Đại dịch đã định hình lại nền kinh tế, thói quen số hóa và sự nghiệp của nhiều người, trong đó, thế hệ trẻ phải đối mặt với những thách thức kéo dài, theo chuyên gia Frederik Anseel từ UNSW Business School.

Năm năm trước, thế giới chứng kiến sự tàn phá của COVID-19, từ Vũ Hán lan sang miền Bắc Italy rồi nhanh chóng phủ bóng lên toàn cầu.

Chính vào thời điểm này năm 2020, Australia đóng cửa biên giới. Khi ấy, ông Frederik từng nhiều lần nhận định rằng các đại dịch trong lịch sử nhân loại luôn kéo theo những chuyển biến lớn trong xã hội.

Nhiều dự đoán táo bạo đã được đưa ra. Chúng ta tưởng rằng con người sẽ không còn bắt tay, các thành phố sẽ vắng bóng người và ngành hàng không sẽ suy tàn. Nhưng trên thực tế, những thay đổi quan trọng nhất lại không hề rõ ràng ngay từ đầu.

Chính phủ lao đao, lạm phát tăng cao

Trước hết, hầu như không có chính phủ nào thoát khỏi ảnh hưởng của đại dịch. Để ngăn nền kinh tế sụp đổ, các ngân hàng trung ương tại các nước đã bơm một lượng tiền khổng lồ vào thị trường. Đó có thể là quyết định hợp lý vào thời điểm đó và đã giúp kinh tế toàn cầu vượt qua cú sốc.

Tuy nhiên, hệ quả là lạm phát tăng mạnh, ảnh hưởng nặng nề đến các hộ gia đình có thu nhập trung bình và thấp, tạo ra làn sóng bất mãn và khiến nhiều chính phủ phải trả giá trong các kỳ bầu cử.

Bên cạnh đó, không ít người dân tỏ ra không hài lòng với cách chính quyền siết chặt quyền tự do cá nhân trong giai đoạn khủng hoảng. Những lo ngại về "lạm quyền" dẫn đến sự hoài nghi, thuyết âm mưu.

Bùng nổ số hóa, nhưng kết nối xã hội suy giảm

Thứ hai, thời gian giãn cách kéo dài khiến internet trở thành một "liều thuốc gây nghiện" chưa từng có. Điều này thúc đẩy quá trình số hóa diễn ra nhanh chóng hơn bao giờ hết. Dù metaverse không đạt được thành công như kỳ vọng, nhưng đại dịch đã giúp tiền mã hóa có bước tiến lớn.

Bất chấp nỗ lực đưa nhân viên trở lại văn phòng, mô hình làm việc kết hợp (hybrid) vẫn tồn tại. Sự phát triển mạnh mẽ của trí tuệ nhân tạo, trong đó có ChatGPT, cũng được hưởng lợi từ sự phổ cập của công nghệ số.

Tuy nhiên, khi đời sống ngày càng chuyển dịch lên không gian mạng, những cuộc gặp gỡ tình cờ, trực tiếp trong xã hội ngày càng ít đi. Giới trẻ dành nhiều thời gian một mình hơn, uống rượu ít hơn, có xu hướng quan hệ tình dục muộn hơn và cảm thấy cô đơn hơn. Khi việc kết nối trở nên khó khăn, số người độc thân tăng lên, kéo theo tỷ lệ sinh giảm sút.

Toàn cầu hóa chậm lại, các liên minh mới hình thành

Thứ ba, đại dịch khiến nhiều quốc gia dễ dàng đóng cửa biên giới, đồng thời thúc đẩy cuộc cạnh tranh trong lĩnh vực vaccine và chuỗi cung ứng y tế. Hệ quả là sự suy giảm của toàn cầu hóa và sự hình thành các liên minh kinh tế mới.

Khoảng cách giữa các trung tâm sản xuất công nghệ cao và khu vực sản xuất truyền thống ngày càng lớn. Chính phủ nhiều nước ưu tiên chủ quyền kinh tế và an ninh quốc gia, dẫn đến những khoản đầu tư kém hiệu quả và tốc độ tăng trưởng chậm hơn.

Tuy vậy, một số quốc gia đã vươn lên mạnh mẽ sau đại dịch nhờ vào hệ thống xã hội và công nghệ số linh hoạt hoặc do họ biết cách định vị chiến lược trong trật tự thế giới mới.

Những nền kinh tế được đánh giá là hưởng lợi bao gồm Đan Mạch, Na Uy, Ba Lan, Các Tiểu vương quốc Arab Thống nhất (UAE), Việt Nam, Indonesia và Mexico.

Thế hệ trẻ đối diện thách thức lớn

Cuối cùng, thế hệ trẻ là nhóm chịu ảnh hưởng nặng nề nhất từ COVID-19. Các chính sách tiền tệ nới lỏng khiến giá nhà đất tăng cao. Khi lạm phát leo thang và lãi suất tăng, việc sở hữu nhà trở nên xa vời với nhiều người trẻ.

Ngoài ra, khoảng cách trong mạng lưới quan hệ xã hội trước và sau đại dịch tạo ra sự chênh lệch về cơ hội nghề nghiệp. Lệnh phong tỏa và giãn cách khiến nhiều người trẻ không có cơ hội phát triển kỹ năng giao tiếp tự nhiên như các thế hệ trước.

Một số hệ thống giáo dục có sự chuẩn bị tốt hơn cho việc học trực tuyến, nhưng không phải tất cả học sinh đều tiếp cận được điều kiện học tập lý tưởng. Điều này dẫn đến sự chênh lệch trong kết quả học tập, có thể để lại dấu ấn lâu dài trong sự nghiệp.

Hơn nữa, áp lực tâm lý đối với giới trẻ cũng gia tăng. Dẫu vậy, một điểm sáng là thị trường lao động có thể không phải là vấn đề quá lớn với họ, khi thực tế dân số già đang ngày càng trở nên rõ rệt.

Bài học từ quá khứ

COVID-19 không chỉ thay đổi cuộc sống cá nhân mà còn tái định hình xã hội theo nhiều cách. Nhìn lại giai đoạn đầy biến động này, một số quốc gia đã thành lập các ủy ban để rà soát quyết sách trong đại dịch và đánh giá tác động của chúng.

Nếu muốn chuẩn bị tốt hơn cho những cuộc khủng hoảng trong tương lai, chúng ta cần sẵn sàng đối diện sự thật và rút ra bài học từ những sai lầm đã qua.

Dũng Phan (Theo Business Think)