Khả năng suy thoái kinh tế tại Mỹ đã gia tăng trong tuần này, dù phần lớn chuyên gia vẫn chưa xem đây là kịch bản chính của năm nay. Tuy nhiên, nếu nhìn nhận theo góc độ trái ngược với số đông, có nhiều lý do để tin rằng nền kinh tế lớn nhất thế giới có thể rơi vào suy thoái trong năm 2025.

Dự báo này dựa trên hai yếu tố. Thứ nhất, ngay cả trước khi Tổng thống Donald Trump nhậm chức, nền kinh tế Mỹ đã không mạnh mẽ như nhiều người tưởng.

Thứ hai, các chính sách kinh tế của chính quyền mới có thể làm giảm triển vọng tăng trưởng do tạo ra rủi ro lạm phát đình trệ cũng như biến động trên thị trường tài chính. Điều này đặc biệt đáng chú ý khi xét đến tác động đối với tiêu dùng và doanh nghiệp.

Tiêu dùng bị ảnh hưởng bởi chi phí gia tăng

Chi tiêu của người dân Mỹ thời gian qua phần lớn được duy trì nhờ vào tín dụng và các khoản chi thiết yếu như thực phẩm, nhà ở và chăm sóc sức khỏe.

Tuy nhiên, tỷ lệ nợ thẻ tín dụng quá hạn nghiêm trọng đã đạt mức cao nhất trong 13 năm vào cuối năm ngoái, trong bối cảnh lãi suất cao gây áp lực lên ngân sách hộ gia đình.

Ngoài ra, các chính sách thuế mới có thể càng làm trầm trọng thêm tình hình. Các mức thuế suất đối với hàng nhập khẩu từ Mexico và Canada (hiện đang tạm hoãn) cùng với thuế đã áp dụng lên Trung Quốc có thể đẩy thuế suất thực tế của Mỹ lên mức cao nhất kể từ năm 1943.

Theo ước tính từ Viện Ngân sách Yale, giá cả tăng cao do thuế quan có thể khiến các hộ gia đình Mỹ thiệt hại tới 2.000 USD mỗi năm.

Trong khi đó, niềm tin tiêu dùng đã suy giảm mạnh. Kỳ vọng của người dân về lạm phát và thất nghiệp đang tăng lên. Đây là những dấu hiệu đáng lo ngại, đặc biệt khi các hộ gia đình vẫn đang vật lộn với mức giá tiêu dùng tăng 20% kể từ sau đại dịch.

Đáng chú ý, tiêu dùng thực tế đã giảm vào tháng 1 năm nay - lần đầu tiên trong gần hai năm, cho thấy tâm lý thận trọng hơn trong chi tiêu.

Doanh nghiệp đối mặt với bất ổn chính sách

Không chỉ tiêu dùng, môi trường kinh doanh cũng chịu nhiều tác động. Sự thay đổi thất thường trong các quy định thương mại và thuế quan, cộng với nhu cầu tiêu dùng suy giảm, đang khiến doanh nghiệp gặp khó khăn trong việc lập kế hoạch và điều chỉnh hoạt động.

Các số liệu gần đây đã phản ánh thực trạng này. Chỉ số phân tích của Goldman Sachs cho thấy doanh số bán hàng, đơn đặt hàng mới, xuất khẩu và tuyển dụng trong cả lĩnh vực sản xuất và dịch vụ đều suy giảm trong tháng 2.

Trong khi đó, chi tiêu xây dựng trong ngành sản xuất vốn từng tăng mạnh nhờ Đạo luật Giảm lạm phát và Đạo luật Chips cũng đã chững lại do chưa rõ chính sách mới sẽ tiếp tục hay bị thay đổi.

Triển vọng đầu tư doanh nghiệp cũng ảm đạm. Chỉ báo ý định đầu tư của BCA Research đã rơi vào vùng suy giảm, một tín hiệu thường báo trước sự chững lại của nền kinh tế.

Các doanh nghiệp nhỏ cũng đang thận trọng hơn trong kế hoạch tuyển dụng, theo khảo sát mới nhất của NFIB. Trong khi đó, số lượng cắt giảm nhân sự theo thống kê của Challenger đã tăng vọt 245% trong tháng 2.

Bên cạnh đó, thị trường lao động Mỹ cũng có những yếu tố cần xem xét kỹ lưỡng. Trước khi chính quyền mới nhậm chức, nhiều người đánh giá quá cao sự vững chắc của thị trường lao động Mỹ.

Trên thực tế, từ đầu năm 2023, hai phần ba số việc làm mới được tạo ra đến từ khu vực chính phủ, y tế và trợ cấp xã hội trong khi khu vực tư nhân đóng góp ít hơn.

Ngoài ra, kế hoạch cắt giảm chi tiêu công có thể ảnh hưởng đến thị trường lao động. Theo Evercore ISI, các biện pháp tiết giảm chi tiêu có thể khiến nửa triệu lao động mất việc trong năm nay, thậm chí con số này có thể lên tới 1,4 triệu trong kịch bản cực đoan nhất.

Việc siết chặt kiểm soát lao động nhập cư trái phép chiếm ít nhất 5% lực lượng lao động Mỹ cũng có thể làm gia tăng số lượng việc làm bị mất.

Thị trường tài chính đối mặt với nhiều rủi ro

Bên cạnh tác động đến tiêu dùng và doanh nghiệp, chính quyền mới cũng làm gia tăng rủi ro trên thị trường chứng khoán. Trước khi Tổng thống Donald Trump nhậm chức, chỉ số S&P 500 đã đạt mức định giá cao kỷ lục trong lịch sử, với giá trị vốn hóa của 10 công ty lớn nhất chiếm tỷ trọng cao nhất trong nhiều thập kỷ.

Tuy nhiên, thị trường dường như đã đánh giá thấp mức độ ảnh hưởng của các chính sách mới. Đợt điều chỉnh gần đây khiến chỉ số S&P 500 giảm trở lại mức trước bầu cử, phản ánh sự thận trọng của giới đầu tư.

Trong năm qua, nhiều chuyên gia cho rằng mức định giá cao của thị trường là hợp lý do dự báo lợi nhuận tăng và tiềm năng từ công nghệ trí tuệ nhân tạo (AI). Nhưng hiện nay, triển vọng lợi nhuận đang bị phủ bóng bởi bất ổn kinh tế.

Các doanh nghiệp Mỹ kiếm được phần lớn doanh thu từ thị trường quốc tế - nơi có thể bị ảnh hưởng bởi các cuộc chiến thương mại tiềm tàng. Điều này đồng nghĩa với việc giá cổ phiếu có thể tiếp tục chịu áp lực.

Thị trường trái phiếu cũng đối mặt với nhiều thách thức. Các kế hoạch tài trợ thâm hụt ngân sách thông qua thuế quan và việc thành lập Bộ Hiệu quả Chính phủ đang gây ra nhiều nghi ngại. Lãi suất trái phiếu kho bạc Mỹ vốn đã cao, và chính sách tài khóa thiếu kỷ luật có thể tiếp tục đẩy lợi suất tăng.

Ngoài ra, chính quyền hiện tại đang thúc đẩy những kế hoạch có thể làm gia tăng rủi ro hệ thống, bao gồm hợp pháp hóa tiền điện tử, nới lỏng các quy định tài chính và điều chỉnh tỷ giá hối đoái.

Những yếu tố này khiến thị trường khó định giá chính xác rủi ro, tương tự giai đoạn trước đây khi Tổng thống Trump còn tại nhiệm. Nếu có một sự điều chỉnh đột ngột trong định giá rủi ro chính trị, điều này có thể kích hoạt làn sóng bán tháo trên thị trường chứng khoán và trái phiếu.

Kịch bản nào cho nền kinh tế Mỹ?

Nhiều chuyên gia đã hạ dự báo tăng trưởng GDP quý này, do doanh nghiệp nhập khẩu hàng hóa để đề phòng thuế quan mới.

Dự báo phần lớn hàng tồn kho sẽ được tiêu thụ vào quý hai, nhưng nếu các chính sách thuế quan không ổn định tiếp diễn, doanh nghiệp vẫn có thể tiếp tục tích trữ hàng hóa, tạo ra biến động trong sản xuất và tiêu dùng.

Liệu suy thoái có thể tránh được? Điều này đòi hỏi chính quyền phải điều chỉnh lại kế hoạch áp thuế và có cách tiếp cận nhất quán hơn trong chính sách kinh tế. Tuy nhiên, khả năng này vẫn còn bỏ ngỏ.

Dũng Phan (Theo Financial Times)