B3W, với mục tiêu đầu tư 40 nghìn tỷ đô la Mỹ vào các quốc gia đang phát triển bao gồm cả châu Phi đến năm 2035, đã được Mỹ coi là một “giải pháp thay thế tốt hơn về giá trị, tiêu chuẩn cao, minh bạch và thân thiện với khí hậu” so với Sáng kiến Vành đai và Con đường (BRI).

Nhiều nhà quan sát cho rằng B3W - do các nhà lãnh đạo của các nền dân chủ giàu nhất thế giới đưa ra tại hội nghị thượng đỉnh G7 vào tháng 6 - và chương trình Vành đai và con đường có các mục tiêu và cách tiếp cận khác nhau.

David Shinn, giáo sư tại Trường Vấn đề Quốc tế Elliott của Đại học George Washington cho biết: “B3W dựa vào huy động vốn của khu vực tư nhân trong khi BRI phần lớn được tài trợ bởi các khoản vay từ các tổ chức quốc doanh của Trung Quốc.

Và trong khi sáng kiến vành đai và con đường “tập trung vào cơ sở hạ tầng cứng như đường xá và đập… B3W nhấn mạnh đến cơ sở hạ tầng mềm như khí hậu, y tế và an ninh, công nghệ kỹ thuật số, bình đẳng giới và bất bình đẳng… Sự chồng chéo thực sự duy nhất là trong lĩnh vực truyền thông” , ông nói.

“Có rất nhiều chỗ cho cả B3W và BRI nếu chúng được triển khai một cách thích hợp", ông này nói thêm. 

Tuần trước, 10 dự án đã được xác định để tài trợ theo Sáng kiến B3W, trong chuyến thăm Ghana và Senegal của phái đoàn Mỹ do Phó cố vấn an ninh quốc gia Daleep Singh dẫn đầu. Theo sau đó là một sứ mệnh tương tự đến Colombia, Ecuador và Panama vào đầu tháng 10

Trong thời gian ở Senegal, đoàn cũng đã đến thăm cơ sở sản xuất vắc xin Institut Pasteur Dakar và một nhà kho dây chuyền lạnh, các đơn vị nhận tài trợ lần lượt từ USAID và Tổ chức Tài chính Phát triển Quốc tế Hoa Kỳ (DFC).

W. Gyude Moore, chuyên gia chính sách cấp cao của Trung tâm Phát triển Toàn cầu và là cựu Bộ trưởng Công trình công cộng của Liberia, cho biết Mỹ có khả năng sẽ đầu tư vào các dự án năng lượng và y tế ở hai quốc gia châu Phi này. “Ở Senegal, tôi biết họ sẽ đầu tư vào sản xuất vắc xin. Tôi đoán rằng đó không phải là khoản đầu tư liên quan đến sức khỏe duy nhất mà họ sẽ thực hiện, ” ông nói.

Moore đặt câu hỏi về khẳng định rằng B3W sẽ tập trung vào “các dự án chất lượng”, nói rằng ông không mong đợi hai sáng kiến lại khác nhau như vậy.

“Tôi nghĩ sự khác biệt sẽ nằm ở tính minh bạch của các thỏa thuận và vai trò nổi bật hơn của khu vực tư nhân Mỹ, trái ngược với các doanh nghiệp nhà nước (DNNN) của Trung Quốc. Hiện vẫn chưa rõ liệu B3W có đầu tư vào đường sắt, đường bộ và cảng hay không. Chúng không được liệt kê là mục tiêu đầu tư và đây là những lĩnh vực trọng tâm theo BRI ”.

Moore cho biết sẽ có lợi cho các chính phủ châu Phi khi đa dạng hóa các nguồn tài trợ của họ. “Cạnh tranh giữa B3W và BRI sẽ là một vấn đề tốt cần phải có.”

Trung Quốc hiện đang chiếm ưu thế trong lĩnh vực đầu tư cơ sở hạ tầng cứng của châu Phi, bao gồm cả các con đập và đường sắt - những lĩnh vực mà trước đây các công ty Mỹ và châu Âu đã do dự bỏ tiền của họ, vì không thể đảm bảo sự hậu thuẫn tài chính.

Bộ Ngoại giao Trung Quốc hôm thứ Ba đã đánh giá thấp tác động của nguồn tài trợ B3W, nói rằng “có nhiều dư địa cho hợp tác cơ sở hạ tầng toàn cầu và các sáng kiến khác nhau không cần phải đối lập hoặc thay thế lẫn nhau”.

Trong một cuộc thăm dò tại Mỹ, phát ngôn viên của Bộ Wang Wenbin nói thêm rằng “các quốc gia nên làm việc để xây dựng thay vì phá bỏ các cây cầu, thúc đẩy kết nối hơn là tách rời, tìm kiếm lợi ích chung và kết quả đôi bên cùng có lợi hơn là cô lập và độc quyền”.

Zajontz, đồng thời là giảng viên về quan hệ quốc tế tại Đại học Freiburg của Đức, nhấn mạnh chính quyền Tổng thống Biden và G7 muốn tập trung vào các lợi thế cạnh tranh được cho là của B3W đối với kế hoạch vành đai và con đường - đặc biệt là tính minh bạch, quyền sở hữu dự án địa phương, tiêu chuẩn chất lượng cao, dự án bền vững tài chính và phát triển.

“Bằng cách định hình rõ ràng B3W là một sáng kiến cơ sở hạ tầng toàn cầu bền vững và công bằng hơn, ông Biden đang hứa hẹn một tương lai tốt hơn so với Trung Quốc. Tuy nhiên, mức độ mà những lời hứa như vậy sẽ hiện thực hóa phụ thuộc vào động lực quản trị ở các quốc gia nơi các dự án được thực hiện, ” ông nói.

Ông nói thêm, xét đến tình hình tài khóa tồi tệ của nhiều chính phủ châu Phi, cả hai sáng kiến sẽ phải huy động ngày càng nhiều vốn đầu tư cổ phần tư nhân, kết hợp với các khoản tài trợ và bảo lãnh của nhà nước.

Benjamin Barton, một trợ lý giáo sư tại Đại học Nottingham’s Malaysia, cho biết điều quan trọng đối với các Sáng kiến này là quyền sở hữu các ý tưởng đằng sau các dự án. Ông nói, nếu B3W dựa vào cách tiếp cận truyền thống của phương Tây để cấp vốn phát triển - nơi các dự án được xây dựng cho “người nhận” - thì nó sẽ không thu được nhiều sức hút.

“Một trong những tài sản lớn nhất của BRI là quyền “lên tiếng” mà nó mang lại cho giới tinh hoa địa phương trong việc xác định loại dự án, thay vì những người ưu tú này chỉ được mong đợi đóng một vai trò thụ động.”

Barton cho biết chương trình vành đai và con đường, bất chấp tất cả các sai sót của nó, vẫn hấp dẫn vì công thức kinh doanh bao gồm tài chính cạnh tranh, chuyên môn xây dựng, cung cấp lao động, quay vòng dự án ngắn, hiệu quả quan liêu, đầu vào địa phương nhiều hơn trong việc lựa chọn dự án, nguồn cung cấp vật liệu xây dựng rẻ hơn và xu hướng chấp nhận rủi ro tài chính lớn hơn - một điều đã được chứng minh là phù hợp tốt với nhu cầu cơ sở hạ tầng của các quốc gia mới nổi.

Theo Barton, có vẻ như sự nhấn mạnh của B3W phần lớn sẽ được đặt vào các dự án cơ sở hạ tầng thân thiện với khí hậu để giúp đáp ứng các mục tiêu khí hậu toàn cầu, thông qua việc cung cấp một số lượng lớn các dự án thân thiện với môi trường xanh trên mặt đất.

Moritz Weigel, giám đốc sáng lập của công ty China Africa Advisory có trụ sở tại Đức, cho biết việc tập trung vào cơ sở hạ tầng truyền thông, năng lượng (năng lượng tái tạo) và sức khỏe có vẻ hợp lý.

Weigel nói thêm rằng có chỗ cho cả các sáng kiến tài trợ ở châu Phi, vì châu lục này có nhu cầu cơ sở hạ tầng to lớn và nhiều cơ hội để hiện thực hóa các dự án thương mại phù hợp với tiêu chuẩn quốc tế.

“Lý tưởng nhất là các nước châu Phi sẽ sử dụng chúng theo cách bổ sung lẫn nhau. Nếu có cạnh tranh, các quyết định cần được đưa ra theo từng trường hợp cụ thể, được hướng dẫn bởi các lợi ích kinh tế xã hội và môi trường cụ thể cũng như các lợi ích kinh tế xã hội rộng hơn và các cân nhắc về tính bền vững của môi trường,” ông nói.

Huy Hoàng (Theo Scmp)