Chính quyền Tổng thống Joe Biden dự kiến trong những ngày tới sẽ chính thức cấp phép cho bang California và 11 bang khác cấm bán xe chạy bằng xăng mới từ năm 2035, theo nguồn tin từ ba quan chức nắm rõ vấn đề nhưng không được phép công khai phát biểu. Đây là một trong những chính sách khí hậu tham vọng nhất tại Mỹ và trên thế giới.

Tuy nhiên, chính quyền Tổng thống Donald Trump được cho là sẽ nhanh chóng thu hồi quyết định này sau khi ông nhậm chức, theo cam kết loại bỏ các chính sách khí hậu thời Biden. "California đã áp đặt những quy định về xe cộ phi lý nhất trên thế giới, buộc phải chuyển đổi hoàn toàn sang xe điện", ông Trump từng nói. "Tôi sẽ chấm dứt điều đó".

California được dự đoán sẽ đấu tranh pháp lý để giữ lại quy định này, mở ra một cuộc chiến quan trọng với chính quyền mới.

Vai trò tiên phong của California

California từ lâu đã đi đầu tại Mỹ trong các chính sách khí hậu và sáng tạo. Thống đốc bang, ông Gavin Newsom, một đảng viên Dân chủ, từng khẳng định: "Những nỗ lực này sẽ tiếp tục trong nhiều năm tới". Ông cũng mô tả lệnh cấm này là "khởi đầu cho sự kết thúc của động cơ đốt trong".

Theo Đạo luật Không khí sạch năm 1970, Cơ quan Bảo vệ Môi trường (EPA) đã cho phép California áp dụng các tiêu chuẩn không khí sạch khắt khe hơn so với quy định liên bang do tình trạng ô nhiễm nghiêm trọng tại bang này. Điều luật cũng cho phép các bang khác áp dụng tiêu chuẩn của California nếu đáp ứng các điều kiện nhất định.

California không chỉ dùng đặc quyền này để giảm khí độc như bồ hóng, nitơ điôxít hay ôzôn mà còn nhằm hạn chế khí nhà kính, đặc biệt là CO2 - nguyên nhân chính gây biến đổi khí hậu. Xe chạy xăng và các phương tiện giao thông khác là nguồn phát thải CO2 lớn nhất tại Mỹ.

Tác động đến ngành công nghiệp và chính sách quốc tế

California, nền kinh tế lớn thứ năm thế giới, có sức ảnh hưởng lớn trên thị trường. Nhiều bang khác đã áp dụng tiêu chuẩn khí thải của California, chiếm gần một nửa thị trường ô tô Mỹ. Chính sách này đã thúc đẩy các hãng xe đầu tư mạnh vào nghiên cứu và sản xuất xe điện.

Chính sách của California cũng trở thành hình mẫu cho Liên minh châu Âu và Canada. Điều này khiến bang trở thành mục tiêu trong các chính sách khí hậu của ông Trump.

Trong nhiệm kỳ đầu, ông Trump đã thu hồi quyền miễn trừ của California đối với quy định khí thải thời ông Obama. Nếu trở lại Nhà Trắng, ông Trump dự kiến tiếp tục loại bỏ khoản tín dụng thuế 7.500 USD cho người mua xe điện, đồng thời ngăn chặn California kiểm soát lượng khí thải CO2 qua chương trình miễn trừ của mình.

Tương lai xe điện tại Mỹ

Mặc dù đối mặt với nhiều thách thức từ chính quyền liên bang, California đã đạt được những bước tiến đáng kể trong việc thúc đẩy xe điện. Trong năm 2023, hơn 30% xe đăng ký mới tại khu vực Vịnh San Francisco và gần 25% tại Los Angeles là xe điện. Tính đến nay, bang này đã bán được hơn 2 triệu xe không phát thải.

Bang cũng đã ký các thỏa thuận bí mật với các hãng xe lớn như Ford, Volkswagen, Honda và BMW nhằm giảm khí thải theo tiêu chuẩn của California. Những cam kết này tiếp tục bảo đảm nguồn cung xe điện, trong khi bang và các bang đồng minh vẫn tìm cách thúc đẩy nhu cầu thông qua các chính sách mới.

“California vẫn dẫn đầu trong nỗ lực giảm phát thải từ phương tiện giao thông về mức 0”, bà Ann Carlson, một chuyên gia chính sách khí thải, nhận xét. Bà cũng cảnh báo rằng nếu quyền miễn trừ của bang bị thu hồi, điều này sẽ gây ảnh hưởng lớn đến mục tiêu giảm khí nhà kính của bang và cả nước Mỹ.

Bang California đang tìm cách bảo vệ các chính sách khí hậu của mình trước các thách thức liên bang. Thống đốc Newsom cam kết sẽ hỗ trợ người dân bằng các khoản ưu đãi thuế khi mua xe điện nếu chương trình tín dụng liên bang bị hủy bỏ.

“Chúng ta có thể chứng kiến những hành động chính sách hoàn toàn mới, chưa từng thấy tại Mỹ, từ California và các bang cam kết theo đuổi mục tiêu xe sạch”, ông Peter Slowik, chuyên gia về chính sách khí thải từ Hội đồng Quốc tế về Giao thông Sạch, nhấn mạnh.

Việt Hà (Theo The New York Times)