Đào tạo liên thông cần có thiết kế mở

Năm 2023, mặc dù đối diện với nhiều khó khăn nhưng công tác đào tạo nghề của nước ta đã có những thành tựu nhất định. Theo báo cáo của Bộ Lao động, Thương binh và Xã hội (LĐ, TB và XH), tuyển sinh học nghề năm 2023 ước đạt gần 2,3 triệu người học. Trong đó, trình độ cao đẳng, trung cấp là 530.000 người; trình độ sơ cấp và các chương trình đào tạo nghề nghiệp khác là 1.765.000 người. Tốt nghiệp năm 2023 ước đạt 2.043.000 người, trong đó trình độ cao đẳng, trung cấp là 346.000 người, trình độ sơ cấp và các chương trình đào tạo nghề nghiệp khác là 1. 697.000 người.

Bình luận về con số trên, nhiều chuyên gia cho rằng, điều này đã thể hiện được nỗ lực vượt khó của ngành LĐ, TB và XH trong bối cảnh thế giới, trong nước gặp nhiều khó khăn, đặc biệt nhiều thách thức đặt ra sau khi đại dịch COVID-19 kết thúc. Tuy nhiên, nhiều người cũng chỉ ra, vẫn còn thực trạng nhiều người chưa mặn mà với việc học nghề. Điều này có nguyên nhân từ việc gặp khó khăn trong liên thông đào tạo giữa các cấp học. Trong khi đó, càng ngày nhu cầu học tập nâng cao trình độ, tay nghề, hoàn thiện kỹ năng của người lao động lại ngày một tăng.

Liên quan đến vấn đề này, tại Hội nghị triển khai nhiệm vụ lao động, người có công và xã hội năm 2024 (26/12), bà Nguyễn Thị Doan - nguyên Phó Chủ tịch nước, Chủ tịch Hội khuyến học Việt Nam đã thẳng thắn chỉ ra, liên thông trong đào tạo vẫn chưa được xử lý một cách tốt mà còn khó khăn, vì nó vấp phải một vấn đề là tuyên truyền chưa mạnh để có thể thấm sâu vào nhận thức của các gia đình, các phụ huynh, học sinh và bản thân học sinh về vấn đề rẽ ngang.

“Bây giờ tâm lý vẫn muốn cho con học đại học chứ không muốn đi học nghề. Nhưng hiện chính sách liên thông, hỗ trợ các cháu đi học liên thông, học bổng, học phí, rồi những điều kiện khác chưa đáp ứng. Cho nên đào tạo nghề gặp khó khăn” – bà Nguyễn Thị Doan cho biết.

Cũng theo Chủ tịch Hội Khuyến học Việt Nam, chủ trương về nâng cao chất lượng đào tạo thì rất cao. Yêu cầu nguồn nhân lực chất lượng cao là một con số lớn nhưng đầu tư cho cơ sở hạ tầng để đảm bảo điều kiện cho đào tạo nghề theo hướng thực hành đang gặp khó khăn. Lao động nước ta vẫn thủ công là chính, tốc độ tăng năng suất lao động không kịp với các nước trong khu vực.

Nguồn lao động dồi dào, sáng tạo nhưng điều kiện đảm bảo để cho nguồn lao động được học hành ở nơi có trang thiết bị hiện đại, hiện đại hóa quá trình đào tạo là chưa đáp ứng. “Không một đất nước nào phát triển mà không phát triển giáo dục đào tạo, cho nên phải  đầu tư cho học tập mới có nguồn lao động chất lượng cao” – nguyên Phó Chủ tịch nước nhấn mạnh.

Đồng quan điểm với bà Nguyễn Thị Doan, nhiều chuyên gia nhận định khơi thông trong đào tạo liên thông là cách để thu hút người học theo học nghề và giải pháp để nâng cao chất lượng tay nghề, trình độ của người lao động.

Theo đó, đào tạo liên thông khi làm tốt sẽ tạo thuận lợi cho người học có khả năng được học tập liên tục, học tập suốt đời phù hợp với điều kiện và hoàn cảnh cụ thể, tăng cường dân chủ hóa và công bằng trong tiếp cận giáo dục, góp phần thực hiện chính sách phân luồng học sinh sau trung học cơ sở, trung học phổ thông và góp phần xây dựng xã hội học tập.

Đồng thời, tăng cường tính tự chủ trong giáo dục và đào tạo. Người học vì một lý do nào đó không vào được ngành học hoặc bậc học như mong đợi, họ vẫn có quyền tự do lựa chọn để tiếp tục học lên những bậc học cao hơn hoặc học những ngành nghề phù hợp khi điều kiện của bản thân và gia đình cho phép. Đào tạo liên thông còn nhằm để nâng cao chất lượng đào tạo và tăng cường vai trò quản lý của Nhà nước trong hệ thống giáo dục, đồng thời giải tỏa áp lực tâm lý của một phần không nhỏ các gia đình và học sinh thường cho rằng vào đại học là con đường duy nhất cho phát triển sự nghiệp.

Mở nhưng vẫn phải đảm bảo chất lượng

Cũng bàn về vấn đề này, Thứ trưởng Bộ Giáo dục & Đào tạo (GD&ĐT) Hoàng Minh Sơn lại có quan điểm: Nhìn nhận vào thực tế, hệ thống liên thông hiện nay được tổ chức, triển khai rất đa dạng. Mặc dù các chính sách quy định hướng đến việc mở cơ hội, tạo điều kiện học tập cho người học nhưng điều đó không có nghĩa là dễ dàng và phải được thực hiện đúng luật. Cùng với đó, đào tạo liên thông tuy được tạo điều kiện thuận lợi nhưng vẫn phải đáp ứng, thích nghi với sự thay đổi của thị trường lao động.

“Tạo điều kiện cho liên thông nhưng cũng cần phải đảm bảo chất lượng trong quá trình đào tạo. Chất lượng nằm ở việc cần có quy định về điều kiện đầu vào, điều kiện đầu ra, khối lượng, thời lượng chương trình phải được gắn vào cụ thể” – ông Hoàng Minh Sơn nhấn mạnh.

Cũng theo Thứ trưởng Bộ GD&ĐT, trong quá trình đào tạo cần phải đảm bảo công bằng, bình đẳng, minh bạch cho tất cả các đối tượng người học. Phải nghiên cứu đảm bảo quyền lợi cho người học, đặc biệt là đảm bảo học phí, ưu tiên đối với từng đối tượng. “Để đào tạo liên thông có hiệu quả hơn giữa các cấp học, trình độ đào tạo trong hệ thống giáo dục quốc dân cần có sự thống kê, đối sánh, đánh giá đầy đủ về thực tiễn. Đặc biệt, cần tiến hành khảo sát tại các cơ sở đào tạo, các doanh nghiệp” – Thứ trưởng Sơn nhấn mạnh.

Như vậy qua trao đổi có thể thấy, vấn đề liên thông giữa các cấp học là vấn đề được ngành LĐ, TB, XH và ngành Giáo dục rất quan tâm. Để người học thuận lợi hơn trong tiếp cận tri thức cần thiết tạo điều kiện cho người học học lên các bậc học cao hơn. Khi liên thông được khơi thông, nhiều người hy vọng lượng người theo đuổi học nghề ngày một tăng, cùng với đó tay nghề của lao động Việt Nam sẽ phát triển.

Trinh Phúc