn tới, Hà Nội cần làm gì để nền văn hóa “văn hiến, văn minh” đó thực sự là nhân tố thúc đẩy tích cực cho sự phát triển?

Đại biểu Quốc hội, PGS.TS Bùi Hoài Sơn: Tôi nghĩ rằng, để nền văn hóa “văn hiến, văn minh” thực sự trở thành động lực thúc đẩy cho sự phát triển của Hà Nội trong giai đoạn tới, cần tập trung vào ba yếu tố chính: bảo tồn di sản văn hóa, nuôi dưỡng các giá trị văn hóa tinh thần và xây dựng một nền văn hóa sáng tạo gắn liền với sự phát triển kinh tế - xã hội.

Thứ nhất, Hà Nội cần tiếp tục bảo tồn và phát huy di sản văn hóa nghìn năm của Thăng Long. Việc này không chỉ dừng lại ở các công trình kiến trúc, di tích lịch sử mà còn ở những giá trị văn hóa phi vật thể, như lễ hội, phong tục, lối sống thanh lịch của người Hà Nội. Bảo tồn di sản không có nghĩa là giữ nguyên trạng, mà quan trọng hơn, cần phải thổi hồn vào những giá trị đó, làm cho chúng sống động trong đời sống hiện tại, gắn kết với nhu cầu phát triển của xã hội hiện đại. Khi các di sản văn hóa trở thành một phần không thể tách rời của cuộc sống đô thị, chúng sẽ góp phần tạo ra bản sắc riêng, hấp dẫn không chỉ với người dân địa phương mà còn với du khách quốc tế.

Thứ hai, văn hóa “văn hiến, văn minh” của Hà Nội cần được nuôi dưỡng và phát triển trong lòng mỗi con người, đặc biệt là thế hệ trẻ. Giá trị văn hóa không chỉ là những di sản đã được truyền lại, mà còn là những phẩm chất tinh thần như niềm tự hào, sự thanh lịch, tinh thần nghĩa tình và tinh thần sáng tạo. Tôi cho rằng, Hà Nội cần đẩy mạnh giáo dục văn hóa cho thế hệ trẻ, không chỉ qua trường lớp mà còn qua các hoạt động cộng đồng, nghệ thuật và không gian công cộng. Khi mỗi người dân ý thức được vai trò của mình trong việc gìn giữ và phát huy văn hóa, họ sẽ trở thành những người lan tỏa giá trị đó trong đời sống hàng ngày, tạo nên một cộng đồng văn minh, nơi văn hóa trở thành động lực phát triển bền vững.

Thứ ba, văn hóa cần phải được kết nối chặt chẽ với sự phát triển kinh tế - xã hội. Tôi cho rằng, Hà Nội nên xây dựng một nền kinh tế sáng tạo, nơi văn hóa và nghệ thuật không chỉ là những giá trị tinh thần mà còn đóng góp vào sự phát triển kinh tế. Việc phát triển các ngành công nghiệp văn hóa như điện ảnh, âm nhạc, thời trang, du lịch văn hóa, ẩm thực... không chỉ mang lại giá trị kinh tế mà còn góp phần nâng cao vị thế của Hà Nội trên trường quốc tế. Một thành phố có nền văn hóa giàu bản sắc nhưng lại biết cách kết hợp với sự hiện đại và sáng tạo sẽ tạo ra sức hấp dẫn mạnh mẽ, là nơi hội tụ của tri thức, nghệ thuật và kinh doanh sáng tạo.

Tôi tin rằng, khi Hà Nội biết cách bảo tồn và phát huy văn hóa “văn hiến, văn minh”, gắn liền với việc phát triển con người và kinh tế sáng tạo, nền văn hóa đó sẽ trở thành nguồn lực mạnh mẽ, thúc đẩy sự phát triển bền vững và toàn diện cho Thủ đô trong tương lai.

+ Xin trân trọng cảm ơn Phó Giáo sư!