Theo hãng tin Financial Times, kể từ ngày 2/11, Nga đã đồng ý tái tham gia vào sáng kiến do Liên hợp quốc hậu thuẫn cho phép ngũ cốc Ukraine xuất khẩu qua Biển Đen, chấm dứt tình trạng bế tắc có nguy cơ tái diễn cuộc khủng hoảng lương thực toàn cầu.

Nguyên nhân đạt được kết quả tốt đẹp này là nhờ Tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ Recep Tayyip Erdoğan đã trao đổi với Bộ trưởng Quốc phòng Nga Sergei Shoigu nhằm thuyết phục quốc gia này ‘đảo ngược’ ý kiến.

Tổng thống Erdoğan, người đã duy trì quan hệ chặt chẽ với Tổng thống Nga Vladimir Putin kể từ khi Moscow tiến hành cuộc tấn công vào Ukraine và giúp môi giới thỏa thuận ngũ cốc ban đầu vào tháng 7, cho biết Tổng thống Nga đã chia sẻ mong muốn thấy "các nước nghèo nhất của châu Phi" được hưởng lợi trước tiên.

Thể theo yêu cầu đó, Tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ thông báo rằng các chuyến hàng ngũ cốc tiếp theo sẽ đến Somalia, Djibouti và Sudan, những quốc gia đặc biệt dễ bị tổn thương nếu không có nhận được nông sản từ Ukraine.

Nga từ bỏ hiệp ước hôm thứ Bảy, cáo buộc Kyiv nhắm vào hạm đội hải quân của họ ở Biển Đen sau khi tuyên bố về một cuộc tấn công bằng máy bay không người lái của Ukraine nhằm vào các tàu chiến của họ.

Cuối tuần trước, Nga đã bất ngờ tuyên bố rút lui khỏi sáng kiến xuất khẩu ngũ cốc của Ukraine, làm lung lay khả năng tiếp cận thị trường quốc tế của hơn 9 triệu tấn nông sản - giúp ngăn chặn cuộc khủng hoảng lương thực toàn cầu.

Igor Konashenkov, phát ngôn viên Bộ Quốc phòng Nga, cho biết Kyiv đã đề nghị đảm bảo bằng văn bản rằng họ sẽ không sử dụng các cảng xuất khẩu ngũ cốc của Ukraine hoặc hành lang xuất khẩu "để tiến hành các hoạt động chiến đấu chống lại Nga".

Đồng thời, Ukraine đã đồng ý tuân thủ các quy tắc được đặt ra theo sự hòa giải của Liên hợp quốc và Thổ Nhĩ Kỳ, mà theo ông là "đủ" để quay trở lại thỏa thuận.

Ukraine đã không bình luận ngay lập tức về những đảm bảo mà họ đã đưa ra cho Nga. Kyiv đã phàn nàn rằng Nga đang tiếp tục sử dụng hạm đội Biển Đen của mình để tiến hành các cuộc không kích vào Ukraine, bao gồm một loạt các cuộc tấn công làm tê liệt cơ sở hạ tầng năng lượng trong những tuần gần đây - và liên tục phủ nhận việc sử dụng hành lang ngũ cốc để tiến hành các cuộc không kích của riêng mình.

Amir Abdulla, điều phối viên của Liên hợp quốc về thỏa thuận ngũ cốc, cho biết trong một bài đăng trên Twitter rằng ông “biết ơn sự tạo điều kiện của Thổ Nhĩ Kỳ” và ông hoan nghênh việc Nga trở lại thỏa thuận.

Sau thông báo của Thổ Nhĩ Kỳ, giá lúa mì kỳ hạn giảm 6,4% ở mức 8,45 USD/ giạ, trong khi ngô giảm 2,4% ở mức 6,81 USD/giạ. Các nhà bảo hiểm tại tập đoàn Lloyd’s of London cho biết họ đã tiếp tục cung cấp báo giá để bảo hiểm các tàu theo hợp đồng ngũ cốc.

“Cách tốt nhất để hiểu ý nghĩa của Sáng kiến Ngũ cốc Biển Đen là xem xét phản ứng của thị trường sau khi thỏa thuận ổn định,” Oleksandr Kubrakov, Bộ trưởng cơ sở hạ tầng của Ukraine chia sẻ.

Bộ trưởng Ngoại giao Thổ Nhĩ Kỳ Mevlüt Çavuşoğlu trước đó cho biết hôm thứ Tư rằng Nga đã đưa ra "yêu cầu an ninh" sau cuộc tấn công cuối tuần nhưng không nêu chi tiết. Ngoài ra, phía Moscow cũng muốn xuất khẩu nhiều hơn các sản phẩm nông nghiệp của riêng mình là một phần của thỏa thuận.

“Phân bón và ngũ cốc của Nga không nằm trong danh sách trừng phạt nhưng các tàu chở những thứ này không thể cập cảng, các khoản thanh toán cho các mặt hàng này đều bị “đóng băng”. Các tàu của nhiều quốc gia đang do dự về việc vận chuyển những hàng hóa này”, ông Çavuşoğlu nói.

Kể từ tháng 7, thỏa thuận ngũ cốc ban đầu được Liên hợp quốc và Ankara làm trung gian nhằm chấm dứt việc Nga phong tỏa xuất khẩu ngũ cốc, thực phẩm và phân bón qua các cảng của Ukraine sau cuộc xung đột Nga - Ukraine vào cuối tháng 2. Ukraine cũng đang tìm cách dỡ bỏ lệnh phong tỏa của Nga đối với các mặt hàng khác bao gồm thép, một nguồn ngoại tệ quan trọng khác của Kyiv.

Ukraine là một trong những nhà cung cấp ngũ cốc và các sản phẩm nông nghiệp khác hàng đầu thế giới. Các chuyên gia an ninh lương thực đã cảnh báo rằng tình trạng thiếu hụt do chiến tranh gây ra sẽ gây ra những hậu quả nghiêm trọng cho các nước nghèo vốn đang đối mặt với cuộc khủng hoảng do tác động của biến đổi khí hậu và đại dịch Covid-19.

Lê Na (Theo FT)