Mối lo từ cuộc chiến Nga - Ukraine

Các đồng minh đã cung cấp vũ khí và thiết bị quân sự cho Ukraine kể từ tháng 2, làm cạn kiệt kho vũ khí của chính họ. Đặc biệt, sự thiếu hụt và mối lo về xung đột Nga - Ukraine có thể lan rộng đã khiến các quốc gia tại khu vực Đông Âu đẩy mạnh việc mua sắm và cả sản xuất vũ khí chỉ trong ít tháng qua.

Viện theo dõi Kinh tế Thế giới của Viện Kiel chỉ ra rằng Mỹ và Anh đã cam kết viện trợ quân sự trực tiếp nhiều nhất cho Ukraine trong khoảng thời gian từ ngày 24/1 đến ngày 3/10. Tuy nhiên, những quốc gia gần Ukraine ở Đông Âu như Ba Lan hay CH Czech cũng rất mạnh tay trong việc hỗ trợ cho Kiev, khi lần lượt đứng ở vị trí thứ 3 và thứ 9.

Một số quốc gia thuộc Hiệp ước Warsaw trước đây coi việc giúp đỡ Ukraine là vấn đề an ninh khu vực. Nhưng các Chính phủ, công ty cũng như các nhà phân tích cho biết cuộc xung đột cũng mang đến những cơ hội mới cho ngành công nghiệp vũ khí của khu vực.

"Với thực tế rằng nhiều quốc gia đang tăng chi tiêu trong lĩnh vực ngân sách quốc phòng, có cơ hội thực sự để thâm nhập thị trường mới và tăng doanh thu xuất khẩu vũ khí trong những năm tới", ông Sebastian Chwalek, Giám đốc điều hành PGZ của Ba Lan, cho hay.

Tập đoàn vũ khí PGZ thuộc sở hữu nhà nước Ba Lan kiểm soát hơn 50 công ty sản xuất vũ khí và đạn dược, từ xe vận chuyển bọc thép đến hệ thống máy bay không người lái, và nắm giữ cổ phần trong hàng chục công ty khác.

Ông Chwalek nói rằng họ hiện có kế hoạch đầu tư tới 8 tỷ zloty (1,8 tỷ USD) trong thập kỷ tới, cao hơn gấp đôi so với mục tiêu trước khi cuộc chiến Ukraine diễn ra. Điều đó bao gồm các cơ sở mới nằm cách xa biên giới với Belarus, đồng minh của Nga vì lý do an ninh.

Theo những gì mà các công ty và quan chức Chính phủ Ba Lan, Slovakia và Cộng hòa Séc cho hay thì các nhà sản xuất khác cũng đang tăng năng lực sản xuất và chạy đua để thuê công nhân. 

Ngay sau cuộc tấn công của Nga, một số quân đội và nhà sản xuất ở Đông Âu đã bắt đầu gửi hàng loạt kho vũ khí và đạn dược có từ thời Liên Xô cho Ukraine. Khi những kho dự trữ đó cạn kiệt, các nhà sản xuất vũ khí đã tăng cường sản xuất cả thiết bị cũ và thiết bị hiện đại để duy trì nguồn cung. 

Ông Chwalek cho biết PGZ hiện sẽ sản xuất 1.000 hệ thống phòng không Piorun Manpad di động vào năm 2023, tăng gần gấp đôi so với 600 chiếc vào năm 2022 và chỉ 300 chiếc trong những năm trước. Công ty này cũng đã cung cấp hệ thống pháo và súng cối, lựu pháo, áo chống đạn, vũ khí nhỏ và đạn dược cho Ukraine. 

Lịch sử ngành sản xuất vũ khí

Ngành công nghiệp vũ khí của Đông Âu có từ thế kỷ 19, khi Emil Skoda người Séc bắt đầu sản xuất vũ khí cho Đế quốc Áo - Hung. Dưới chế độ Cộng sản, các nhà máy khổng lồ ở Tiệp Khắc, nhà sản xuất vũ khí lớn thứ hai của Hiệp ước Warsaw, Ba Lan và các nơi khác trong khu vực đã giúp người dân có việc làm, sản xuất vũ khí cho các cuộc xung đột Chiến tranh Lạnh.

"Cộng hòa Séc là một trong những cường quốc xuất khẩu vũ khí và chúng tôi có nhân sự, cơ sở vật chất và dây chuyền sản xuất cần thiết để tăng công suất", Đại sứ của nước này tại NATO Jakub Landovsky cho hay.

"Đây là cơ hội tuyệt vời để người Séc hiện đại hoá kho vũ khí sau khi cung cấp cho người Ukraine những kho vũ khí cũ từ thời Liên Xô. Điều này có thể cho các quốc gia khác thấy rằng chúng tôi có thể là một đối tác đáng tin cậy trong ngành công nghiệp vũ khí", ông cho hay.

Ông Siemon Wezeman, nhà nghiên cứu tại Viện Nghiên cứu Hòa bình Quốc tế Stockholm, cho biết: "Sự sụp đổ của Liên Xô năm 1991 và sự mở rộng của NATO vào khu vực đã thúc đẩy các công ty hiện đại hóa, nhưng họ vẫn có thể nhanh chóng sản xuất những thứ như đạn dược phù hợp với hệ thống của Liên Xô".

Các chuyến giao hàng tới Ukraine bao gồm cả đạn pháo theo kiểu cũ, chẳng hạn như đạn lựu 152mm và tên lửa 122mm theo tiêu chuẩn thời Liên Xô. Các quan chức và công ty trong khu vực cho biết cho biết Ukraine đã mua vũ khí và thiết bị thông qua quyên góp từ các Chính phủ và hợp đồng thương mại trực tiếp giữa Kiev và các nhà sản xuất.

Cơ hội củng cố sức mạnh quốc phòng

Ông Christoph Trebesch, giáo sư tại Viện Kiel, cho biết: “Các nước Đông Âu hỗ trợ Ukraine một cách đáng kể. Đồng thời, đây là cơ hội để họ xây dựng ngành công nghiệp sản xuất quân sự của mình".

Thứ trưởng Bộ Quốc phòng Séc Tomas Kopecny nói rằng Ukraine đã nhận được gần 50 tỷ crown (tương đương 2,1 tỷ USD) vũ khí và thiết bị từ các công ty của Séc, khoảng 95% trong số đó là giao hàng thương mại. Ông cho biết, xuất khẩu vũ khí của Séc năm nay sẽ cao nhất kể từ năm 1989, với nhiều công ty trong lĩnh vực này tăng thêm việc làm. "Đối với ngành công nghiệp quốc phòng Séc, cuộc xung đột ở Ukraine rõ ràng là một sự thúc đẩy mà chúng tôi chưa từng thấy trong 30 năm qua", ông Kopecny nói.

David Hac, giám đốc điều hành của Tập đoàn STV của Séc, đã đề xuất kế hoạch bổ sung dây chuyền sản xuất đạn cỡ nhỏ mới và cho biết họ đang xem xét mở rộng năng lực sản xuất đạn dược cỡ nòng lớn. Ông nói, trong một thị trường lao động khan hiếm, công ty đang cố gắng lôi kéo công nhân từ ngành công nghiệp ô tô vốn đang chậm lại. Doanh số bán hàng quốc phòng đã giúp Tập đoàn Czechoslovak tăng gần gấp đôi doanh thu so với một năm trước đó, lên 13,8 tỷ crown.

Người phát ngôn Andrej Cirtek nói rằng công ty đang tăng cường sản xuất cả đạn cỡ nòng 155mm theo tiêu chuẩn của NATO và 152mm theo tiêu chuẩn của Liên Xô, đồng thời tân trang lại các phương tiện chiến đấu bộ binh và xe tăng T-72 thời Liên Xô.

Theo các chuyên gia, việc cung cấp vũ khí cho Ukraine không chỉ là một hoạt động kinh doanh tốt, mà còn giúp củng cố lại sức mạnh quân sự cho các quốc gia trong khu vực. Và hy vọng rằng, việc các quốc gia Đông Âu đang chạy đua vũ trang chỉ nhằm phục vụ cho quốc phòng và vì mục đích hòa bình.

 Quốc Thiên