Theo Viện nghiên cứu hòa bình quốc tế Stockholm (SIPRI) tại Thụy Điển, Nga xếp thứ 5 trên thế giới về chi tiêu quốc phòng trong năm 2021. Theo đó, Moscow ước tính đã chi tiêu quân sự 65,9 tỉ USD trong năm 2021, tăng 2,9% so với năm 2020 và là năm thứ ba liên tiếp tăng trưởng sau giai đoạn giảm bớt từ 2016-2019. 

Kể từ tháng 5/2022, Chính phủ Nga đã không công bố nhiều dữ liệu về ngân sách quốc phòng. Tuy nhiên, ước tính, chi tiêu quốc phòng từ tháng 1 - tháng 4 đạt tổng cộng gần 1,6 nghìn tỷ rúp (26,4 tỷ USD), với khoảng 500 tỷ rúp (8,3 tỷ USD) chi cho mỗi tháng cho tháng 3 và tháng 4. So với những năm trước, mỗi tháng ước tính quốc gia này chỉ chi khoảng 300 tỷ rúp (5 tỷ USD).

Ước tính này tương quan với hai sự kiện chính. Đầu tiên, vào tháng 6/2022, chi tiêu kế hoạch bổ sung cho sản xuất vũ khí được ước tính chính thức vào khoảng 600–700 tỷ rúp (9,9 tỷ - 11,6 tỷ USD). Thứ hai, sau khi sửa đổi vào tháng 9/2022, dự toán cho toàn bộ ngân sách quốc phòng của Nga năm 2022 đã được điều chỉnh lên 4,7 nghìn tỷ rúp (77,7 tỷ USD), và thay đổi này chắc chắn sẽ không phải là lần cuối cùng.

Theo cách này, chính chi tiêu quốc phòng đang khiến ngân sách nhà nước Nga mất cân bằng. Và khoản chi này không bao gồm tài trợ cho các cơ quan an ninh và thực thi pháp luật, chẳng hạn như Rosgvardia (Vệ binh Quốc gia Nga) và Cơ quan An ninh Liên bang Nga, những cơ quan cũng tham gia vào cuộc chiến chống Ukraine.

Ban đầu, ngân sách năm 2022 dành cho các tổ chức an ninh và thực thi pháp luật được đặt ở mức 2,8 nghìn tỷ rúp (46,3 tỷ USD), nhưng bằng chứng cho thấy kế hoạch đã bị thay đổi đáng kể nhiều lần kể từ đó, theo TASS, ngày 21 tháng 9 năm 2021).

Năm 2023, ước tính, đề xuất ngân sách xem xét gần 5 nghìn tỷ rúp (82,6 tỷ USD) cho quốc phòng và 4,2 nghìn tỷ rúp (69,4 tỷ USD) cho an ninh và thực thi pháp luật, tăng từ 3,6 nghìn tỷ rúp ((59,5 tỷ USD) được lên kế hoạch trước đó và 2,9 nghìn tỷ rúp (47,9 tỷ USD) tương ứng.

Theo cách này, dự kiến, nếu chiến tranh Nga – Ukraine tiếp tục kéo dài đến cuối năm 2022, thì chi tiêu quốc phòng của Nga rất có thể sẽ cao hơn đáng kể hơn 5 nghìn tỷ rúp (82,6 tỷ USD).

Ngân sách quốc phòng tăng vọt đồng nghĩa với việc chi tiêu của chính phủ Nga kém linh hoạt và hiệu quả hơn. Do đó, Moscow đã quyết định chia sẻ gánh nặng chi tiêu quốc phòng với ngân sách địa phương và khu vực bằng việc yêu cầu mua thiết bị lưỡng dụng, máy bay không người lái thương mại, hệ thống dẫn đường bằng laser và các nguồn cung cấp khác thông qua yêu cầu trực tiếp từ Bộ Quốc phòng Nga, theo Publication.pravo.gov.

Quá trình này kết hợp chặt chẽ với quá trình huy động vốn, tuy nhiên không chỉ đối mặt với sự hỗn loạn mà còn thiếu hụt trang thiết bị cơ bản, thuốc men và hệ thống hỗ trợ chiến đấu cho những người lính mới. Như vậy, ngân sách quốc phòng Nga năm 2023 có thể nhận thêm tiền, nhưng điều đó sẽ phụ thuộc vào quy mô và mức độ thành công của việc huy động.

Tuy nhiên, vấn đề ở đây là hiện nay, không có ngân sách khu vực nào ở Nga độc lập với những ý tưởng của Điện Kremlin và do đó, không một ngân sách địa phương nào độc lập với các chỉ thị khu vực. Nghĩa là quyết định của chính phủ trong việc sử dụng ngân sách địa phương và khu vực cho các nhu cầu quốc phòng đã tạo ra sự mất cân đối và bất ổn hơn nữa trong hệ thống kinh tế-chính trị của Nga. Và điều đó đặc biệt đúng khi Điện Kremlin phải vật lộn với cuộc khủng hoảng kinh tế sâu sắc, lệnh cấm vận quốc tế đối với nguồn cung cấp công nghệ và thiết bị công nghiệp và giảm xuất khẩu.

Mặc dù nguyên nhân chính khiến chi tiêu quốc phòng của Nga tăng lên là do tổn thất lớn về nhân lực và vũ khí, nhưng sự gia tăng này rất có thể sẽ chỉ làm tăng chi phí sản xuất và mua sắm vũ khí và trang thiết bị quân sự, thay vì cải thiện số lượng và chất lượng.

Tình trạng thâm hụt lực lượng lao động nói chung trong nền kinh tế Nga, bao gồm cả trong ngành công nghiệp quốc phòng, là một vấn đề nghiêm trọng ngay cả trước chiến tranh, trong khi đó xung đột giữa Nga – Ukraine liên tục làm trầm trọng thêm tình trạng thâm hụt này.

Do đó, các dữ kiện chứng minh rằng, cách tiếp cận điển hình của Điện Kremlin để giải quyết các rắc rối bằng cách “ném tiền” vào “khoảng không vô định" là chưa bền vững.

Theo nhiều chuyên gia, sự mất cân bằng hơn nữa trong lĩnh vực quốc phòng Nga là không thể tránh khỏi, ngay cả khi cường độ của cuộc chiến ở Ukraine giảm trong những tháng tới.

Hơn nữa, do đồng rúp không còn là một loại tiền tệ tự do chuyển đổi và có thể mất giá bất ngờ trong tương lai gần, nên chi tiêu quốc phòng tăng vọt của Nga có thể “lạc lối” nếu không được khôi phục thêm nền kinh tế chỉ huy.

Lê Na (Theo Oilprice)