Những ngày này, khi cả nước đang hướng tới ngày kỷ niệm 70 năm chiến thắng lịch sử Điện Biên Phủ (7/5/1954 - 7/5/2024), trong căn nhà nhỏ ở xã Hoằng Giang, huyện Hoằng Hoá, tỉnh Thanh Hoá, cụ Cao Xuân Thọ (sinh năm 1927) vẫn nhớ như in những ngày tháng hào hùng của quân và dân ta trong Chiến dịch Điện Biên Phủ làm nên chiến thắng "lừng lẫy năm châu, chấn động địa cầu".

Ở ngưỡng tuổi gần 100, dù tóc đã bạc, lưng đã còng, sức khỏe đã yếu nhiều nhưng khi được hỏi về những ngày tháng cùng đồng đội vào sinh ra tử nơi chiến trường, ký ức về những ngày ra trận bỗng ùa về với người lính, người thanh niên xung phong Cao Xuân Thọ. Ông vẫn nhớ từng con đường, từng vị trí, từng hình dáng quả bom... ở ngã ba Cò Nòi - nơi được xem là tử huyệt lên chiến trường Điện Biên Phủ ngày ấy.

Khi tròn 19 tuổi, ông rời quê hương Thanh Hóa, xung phong vào Đội tự vệ Thủ đô. Hai năm sau, chàng trai trẻ tình nguyện ra chiến trường trong lực lượng của Đại đoàn 308, sau làm nhiệm vụ quân báo tại Cao - Bắc - Lạng và tham gia chiến dịch Thu - Đông.

Tháng 3/1949, ông được cử sang Trung Quốc học quân báo. Sau khi về nước, gia nhập thanh niên xung phong tham gia chiến dịch Hòa Bình, Thượng Lào và Điện Biên Phủ.

"Để chuẩn bị cho chiến dịch Điện Biên Phủ, năm 1953, đoàn thanh niên xung phong được thành lập với mật danh đoàn X-P. Khi đó, đoàn đã thành lập đội phá bom nổ chậm, dọn đường cho bộ đội. Tôi được tin tưởng cử làm Đội trưởng Đội phá bom Đại đội 404 (thuộc Đội 40).

Đội được giao phụ trách phá bom, thông đường tại ngã ba Cò Nòi và đường ngầm Hát Lót (Sơn La). Đây là nơi giao nhau của những con đường huyết mạch vào Điện Biên Phủ, nên được xem là tử huyệt mà tất cả những người ra trận đều phải vượt qua", ông Thọ nhớ lại.

Trong suốt chiến dịch Điện Biên Phủ, ngã ba Cò Nòi là điểm nối giữa Quốc lộ 41 (Quốc lộ 6 ngày nay) với Quốc lộ 13, là một thung lũng hẹp và sâu, hai bên là đồi đất, nằm ở tọa độ rất thuận lợi cho không quân Pháp đánh phá.

Tất cả mọi hoạt động chi viện lực lượng, vận chuyển vũ khí, lương thực, dân công từ Yên Bái sang, từ đồng bằng Bắc Bộ lên Điện Biên Phủ đều phải qua điểm nút ngã ba trọng điểm này. Đây cũng chính là điểm yếu mà quân địch đã biết nên liên tục tập trung hỏa lực để đánh phá nhằm chặt đứt con đường huyết mạch duy nhất lên Điện Biên Phủ.

"Ngã ba Cò Nòi lúc nào cũng chìm trong bom đạn. Cứ hơn 10 phút, máy bay địch lại nhào tới ném bom bắn phá. Có ngày chúng ném xuống đây 300 quả bom các loại, với trọng lượng 69 tấn thuốc nổ. Tôi cùng 2 người nữa nhận nhiệm vụ theo dõi, bám chốt xác định cho chính xác vị trí bom đã thả xuống, sau đó cắm cờ cảnh báo và tìm cách phá bom", ông bồi hồi kể lại.

Ông Thọ cho biết, dù lúc đó máy bay địch đánh phá liên tục nhưng những người lính trong Đội phá bom 404 vẫn lao vào lửa đạn cắm cờ, phá bom. Có thời điểm ông và đồng đội chưa phá xong loạt bom nổ chậm vừa rải thì loạt bom mới được máy bay giặc ném xuống.

Bom chồng bom, thi nhau phát nổ. Khói lửa ngập trời. Núi rừng bị cày xới khắp nơi. Nhiều chiến sĩ ngã xuống, thân thể hòa với đất đá, bom đạn. Bản thân ông Thọ trong lúc đang phá bom thì quả bom phát nổ, ông bị đất đá vùi lấp. Tuy sống sót nhưng ông đã bị gãy 3 đốt sống lưng.

Dù nguy hiểm, khó khăn, cái chết có thể đến bất cứ lúc nào nhưng ông Cao Xuân Thọ cùng đồng đội vẫn ngày đêm bám đường với quyết tâm "Thanh niên xung phong còn thì mạch máu giao thông được giữ vững". Nhờ đó, tuyến đường qua ngã ba Cò Nòi luôn thông suốt để bộ đội ta thẳng tiến lên Điện Biên Phủ.

Hồi tưởng về những ngày sát cánh cùng đồng đội, ông Thọ cho biết đi phá bom thì xác định là chết. Chính vì thế, ông đã được đồng đội truy điệu sống tới 4 lần trước khi đi làm nhiệm vụ.

"Với những người lính như chúng tôi lúc đó, lòng căm thù giặc rất lớn. Cái chết xem nhẹ như lông hồng, nên sau mỗi lần hoàn thành nhiệm vụ, thấy mình vẫn còn sống là may mắn lắm rồi, vì trong số những người được truy điệu sống như tôi, đã có người đi mãi không về" - ông Thọ bùi ngùi.

Cũng theo lời kể của ông Thọ, trong đời binh nghiệp của mình, có rất nhiều ký ức mà ông không bao giờ có thể quên được. Trong đó, có một lần ông uống nước mắm, ngâm mình dưới nước trong giá rét để phá bom. Đó là vào một ngày tháng 3-1954, đơn vị được báo có bom nổ chậm nằm dưới suối sâu, cách đường ngầm Tà Vài gần 4 m.

Theo chỉ thị của cấp trên, đơn vị phải phá quả bom này trước 18 giờ để bộ đội và ô tô kéo pháo có thể an toàn đi qua. "Lúc này, đồng chí Trần Văn Cam lặn xuống một lúc thì phải ngoi lên vì nước quá lạnh. Tôi chợt nhớ kinh nghiệm của người dân quê mỗi lần đi biển, liền chạy vào trung tâm chỉ huy xin vài lít nước mắm, tôi uống liền 3-4 ngụm rồi lặn xuống tìm quả bom. Sau một hồi ngụp lặn, tôi phát hiện quả bom nằm trong vách đá dưới độ sâu khoảng 4 m" - đôi mắt ông Thọ bỗng ngân ngấn.

"Sau khi tìm thấy mục tiêu, tôi lên bờ nói với đồng đội buộc dây rừng vào lưng tôi trước khi lặn. Chúng tôi thống nhất khi tôi ốp được bộc phá vào ngòi, dòng dây cháy chậm xong sẽ giật dây 3 lần để anh em kéo lên bờ.

Sau 20 phút kích nổ, một tiếng nổ vang trời, cột nước cao tung tóe hàng chục mét. Cầu Tà Vài được thông đường, thông xe an toàn. Sau lần phá bom đó, tổ tôi được tặng thưởng Huy chương Chiến công, riêng tôi vinh dự được nhận Huân chương Quân công hạng ba" - ông Thọ kể.

Toàn chiến dịch, Đội trưởng Đại đội phá bom 404 Cao Xuân Thọ đã phá được hơn 100 quả bom các loại, vinh dự 3 lần được tặng huy hiệu Bác Hồ, Huân chương Chiến công hạng Ba, trở thành Chiến sĩ Thi đua toàn quốc của lực lượng công - nông – binh....

Với những đóng góp cho đất nước, năm 2014, ông Cao Xuân Thọ được Chủ tịch nước phong tặng danh hiệu Anh hùng Lực lượng Vũ trang nhân dân.

Hà Anh