Nga đang lên kế hoạch tăng khoảng 60% ngân sách cho các khoản vay nước ngoài trong năm tới so với năm 2021 - trước khi xung đột tại Ukraine nổ ra. Động thái này dường như nhằm củng cố ảnh hưởng của Nga tại các khu vực như Trung Đông, châu Phi và Nam Á, trong bối cảnh cạnh tranh toàn cầu ngày càng gia tăng.

Tuy nhiên, khi Nga đẩy mạnh tài trợ để duy trì vị thế quốc tế, một số khoản vay đã gặp khó khăn trong việc thu hồi, có nguy cơ gây bất mãn trong nước.

Tăng ngân sách tài trợ nước ngoài

Ngân sách liên bang năm 2025, được thông qua vào cuối tháng 11, phân bổ 500 tỷ ruble (tương đương 4,9 tỷ USD) cho các khoản vay nước ngoài, chủ yếu dành cho các quốc gia thân thiện. Mức ngân sách tương tự cũng sẽ được áp dụng trong các năm 2026 và 2027, đưa tổng số tiền chi ra trong ba năm lên khoảng 1,6 nghìn tỷ ruble.

Các khoản tiền này sẽ được sử dụng để tài trợ cho các dự án cơ sở hạ tầng và phát triển theo các thỏa thuận song phương, trong đó một phần dự kiến sẽ dành cho việc nhập khẩu năng lượng và vũ khí từ Nga.

Theo số liệu của Ngân hàng Thế giới, tổng số nợ mà các quốc gia khác vay từ Nga đạt 30,1 tỷ USD vào cuối năm 2023, tăng 4% so với năm trước và là mức cao nhất kể từ năm 1999. Các quốc gia vay nhiều nhất gồm Belarus (7,7 tỷ USD), Bangladesh (6,6 tỷ USD) và Ấn Độ (4,1 tỷ USD).

Nga cũng đang hỗ trợ xây dựng nhà máy điện hạt nhân tại các quốc gia như Bangladesh và Ai Cập. Ấn Độ là một trong những đối tác quan trọng, nhập khẩu lượng lớn dầu mỏ và các tài nguyên năng lượng khác từ Nga, đồng thời duy trì quan hệ hợp tác vũ khí kể từ thời kỳ Liên Xô.

Gần đây, Nga đã bàn giao một tàu hộ vệ cho Ấn Độ vào ngày 9/12. Ngày hôm sau, Bộ trưởng Quốc phòng Ấn Độ Rajnath Singh đã gặp Tổng thống Vladimir Putin tại Moscow để thảo luận về hợp tác quốc phòng.

Cạnh tranh ảnh hưởng tại các nước đang phát triển

Trong bối cảnh cuộc cạnh tranh ảnh hưởng giữa phương Tây với Nga và Trung Quốc đang leo thang tại các quốc gia thuộc "Nam Bán Cầu", Moscow sử dụng hỗ trợ phát triển như một công cụ để duy trì sự ủng hộ từ các nước này.

Theo Viện Quản trị Tài nguyên Thiên nhiên, một tổ chức phi lợi nhuận của Mỹ, tính đến năm 2019, Nga là quốc gia đứng thứ năm thế giới về tài trợ cho các nền kinh tế đang phát triển, chỉ sau Trung Quốc, Nhật Bản và Đức. Đặc biệt, khu vực Nam Á là trọng tâm của Moscow, với tỷ lệ nợ liên quan đến Nga chiếm khoảng 2%-3% tổng nợ khu vực, theo số liệu Liên Hợp Quốc. Tỷ lệ này tại khu vực Trung Á và châu Âu cũng ở mức tương đương.

Với các lệnh trừng phạt làm giảm mạnh xuất khẩu, Nga hy vọng các công ty trong nước có thể bù đắp phần thiếu hụt bằng cách tập trung vào các thị trường thân thiện, đặc biệt trong các lĩnh vực mà Nga có lợi thế cạnh tranh quốc tế như năng lượng hạt nhân và tài nguyên thiên nhiên.

Thách thức từ các khoản vay rủi ro cao

Tuy nhiên, các khoản vay dành cho các nước đang phát triển luôn tiềm ẩn rủi ro lớn, trong khi Nga cũng đang đối mặt với không ít khó khăn tài chính trong nước. Việc các quốc gia châu Phi nợ nần chồng chất khiến việc thanh toán nợ gặp khó khăn. Năm 2023, Moscow đã xóa nợ khoảng 700 triệu USD cho Somalia. Dù ngân sách Nga năm 2024 dự kiến thu được 99 tỷ ruble từ lãi suất và khoản gốc của các khoản vay, thực tế số tiền thu về chưa đạt một nửa.

Cuộc chiến kéo dài ở Ukraine cũng khiến Nga giảm khả năng tài chính hỗ trợ các khu vực khác. Ví dụ, việc rút hỗ trợ quân sự và tài chính cho Syria đã dẫn đến những biến động lớn tại quốc gia này, trong bối cảnh Moscow phải ưu tiên nguồn lực cho xung đột tại Ukraine.

Áp lực trong nước

Chi tiêu quốc phòng hiện chiếm hơn 30% ngân sách Nga năm 2025. Để trang trải chi phí này, Moscow đã cắt giảm nhiều khoản khác, bao gồm trợ cấp hưu trí, làm ảnh hưởng đến đời sống người dân. Việc nâng cấp cơ sở hạ tầng tại các khu vực xa xôi cũng bị trì hoãn. Những quyết định gia tăng chi tiêu cho nước ngoài của Moscow có thể dẫn đến chỉ trích rằng chính phủ đang bỏ bê nhu cầu trong nước.

Trong bối cảnh này, Nga phải đối mặt với bài toán khó: vừa duy trì ảnh hưởng quốc tế, vừa đảm bảo ổn định kinh tế và xã hội trong nước.

Dũng Phan (Theo Nikkei Asia)