Cam kết phát triển bền vững nhưng vẫn “đổ tiền” cho dự án than

Báo cáo của một liên minh các nhóm xã hội dân sự đã xem xét các khoản cho vay của Ngân hàng Negara Indonesia (BNI), Ngân hàng Rakyat Indonesia (BRI) và Ngân hàng Mandiri, tất cả các tổ chức cho vay thuộc sở hữu nhà nước và Ngân hàng Trung ương Châu Á (BCA), ngân hàng khu vực tư nhân lớn nhất trong nước.

Bốn ngân hàng kể trên là những “ông lớn” tiên phong trong sáng kiến tài chính bền vững ở Indonesia vào năm 2018 cùng với WWF. Theo Sáng kiến Tài chính Bền vững Indonesia (IKBI), các ngân hàng này hướng tới việc thực hiện các thông lệ tài chính bền vững và tích hợp các vấn đề về môi trường, xã hội và quản trị (ESG) vào hoạt động của họ. Sáng kiến cũng thừa nhận vai trò quan trọng của các tổ chức tài chính trong các nỗ lực thích ứng và giảm thiểu biến đổi khí hậu.

Để xem xét liệu bốn ngân hàng có đang tiến hành cuộc đàm phán hay không, liên minh đã nghiên cứu các báo cáo thường niên của 24 công ty than được niêm yết trên thị trường chứng khoán ở Indonesia. Kết quả cho thấy họ đã nhận được khoản vay trực tiếp 3,5 tỷ USD từ bốn ngân hàng này kể từ năm 2015.

Bên cho vay nhiều nhất đối với các ngân hàng được xem xét là Ngân hàng Mandiri, cũng là ngân hàng lớn nhất ở Indonesia. Ngân hàng này đã phát hành khoản vay 3,19 tỷ USD cho 10 công ty than từ năm 2015 đến năm 2021.

Tuy nhiên, Ngân hàng Mandiri đã tuyên bố trong báo cáo thường niên năm 2020 rằng họ không còn tài trợ cho các doanh nghiệp hoặc dự án gây hại cho môi trường. Và trong báo cáo phát triển bền vững năm 2021, ngân hàng này cho biết đang hướng tới tính trung hòa carbon thông qua tăng cường hệ sinh thái và phân loại xanh.

Nhưng báo cáo về tính bền vững này cũng để lộ một lỗ hổng lớn, nói rằng Ngân hàng Mandiri vẫn có thể tài trợ cho việc xây dựng các nhà máy nhiệt điện than mới miễn là ngân hàng “xem xét sự tương thích của thời hạn cấp vốn với các kế hoạch và quy định hiện hành của Chính phủ, và chú ý đến các chính sách liên quan đến môi trường như phát thải carbon, tro than, quản lý nước và chất thải cũng như lực lượng nhân sự”.

Trong giai đoạn 2015 – 2021, Ngân hàng Mandiri đã cung cấp các khoản vay cho 10 công ty than: Indika Energy, Trada Alam Minera, Bayan Resources, Petrosea, Delta Dunia Makmur, Dian Swastatika Sentosa, Golden Energy Mines, Bukit Asam, Adaro Energy và Toba Bara Sejahtra.

Công ty cho vay lớn thứ hai đối với ngành than là BCA, đây cũng là công ty niêm yết giá trị nhất ở Indonesia tính theo vốn hóa thị trường. Trong báo cáo thường niên và báo cáo bền vững năm 2020 của mình, BCA đã quảng cáo hỗ trợ phát triển năng lượng tái tạo, cho rằng đây là đóng góp của mình trong việc giảm thiểu biến đổi khí hậu. Theo báo cáo, BCA đã tài trợ tổng cộng 1,07 tỷ USD cho các dự án năng lượng tái tạo từ năm 2016 đến năm 2021.

Tuy nhiên, BCA vẫn cung cấp khoản vay 170,5 triệu USD cho hai công ty than là Alfa Energi Investama và Dian Swastatika Sentosa trong giai đoạn 2015-2021.

Ông Suriadi Darmoko, Giám đốc chiến dịch tài chính Indonesia tại 350.org , một phong trào toàn cầu ủng hộ quá trình chuyển đổi năng lượng sạch, cho biết bằng cách tiếp tục tài trợ cho các nhà máy nhiệt điện và mỏ than, các ngân hàng này đã góp phần vào sự nóng lên toàn cầu.

“Sau Thỏa thuận Paris về biến đổi khí hậu, các ngân hàng quốc gia vẫn hỗ trợ tài chính cho các công ty than, vì vậy chúng tôi vẫn còn lâu mới chạm đến cam kết ngừng tài trợ dự án than. Với sự hỗ trợ tài chính từ các tổ chức ngân hàng và chính sách của Chính phủ, các công ty than ở Indonesia sẽ tiếp tục mở rộng và thải ra khí nhà kính làm trầm trọng thêm cuộc khủng hoảng khí hậu”, ông nói trong buổi công bố gần đây của 350.org.

Ông Suriadi nói, nếu các ngân hàng này thực sự cam kết bền vững môi trường, thì họ nên ngừng cấp vốn cho các công ty than. “Lĩnh vực tài chính rất quan trọng vì chúng tôi biết rằng nếu không có kinh phí, ngay cả khi các công ty xin được giấy phép từ Chính phủ, họ sẽ bối rối vì không có tiền để triển khai”, ông nói thêm.

Đi ngược xu hướng toàn cầu

Bà Binbin Mariana, nhà vận động năng lượng khu vực Đông Nam Á cho tổ chức Market Forces, cho biết các ngân hàng ở Indonesia đã tụt hậu so với những bên cho vay ở những quốc gia khác khi nói đến việc chấm dứt tài trợ cho các hoạt động phá hoại môi trường.

Bà đã xác định được 115 ngân hàng ở 41 quốc gia cam kết đối phó với biến đổi khí hậu bằng cách tham gia Liên minh Ngân hàng Net-Zero của Liên hợp quốc. Các ngân hàng này, chiếm khoảng 40% tài sản ngân hàng toàn cầu, đã cam kết chuyển đổi tất cả các khoản đầu tư của họ góp phần vào việc phát thải khí nhà kính để đạt mức 0 ròng vào năm 2050.

“Không có một ngân hàng nào thuộc Indonesia tham gia liên minh này”, bà Binbin cho biết và nói thêm rằng các ngân hàng từ các quốc gia khác trong khu vực, bao gồm Malaysia và Bangladesh đã tham gia sáng kiến.

Một số ngân hàng nước ngoài cũng tuyên bố sẽ thoái vốn đầu tư khỏi các công ty than ở Indonesia. Bà Binbin lấy ví dụ về ngân hàng Standard Chartered của Anh và DBS của Singapore, cả hai đều thông báo sẽ ngừng cấp vốn cho Adaro Energy, công ty khai thác than lớn nhất Indonesia.

Kể từ năm 2006, Standard Chartered đã cung cấp ít nhất 300 triệu USD tài trợ cho Adaro Energy và các công ty con của nó. Sau áp lực từ các tổ chức và chiến dịch, bao gồm cả Lực lượng Thị trường, thì vào tháng 4 năm nay , ngân hàng này đã thông báo rằng họ đã chấm dứt mối quan hệ với Adaro Energy.

DBS gần đây cũng cho biết họ sẽ ngừng tài trợ cho Adaro Energy như một phần trong cam kết đối phó với biến đổi khí hậu bằng cách ngừng tất cả các khoản vay cho công ty than vào năm 2039.

Các ngân hàng khác không thuộc liên minh Liên Hợp Quốc cũng đã công khai kế hoạch loại bỏ dần công ty than khỏi danh mục đầu tư của họ, chẳng hạn như Ngân hàng Trung Quốc (BoC), nhà cho vay lớn thứ tư trên thế giới.

Trong khi ngày càng có nhiều ngân hàng nước ngoài công bố kế hoạch thoái vốn khỏi than, giá than tăng mạnh gần đây đã thúc đẩy làn sóng vay vốn ngân hàng cho các công ty khai thác than ở Indonesia.

Dữ liệu từ cơ quan quản lý tài chính của Indonesia (OJK) cho thấy các tổ chức cho vay đã chuyển thêm 26,83% tiền vào ngành khai khoáng của nước này vào tháng 1/2022 so với cùng kỳ năm 2021. Mức tăng cao hơn nhiều so với mức tăng trưởng hàng năm trong các khoản cho vay tổng thể của 5,79%.

Nhưng giá than cao như hiện nay sẽ không đủ để cung cấp cứu cánh cho ngành than, thể hiện qua việc Standard Chartered và DBS quyết định ngừng cấp vốn cho Adaro Energy, ông Andri Prasetiyo, nhà nghiên cứu tại tổ chức phi lợi nhuận Trend Asia tại Indonesia cho biết.

Ông nói: “Ngay cả khi Adaro trở thành công ty khai thác than lớn nhất nhận được lợi nhuận lớn từ đợt tăng giá này, nó vẫn không đủ để ngăn các tổ chức tài chính nước ngoài rút tiền và rút lui”.

Theo ông, điều này là do chu kỳ bùng nổ về giá than thường không kéo dài. Quyết định rời Adaro của DBS và các ngân hàng lớn khác gửi đến một tín hiệu mạnh mẽ cho các công ty khai thác than khác để chuyển đổi khỏi lĩnh vực than đá.

“Nhưng với việc các ngân hàng lớn nhất của Indonesia tiếp tục tài trợ cho ngành than, có vẻ như họ đang phớt lờ các dấu hiệu”, bà Binbin nói.

Hồng Vân (Theo Mongabay)