Vào rạng sáng nay (giờ Việt Nam), Tổng thống Mỹ Donald Trump công bố chính sách thuế quan mới đối với tất cả các đối tác thương mại lớn của Mỹ. Theo đó, từ ngày 5/4, mức thuế cơ bản 10% sẽ áp dụng cho mọi hàng nhập khẩu từ các đối tác thương mại. 

Từ ngày 9/4, mức thuế “có đi có lại” cao hơn sẽ áp lên hơn 60 quốc gia mà Mỹ gọi là "gây mất cân bằng thương mại", trong đó Việt Nam dự kiến bị áp thuế lên đến 46%.

Trao đổi với phóng viên Báo Nhà báo và Công luận về vấn đề này, TS Bùi Quý Thuấn, Phó Trưởng Ban nghiên cứu, Liên chi hội tài chính khu công nghiệp Việt Nam (VIPFA) cho biết: Việc Mỹ áp 46% thuế lên hàng hóa có nguồn gốc từ Việt Nam sẽ có tác động tiêu cực đến xuất khẩu và kinh tế Việt Nam trong ngắn hạn.

Ông nhận định thế nào về quyết định của Tổng thống Mỹ Donald Trump khi đưa ra chính sách thuế quan mới có phần “nặng tay” với các đối tác thương mại truyền thống, trong đó có Việt Nam?

- Tổng thống Mỹ Donald Trump đang sử dụng một biện pháp gọi là Reciprocal tariff, tiếng Việt gọi là thuế đối ứng. Đây là loại thuế hoặc các rào cản phi thuế quan mà một quốc gia áp dụng đối với quốc gia khác, ‘có đi có lại’, nhằm đạt được sự cân bằng trong cán cân thương mại quốc tế. 

Khi một quốc gia tăng thuế đối với hàng hóa từ một quốc gia khác, quốc gia bị bị đánh thuế có thể đáp trả bằng cách áp dụng thuế quan đối với hàng nhập khẩu từ quốc gia đó.

Phản ứng này nhằm bảo vệ doanh nghiệp trong nước trước các rào cản về thuế quan, đồng thời duy trì công ăn việc làm và khắc phục mất cân đối trong cán cân thương mại. 

Theo Tổng thống Mỹ Donald Trump với quan điểm “Nước Mỹ là trên hết”, việc áp thuế quan đối ứng sẽ đảm bảo công bằng và mang lại lợi ích của Mỹ trong hoạt động thương mại quốc tế, cụ thể là “nếu họ đánh thuế chúng ta, chúng ta sẽ đánh thuế họ cùng mức như vậy”. 

Còn theo Bộ trưởng Bộ thương mại Howard Lutnick, thuế quan đối ứng là “các bạn đối xử với chúng tôi thế nào, tôi sẽ đáp trả bạn như thế”.

Trong tuyên bố áp thuế đối với các đối tác thương mại lớn của Mỹ, Tổng thống Mỹ Donald Trump tuyên bố danh sách các quốc gia đánh thuế đối ứng cao, đứng đầu là Campuchia với 49%, Việt Nam là 46%, Srilanka 44%, Bangladesh  37%, Trung Quốc  34%, Thái Lan 36%, Đài Loan  32%, Ấn độ 26%, Indo 32%, Malay 24%, Bangladesh 37%, Philippine 17%, Pakistan 29%,..

Nhìn vào các mức thuế này thì mức thuế áp cho Việt Nam so đối với các đối thủ cạnh tranh chính lại thấp hơn, điều này có nghĩa mức thuế xuất khẩu hàng hóa của Việt Nam xuất khẩu vào Mỹ sẽ cao hơn so với các đối thủ cạnh tranh từ 10 – 20%, điều này sẽ làm giảm cạnh tranh hàng hóa của Việt Nam tại thị trường Mỹ. 

Đồng thời sẽ gây khó khăn cho hàng loạt doanh nghiệp, đặc biệt là các nhà đầu tư nước ngoài lớn tại Việt Nam. 

Việc Tổng thống Mỹ Donald Trump áp thuế 46% lên hàng hóa có nguồn gốc từ Việt Nam sẽ có tác động thế nào đối với xuất nhập khẩu nói riêng và kinh tế Việt Nam nói chung, thưa ông?

- Theo số liệu của Bộ Công Thương và Tổng cục Thống kê, xuất khẩu của Việt Nam sang Mỹ năm ngoái đạt 136,6 tỷ USD, Nhập khẩu của Việt Nam từ Mỹ là 13,1 tỷ USD. Thâm hụt thương mại của Mỹ với Việt Nam là khoảng 123,5 tỷ USD.

Như vậy, Tổng thống Mỹ Donald Trump áp thuế nhập khẩu 46% lên hàng hóa xuất khẩu từ Việt Nam, tôi cho rằng sẽ tác động tiêu cực đến xuất khẩu và kinh tế Việt Nam trong ngắn hạn. 

Tuy nhiên, đây cũng là một cơ hội để Việt Nam tạo ra những thay đổi tích cực về lâu dài, trong bối cảnh Việt Nam đang thực hiện các cải cách về thể chế và các chính sách kinh tế và khoa học công nghệ trong thời gian gần đây. 

Việc phải chịu thuế cao từ Mỹ có thể buộc Việt Nam đẩy nhanh chiến lược đa dạng hóa thị trường xuất khẩu, tận dụng 17 hiệp định thương mại tự do (FTA) đã ký kết, như EVFTA, CPTPP, RCEP,… hoặc hướng tới các thị trường mới như Trung Đông với thị trường Halal (2,2 tỷ người), Đông Bắc Á, Bắc Mỹ, Châu Phi,…. 

Điều này giúp giảm phụ thuộc vào thị trường Mỹ trong dài hạn. Khi xuất khẩu gặp khó, các doanh nghiệp trong và ngoài nước có thể chuyển hướng sang thị trường nội địa với dung lượng hơn 100 triệu dân.

Đứng trước chính sách thuế quan của Mỹ, Việt Nam cần phải làm gì, thưa ông?

- Tôi cho rằng, để giảm thiểu xuống mức tối đa, chúng ta cần tiếp tục đàm phán song phương với chính quyền Mỹ đối với mặt hàng xuất khẩu chính của Việt Nam sang thị trường Mỹ.

Đồng thời, Việt Nam cần định hướng và cung cấp thông tin cho các doanh nghiệp đa dạng hóa thị trường; thu hút đầu tư các tập đoàn lớn của Mỹ vào Việt Nam. Việt Nam cũng cần tăng cường mua hàng từ Mỹ, tận dụng các hiệp định thương mại tự do nhằm đa dạng hóa thị trường. 

Trong bối cảnh hiện nay, Việt Nam nên thúc đẩy nhanh các chính sách kinh tế mới như đầu tư công để kích cầu, hay phát triển kinh tế tư nhân, khoa học công nghệ và đổi mới sáng tạo vào thực tiễn.

Ngoài ra, chúng ta cũng nên nâng cao năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp bằng cách cải thiện môi trường đầu tư – kinh doanh thực chất hơn nữa.

Tôi cho rằng để đứng trước áp lực về thuế quan, doanh nghiệp Việt Nam có thể đầu tư vào công nghệ, chuyển đổi số nhanh hơn và xanh hóa sản xuất, đáp ứng yêu cầu cao hơn từ các thị trường quốc tế. Điều này giúp nâng cao năng lực cạnh tranh và giá trị gia tăng của hàng hóa Việt Nam trong dài hạn. 

Đặc biệt, các doanh nghiệp Việt Nam nên chú trọng hơn với việc đầu tư vào nghiên cứu và phát triển, mở rộng và đa dạng thị trường và cải tiến, áp dụng công nghệ vào hoạt động sản xuất nhằm giảm chi phí và tạo ra những sản phẩm khác biệt. 

Với những giải pháp như vậy mới có thể sòng phẳng cạnh tranh mà không lo ngại những rủi ro về chính sách thuế cũng như các rào cản phi thuế quan của các đối tác thương mại lớn trong tương lai.

Trong thời gian tới, tác động tiêu cực sẽ rõ rệt trong ngắn hạn, đặc biệt với các ngành xuất khẩu chủ lực như hàng điện tử, dệt may – da giầy, đồ gỗ và nội thất,… và tăng trưởng kinh tế từ 8% trở lên sẽ là thách thức trong năm 2025. Tuy nhiên, thách thức này theo tôi cũng sẽ có thể trở thành động lực để nền kinh tế chuyển đổi theo hướng bền vững hơn trong tương lai.

Xin cảm ơn ông!