Đây là báo cáo mới nhất của Viện Nghiên cứu Hòa bình Quốc tế Stockholm (SIPRI), tập trung vào 100 công ty sản xuất vũ khí lớn nhất vào năm 2022.

Theo báo cáo năm 2022 của SIPRI Top 100 công ty sản xuất vũ khí và dịch vụ quân sự, các công ty này đã tạo ra tổng cộng gần 600 tỷ USD (550 tỷ euro) từ việc bán vũ khí và dịch vụ quân sự. Đó là một khoản tiền lớn, nhưng doanh thu lại giảm đáng kể, 3,5% so với năm 2021.

Doanh số bán vũ khí của Mỹ giảm do vấn đề sản xuất

Nhiều công ty quốc phòng của Mỹ và châu Âu không thể tăng năng lực sản xuất do thiếu lao động, chi phí tăng cao, hậu quả của đại dịch Covid-19 và sự gián đoạn chuỗi cung ứng, trầm trọng hơn do cuộc chiến của Nga - Ukraine.

Hầu hết vũ khí cung cấp cho Ukraine đều có nguồn gốc từ châu Âu và Mỹ, không tạo ra nhiều doanh thu cho ngành. Một lý do khác là sự tập trung của các công ty vũ khí lớn nhất vào các hệ thống đắt tiền như máy bay, tàu chiến và tên lửa. Nhưng theo ông Liang, thuộc SIPRI, thiết bị quân sự "được yêu cầu nhiều nhất do cuộc chiến ở Ukraine không nhất thiết phải đắt tiền hơn mà là xe bọc thép, đạn dược và pháo binh".

Trên hết, 42 công ty quốc phòng của Mỹ trong danh sách đã ghi nhận doanh thu giảm đáng kể 7,9% xuống còn 302 tỷ USD. Họ chiếm 51% tổng doanh thu vũ khí của top 100, nhưng SIPRI cho rằng các đơn đặt hàng dài hạn sẽ có tác động tích cực đến bảng cân đối kế toán trong những năm tới.

Tăng trưởng doanh số khiêm tốn ở châu Âu

Doanh số bán vũ khí của 26 công ty có trụ sở tại châu Âu trong top 100 đã tăng 0,9% lên 121 tỷ USD vào năm 2022.

Chiến tranh ở Ukraine đã tạo ra nhu cầu về vật liệu "phù hợp cho một cuộc chiến tiêu hao sinh lực, chẳng hạn như đạn dược và xe bọc thép", theo nghiên cứu SIPRI.

Nhiều nhà sản xuất hàng hóa này ở châu Âu đã có thể tăng doanh thu của họ, chẳng hạn như công ty vũ khí PGZ của Ba Lan, đã tăng doanh thu lên 14% và do đó "được hưởng lợi từ chương trình hiện đại hóa quân sự mà nước này đang theo đuổi".

Doanh thu của 4 công ty quốc phòng Đức trong top 100 năm 2022 lên tới 9,1 tỷ USD, tăng 1,1% so với năm 2021. Công ty Đức duy nhất sụt giảm là ThyssenKrupp, có doanh thu giảm 16% xuống còn 1,9 tỷ USD, do công ty đã giao ít tàu hơn năm trước. Thứ tự các công ty Đức trong bảng xếp hạng top 100: Rheinmetall ở vị trí thứ 28, ThyssenKrupp ở vị trí thứ 62, Hensoldt ở vị trí thứ 69 và Diehl ở vị trí thứ 93.

Do thiếu dữ liệu, SIPRI không thể đánh giá toàn diện sự phát triển doanh thu của các công ty Nga. Đây là một trong những lý do khiến chỉ có 2 công ty của Nga lọt vào danh sách: Rostec (vị trí thứ 10) và Tập đoàn đóng tàu United (thứ 36). Doanh thu tổng hợp của họ giảm 12% xuống còn 20,8 tỷ USD.

Doanh thu châu Á, châu Đại Dương, Trung Đông tăng vọt

Trong khi đó, các doanh nghiệp ở châu Á, châu Đại Dương và Trung Đông ghi nhận mức tăng trưởng đáng kể.

“Các công ty ở những khu vực nêu trên thường phải đối mặt với những điều kiện an ninh rất khó khăn và tình trạng chiến tranh thường trực, như Israel hay Hàn Quốc”, ông Liang nhận định. Đây là lý do tại sao các công ty ở khu vực này có "năng lực sản xuất liên tục" và họ có thể tăng cường sản xuất nhanh chóng khi nhu cầu tăng đột ngột.

Hơn nữa, một số công ty ở Trung Quốc, Ấn Độ và Thổ Nhĩ Kỳ được Chính phủ hỗ trợ với các kế hoạch hiện đại hóa dài hạn.

Ông nói: “Nhiều nhà cung cấp ở đó đến từ thị trường nội địa. Hầu hết nhu cầu cũng là trong nước để cung cấp cho quân đội của họ. Điều này giúp các nước này giảm thiểu tác động của sự gián đoạn chuỗi cung ứng toàn cầu”.

Doanh số bán quốc phòng của 22 công ty từ châu Á và châu Đại Dương có tên trong bảng xếp hạng tăng 3,1% lên 134 tỷ USD, năm thứ hai liên tiếp doanh thu ở hai khu vực này cao hơn doanh thu ở châu Âu.

Tám công ty Trung Quốc được đưa vào danh sách, 3 trong số đó nằm trong top 10. Doanh thu từ vũ khí của cả 8 công ty lên tới 108 tỷ USD và chiếm 18% tổng doanh số bán vũ khí toàn cầu. Điều này khiến họ trở thành thị phần lớn thứ hai trong tổng doanh số bán hàng theo quốc gia sau các công ty Mỹ.

Trung Đông ghi nhận mức tăng phần trăm doanh số bán hàng lớn nhất so với tất cả các khu vực vào năm 2022. Doanh thu của bảy công ty có trụ sở tại đây đã tăng lên 17,9 tỷ USD, tăng 11%.

Theo phát hiện của SIPRI, các công ty trong khu vực này được hưởng lợi từ việc chuyên môn hóa các sản phẩm ít phức tạp về công nghệ hơn. Họ đang ở vị thế có thể “tăng sản lượng nhanh hơn để đáp ứng nhu cầu ngày càng tăng”.

Điều này đặc biệt đúng với bốn công ty Thổ Nhĩ Kỳ, có tổng doanh thu tăng lên 5,5 tỷ USD - nhiều hơn 22% so với năm 2021.

SIPRI nêu bật công ty Baykar của Thổ Nhĩ Kỳ với hoạt động sản xuất máy bay không người lái, hiện đã lần đầu tiên được đưa vào Top 100 (vị trí thứ 76) sau khi doanh số bán hàng tăng 94% - mức tăng trưởng nhanh nhất so với bất kỳ công ty nào trong bảng xếp hạng.

Điệp Nguyễn (Theo DW)