Vườn Quốc gia Bến En có tổng diện tích tự nhiên 14.734,67 ha, cách thành phố Thanh Hóa 45 km về phía Tây – Nam. Địa hình của Vườn là sự kết hợp của đồi, núi, sông và hồ. Khu vực giữa là hồ Sông Mực với các đảo nổi được bao phủ bởi rừng và nhiều sông suối.

Theo kết quả điều tra cơ bản khu hệ động, thực vật rừng đến năm 2013, khu hệ thực vật Bến En gồm 6 ngành, 7 lớp, 77 bộ, 1.417 loài thực vật thuộc 191 họ, động vật có 1.530 gồm: 102 loài Thú, 277 loài Chim, 66 loài Bò sát, 47 loài Ếch nhái, 97 loài Cá, 50 loài động vật nổi, 163 loài động vật đáy và 728 loài Côn trùng với nhiều loài quý hiếm.

Động vật hoang dã Bến En phải kể đến gấu ngựa, voọc má trắng, vượn đen, sói đỏ, phượng hoàng đất, gà tiền mặt vàng,... Khoảng 3000ha hồ sông mực hồ nước sâu, nước trong xanh, sóng lặng, có ba ba, có các loài cá, đặc sắc là cá mè nặng tới 50 kg thịt trắng và thơm, dầy mỡ. Trong đó, có 56 loài được ghi trong sách đỏ Việt Nam 2007, 433 loài trong danh lục IUCN 2013, 50 loài trong Nghị định 32/2006/NĐ-CP như: Vượn đen má trắng, Culy lớn, Culy nhỏ, Gà lôi, Gấu... 

Để các loài thú hoang dã phải được sống khỏe mạnh, an toàn trong tự nhiên, Trung tâm phát triển sinh vật và dịch vụ môi trường rừng tại Vườn Quốc gia Bến En thực hiện công việc giải cứu động vật quý hiếm trở về với thiên nhiên.

Trung tâm có diện tích rộng gần 2 ha được chia làm 2 khu vực. Khu vực thứ nhất là nơi nuôi nhốt các loài bò sát, lông vũ, thú ăn thịt... Khu thứ 2 là nơi trồng các loại cây như: ổi, chuối, mít, cỏ… làm nguồn dự trữ thức ăn và cây thuốc chữa trị vết thương cho các động vật hoang dã quý hiếm, giúp chúng hồi phục trở về với thiên nhiên.

Làm công việc quen thuộc hằng ngày, anh Nguyễn Văn Bảo, cán bộ phụ trách Trung tâm - người đã nhiều năm làm công việc cứu hộ động vật tại Vườn Quốc gia Bến En quét dọn các chuồng trại, rửa máng ăn cho các loài thú, cung cấp thức ăn cho phù hợp từng loài, đầy đủ theo nhu cầu. Qua đó, kiểm tra từng con hôm nay ăn nhiều hay ít, ăn thừa hay thiếu để có phương pháp chăm sóc thú tốt hơn. Việc chăm sóc động vật như chăm sóc con người, cần tỉ mỉ và chu đáo, tận tâm và trách nhiệm.

Tùy thuộc vào tình trạng sức khỏe, các con vật sẽ được tái thả về môi trường sống tự nhiên sau thời gian cứu hộ, chăm sóc. Những sinh vật đã mất bản năng hoang dã, không đủ khả năng tự sinh tồn trong môi trường tự nhiên sẽ được Trung tâm tiếp tục nuôi dưỡng, chăm sóc, từ đó góp phần lưu trữ, bảo tồn nguồn gene các loài nguy cấp, quý, hiếm, có nguy cơ tuyệt chủng.

Anh Bảo cho biết, hầu hết những con vật tại đây là tang vật của những vụ săn bắt và mua bán trái phép mà cơ quan chức năng thu giữ được. Ngoài ra, còn có những cá thể động vật quý hiếm được người dân hiến tặng nhưng lại mất bản năng sinh tồn khi trở lại tự nhiên, cần phải phục hồi bản năng hoang dã.

Các chuồng thú được xây dựng sát nhau, phù hợp môi trường sống của từng loài. Mỗi chuồng nuôi đều có gắn bảng nội dung ghi rõ tên, đặc điểm của từng loài. Đây được xem như những “ngôi nhà” thứ hai của các loài thú. Mỗi con vật đều được theo dõi và giám sát chặt chẽ tình hình sức khỏe thường xuyên. Môi trường nuôi nhân tạo đã và đang giúp một số loài thú quý hiếm thoát khỏi nguy cơ tuyệt chủng.

Chăm sóc ở đây nhiều năm, không ít những câu chuyện xúc động về những con được mang đến. Các anh chia sẻ, có những lần các anh tiếp nhận những loài có thể trạng quá yếu, gẫy chân, có những vết thương do bị săn bắt. “Rất thương. Phải khó khăn lắm mới cứu sống được các con” – anh Bảo tâm tư.

Trong giai đoạn từ 2018-2020, Trung tâm đã tổ chức chăn nuôi và cứu hộ 9 cá thể hươu sao, 5 cá thể khỉ, 4 cá thể chim công, 15 gà rừng lai, 4 chim trĩ, 1 trăn gấm, 1 rùa sa nhân. Cứu hộ và tái thả về tự nhiên 2 cá thể trăn gấm, 10 cá thể rắn, 1 cá thể khỉ mốc, 1 cá thể tê tê, 1 cá thể cu li.

Bên cạnh đó, Trung tâm còn là nơi gây nuôi, phát triển tạo giống cung cấp cho người dân một số loài động vật hoang dã thông thường như: Hươu sao, gà rừng, công.

Ngoài ra, Vườn Quốc gia Bến En không ngừng tuyên truyền, nâng cao nhận thức của người dân về bảo vệ động vật hoang dã. Nhờ đó, thời gian qua đã có nhiều cá nhân trực tiếp liên hệ để bàn giao nhiều động vật quý hiếm.

Hà Anh