Trong vô số những sự kiện về công nghệ đáng nhắc lại của 365 ngày vừa kết thúc, có một hiện tượng thật đặc biệt, lạ lẫm được dự báo sẽ là xu hướng của ngành tiền tệ, công nghệ và nghệ thuật trong tương lai: non-fungible token (tạm dịch: token không thể thay thế, viết tắt: NFT).

Một khái niệm hoàn toàn mới

Phải nói ngay rằng, NFT là một trong những từ khóa công nghệ hot nhất hiện nay. Thậm chí, nó đã vượt qua cụm từ rất phổ biến “COVID-19”, để trở thành từ khóa của năm 2021 theo bình chọn của Từ điển Collins. Trong lúc bạn đọc về bài báo này, rất nhiều sản phẩm NFT đang được giao dịch với trị giá hàng triệu USD, chẳng hạn như Bức tranh ghép kỹ thuật số “Everydays: The First 5.000 Days” dưới dạng NFT của nghệ sĩ Beeple được bán với mức giá 69,3 triệu USD; một khu đất ảo “565 mét vuông” trên nền tảng Decentraland giao dịch với giá 2,43 triệu USD vào cuối tháng 11/2021; hay công ty Sky Mavis với tựa game NFT Axie Infinity đình đám toàn cầu đã trở thành kỳ lân số 3 của Việt Nam với định giá lên đến 3 tỷ USD chỉ sau hơn 3 năm thành lập. 

Hẳn nhiều người sẽ hỏi, NFT thực chất là gì? Tại sao nó lại có sức hút lớn và làm thế nào mà các tác phẩm nghệ thuật NFT có thể thu được hàng triệu đô-la Mỹ, cũng như những thắc mắc không hiểu lý do gì mà người ta chấp nhận chi quá nhiều tiền cho các vật phẩm chỉ tồn tại ở dạng kỹ thuật số và ai cũng có thể xem chúng trên mạng? 

Theo giải thích của Từ điển Collins, NFT là “một chứng chỉ kỹ thuật số duy nhất được đăng ký trong một blockchain, được sử dụng để ghi lại quyền sở hữu một tài sản như tác phẩm nghệ thuật hoặc đồ sưu tầm”. Nó được hiểu như một loại tài sản số, chứ không phải là một tài sản vật lý có thể cầm nắm được, mà là một loại mã hóa để lưu trữ và giao dịch trên thế giới số.  

Giá trị của NFT không nằm ở sản phẩm sưu tầm, mà là ở quyền sở hữu độc quyền của chúng, được đảm bảo và chứng nhận bởi blockchain (chuỗi số). Một người có thể tạo ra các NFT từ các sản phẩm kỹ thuật số và bán nó. Các hoạt động, giao dịch, chuyển nhượng đối với NFT đều được ghi lại trên một sổ cái công khai và phi tập trung. Bất kỳ ai cũng có thể xác minh, truy xuất nguồn gốc và quyền sở hữu của tài sản, nhờ đó tránh được việc làm nhái, làm giả, ăn cắp bản quyền.

Cơn sốt toàn cầu

Nhờ tính độc nhất, xu hướng triển khai NFT vào các mô hình kinh doanh số đang từng ngày phát triển rộng đến nhiều lĩnh vực khác nhau, từ các tác phẩm nghệ thuật đến trang tài chính, trong phòng trưng bày, sàn đấu giá và các nền tảng truyền thông xã hội. Nhưng nổi bật là lĩnh vực nghệ thuật và giải trí như phim ảnh, âm nhạc, trò chơi điện tử. Tại đó, công nghệ NFT đang giải quyết hai vấn đề: xử lý những rào cản tồn tại dai dẳng của ngành công nghiệp và tạo ra một nền kinh tế hoàn toàn mới trong thế giới số.

Theo dữ liệu từ công ty phân tích blockchain DappRadar, khối lượng giao dịch cho NFT đã tăng hơn 700% lên 10,7 tỷ USD chỉ trong quý thứ III của năm nay. Tần suất sử dụng từ NFT tăng 11.000% so với năm ngoái, vượt qua các chủ đề nóng như COVID-19, Crypto, Metaverse để trở thành từ nổi bật của năm. 

Với tính năng độc đáo, những người tham gia vào thị trường số đã sử dụng NFT để tạo ra sự khan hiếm cho các tác phẩm kỹ thuật số bằng cách tạo ra một NFT duy nhất với một chữ ký số độc nhất. NFT của tác phẩm nghệ thuật cũng vì thế có nét tương đồng với món đồ có chữ ký người nổi tiếng.  

Đối với ngành công nghiệp giải trí, NFT là cách kiếm tiền mới từ tài sản trí tuệ và vì tính độc quyền, NFT thu hút người hâm mộ đầu tư vào sản phẩm, dịch vụ được mã hóa liên quan đến thần tượng. Ví dụ như photocard (thẻ in ảnh idol), hình ảnh động, âm thanh, giọng nói của ngôi sao. 

Nhóm nhạc lớn nhất K-pop, BTS, tham gia vào xu hướng này khi công ty chủ quản Hybe đã hợp tác với nhà điều hành sàn giao dịch tiền mã hóa hàng đầu tại Hàn Quốc để khởi động kinh doanh liên quan đến NFT. Hype sẽ bán bộ ảnh kỹ thuật số của những nghệ sĩ mình quản lý kèm theo ảnh động và âm thanh. Hybe cũng công bố kế hoạch thâu tóm 2,5% cổ phần trong Dunamu, nhà điều hành sàn giao dịch tiền mã hóa Upbit của Hàn Quốc với giá trị gần 500 tỷ won (422 triệu USD).

Bên cạnh K-pop, NFT cũng tràn vào thị trường Hollywood với đầy tiềm năng phát triển, danh sách công ty, thương hiệu tham gia lĩnh vực này gồm Warner Bros., Disney, Lionsgate, Fox, ViacomCBS, WWE, UFC, Viện bảo tàng Điện ảnh, và các nghệ sĩ Snoop Dogg, Naomi Osaka, Jay-Z, Method Man, Lil Nas X... 

Công nghệ chuỗi khối và NFT đang tạo điều kiện cho những người sáng tạo nội dung cơ hội để kiếm tiền từ sản phẩm của họ, mà không phải qua bên thứ ba, nhờ đó, họ cũng trở nên “quyền lực” hơn với sản phẩm của mình. Đối với người mua, đây là cơ hội để họ có thể sưu tầm những sản phẩm độc đáo, giới hạn mà họ muốn. Người mua có toàn quyền sử dụng, khai thác nó, hoặc thậm chí là bán lại; khác với khi họ “mua” nhạc trên các nền tảng, họ chỉ được quyền thưởng thức chứ không thể bán hay chuyển nhượng.

“Một trong những giá trị thú vị tạo nên xu hướng ngày càng phát triển của hệ sinh thái NFT chính là việc cho phép người dùng phát hành và giao dịch các tài sản mà không cần đến sự tham gia của bên thứ ba. NFT đang làm tốt nhiệm vụ giúp người dùng nhận được nhiều giá trị nhất có thể nhờ vào một hệ thống liền mạch, trọn vẹn và tiết kiệm chi phí khi tham gia vào hệ sinh thái này”, ông Kendrick Nguyễn nhận định tại tọa đàm online “Làn sóng NFT thay đổi ngành đầu tư như thế nào?”, do S-World tổ chức phối hợp cùng nền tảng gọi vốn cộng đồng Republic.co, tổ chức ngày 10/7.

Tương lai hay chỉ là bong bóng?

Những người hoài nghi tin rằng xu hướng NFT đang được thúc đẩy bởi hiệu ứng FOMO (sợ hãi bị bỏ lại phía sau), cũng như hội chứng hoa tulip vào những năm 1600, khi hàng hóa bị đầu cơ quá mức và thổi giá một cách khó hiểu để tạo ra bong bóng kinh tế.

Tuy nhiên, giống như tiền số, tương lai của NFT vẫn là vấn đề không thể nói trước. Tính hợp pháp của NFT khiến nhiều người băn khoăn bởi chúng giao dịch trên hệ thống blockchain, vốn vẫn chưa được chấp nhận ở hầu hết các quốc gia. Việc không có cơ quan quản lý cũng khiến nó khó kiểm soát và nhiều rủi ro hơn.

Bên cạnh đó, bất kỳ ai trên Internet đều có thể tạo ra NFT từ bất cứ thứ gì, đồng nghĩa với việc sẽ có nhiều token vô giá trị. Các tài sản NFT đang được định giá hoàn toàn chỉ dựa vào “niềm tin” chứ chưa có cơ chế nào phù hợp, cũng như không ai có thể đảm bảo rằng những đoạn mã token này sẽ tồn tại sau nhiều năm tới. Các chuyên gia đã đưa ra cảnh báo về việc giá trị các NFT đang được “thổi” quá cao và cơn sốt NFT hiện tại chỉ như bong bóng đang chờ nổ.

Mặc dù vẫn còn nhiều vấn đề xoay quay NFT, nhưng không thể phủ nhận rằng, khi nền kinh tế số dần phát triển và trở thành xu hướng tất yếu, NFT vẫn sẽ tiếp tục thu hút nhiều sự quan tâm. CNet ước tính có khoảng 250.000 người giao dịch NFT mỗi tháng trên OpenSea - thị trường NFT lớn nhất. CoinBase cũng sẽ sớm mở thị trường NFT của riêng mình với 2 triệu người dùng đang nằm trong danh sách chờ. 

Số lượng người tham gia vào thị trường NFT ngày một lớn khiến các “ông lớn” công nghệ sẽ nhảy vào và dựa trên những xu hướng cũng như nền tảng công nghệ, giới chuyên gia tin rằng thị trường này sẽ mở rộng đáng kể trong năm 2022.

Mai Vân