Năm 2020, kinh tế Việt Nam chịu tác động rất lớn từ đại dịch Covid-19. Hàng ngàn doanh nghiệp phải giải thế, khiến nhiều người lao động rơi vào cảnh thất nghiệp.

Mới đây, báo cáo đánh giá kinh tế Việt Nam năm 2020 được thực hiện bởi một số chuyên gia kinh tế đầu ngành của trường Đại học Kinh tế Quốc dân đã chỉ ra rằng, đại dịch Covid-19 đã và đang tác động lớn tới năng suất lao động của người Việt.

Trích dẫn nghiên cứu từ Tổ chức Lao động quốc tế (ILO), năng suất lao động của Việt Nam trong năm 2020 tăng 5,4%, đây là mức thấp nhất trong vòng 5 năm trở lại đây. Trong đó, năng suất lao động bình quân ở mức 117,94 triệu đồng/người, tương đương khoảng 5.081 USD/người.

Trong giai đoạn 2011 - 2020, với mức tăng 5,1%, năng suất lao động của Việt Nam đứng thứ 2 trong khu vực ASEAN, đứng sau Campuchia. Tuy nhiên, nếu so sánh trong khu vực châu Á, mức tăng trưởng này thấp hơn Trung Quốc là 7%, Ấn Độ là 6%.

Trong khi đó, năng suất bình quân của Việt Nam vẫn thấp hơn nhiều so với các quốc gia trong khu vực ASEAN. Cụ thể, năng suất lao động của Việt Nam vẫn thấp hơn 26 lần so với Singapore, 7 lần so với Malaysia, 2 lần so với Philippines, 3 lần so với Thái Lan.

Đáng lưu ý, nhóm nghiên cứu cũng phân tích và dẫn chứng thông tin từ báo cáo trong năm 2020 của Tổ chức Năng suất châu Á (APO) so sánh, năng suất lao động của Việt Nam hiện nay đang tụt hậu 10 năm so với Thái Lan, 40 năm so với Malaysia và 60 năm so với Nhật Bản.

Theo một số nghiên cứu gần đây của một số tổ chức nghiên cứu kinh tế, một trong những nguyên nhân khiến năng suất lao động của Việt Nam trở nên lạc hậu so với thế giới, là do trình độ lao động của người Việt còn thấp. Tỷ lệ lao động không có tay nghề, không có bằng cấp đang ở mức cao.

Trong một báo cáo của Tổng cục Thống kê vào năm 2019 cho thấy, lực lượng lao động có chứng chỉ chiếm 22,37%. Trong đó, lao động có trình độ Đại học trở lên chiếm 10,82%, Cao đẳng chiếm 3,82%, trung cấp chiếm 4,65% và sơ cấp là trên 3,08%.

Như vậy, gần 77,63% lao động hiện nay chưa qua đào tạo, chưa có văn bằng chứng chỉ, chưa được công nhận trình độ.

Trong thời gian tới, nếu Việt Nam tiếp tục duy trì mức lao động không có trình độ ở ngưỡng trên 70%, sẽ làm sụt giảm uy tín của lực lượng lao động Việt Nam trong mắt nhà đầu tư nước ngoài.

Trong khi đó, chính người lao động sẽ bị mất lợi thế khi tham gia thị trường lao động, thiếu tự tin, suy giảm động lực phấn đấu, rèn luyện kỹ năng, học tập suốt đời, từ đó cơ hội thăng tiến nghề nghiệp cũng bị suy giảm.

Lao động có trình độ thấp có rất ít sự lựa chọn trong công việc, thường xoay quanh một số ngành nghề phổ thông như may mặc, xây dựng, nhà hàng khách sạn dưới 3 sao.

Do đó, các nhà nghiên cứu khuyến nghị, trong thời gian tới, Chính phủ và Bộ Lao động - Thương binh - Xã hội nên có những giải pháp nhằm tăng tỷ lệ lao động có tay nghề cao, nhằm thu hút tối đa nguồn đầu tư nước ngoài.