Hơn 40 năm sửa chữa máy khâu thủ công 

Căn nhà nhỏ với diện tích khoảng 15m2 trên phố Nguyễn Thái Học (quận Ba Đình, Hà Nội) là nơi mà ông Phạm Văn Chiến (60 tuổi) hàng ngày cặm cụi, tỉ mỉ sửa chữa thủ công những chiếc máy khâu bị hư hỏng. Ông Chiến cho biết, ông là một trong số những người sửa chữa máy khâu đầu tiên trên con phố này, tính đến nay cũng đã hơn 40 năm. 

Ông Chiến tâm sự: "Gia đình tôi không có truyền thống làm nghề sửa chữa máy khâu, trong nhà cũng không có ai theo nghề này. Tuy nhiên, thời điểm tôi ngoài 20 tuổi thì bắt đầu đi học nghề này rồi tự mày mò đúc kết kinh nghiệm. Từ năm 1986 tôi bắt đầu ra mở riêng chuyên sửa chữa những chiếc máy khâu cũ bị hỏng hóc và dần dần quen nghề và sống được với nghề từ đó". 

"Thời điểm đó máy khâu rất có giá trị và nhiều gia đình ở Hà Nội phải có ít nhất một chiếc máy khâu. Thời đó máy khâu là một tài sản rất có giá trị, thậm chí chỉ "nhà giàu mới có thể mua được", ở hiện tại tương đương khoảng vài cây vàng. Cũng bởi vì nhiều gia đình ở phố cổ sở hữu máy khâu nên việc hỏng hóc cũng nhiều, họ thường mang máy đến các quán để sửa chữa nên người thợ thời đó rất nhiều việc", ông Chiến nói. 

Để sửa chữa một chiếc máy khâu thì không hề đơn giản, phải trải qua nhiều công đoạn khác nhau, đòi hỏi người thợ phải có nghề và kỹ năng sửa chữa điêu luyện. "Tùy từng máy, có những cái chỉ sửa mất 5 - 10 phút là xong, có những chiếc phải mất cả ngày mới hoàn thành. Thậm chí có những chiếc thuộc dạng "đại tu" phải sửa chữa và thay phụ tùng rất nhiều, thay các bản bi, con lăn, tìm đồ mua thay thế... thì mất khoảng vài ngày mới hoàn thành", ông Chiến tâm sự. 

Thông thường, những chiếc máy khâu thời xưa sẽ có một số hỏng hóc nhỏ như hỏng các bộ phận, phụ tùng như cần dập chỉ, tay biên,… “Thời ấy, mọi lỗi máy đều được sửa thủ công do chưa có máy móc hỗ trợ. Người thợ phải tự hiệu chỉnh, hàn đắp chi tiết, thay bộ phận để máy vận hành tốt. Tùy theo mức độ hỏng hóc, mỗi máy cần từ một đến hai ngày mới sửa xong”, ông Chiến nhớ lại. 

Nghề sửa chữa máy khâu thăng trầm theo thời gian, thời điểm thịnh nhất vào những năm 86 - 87 đem lại nguồn thu nhập chính cho gia đình ông Chiến và nhiều hộ gia đình khác ở Hà Nội. Suốt bấy nhiêu năm bám trụ với nghề, đến hiện tại ông Chiến đã tự xây cho mình một thương hiệu riêng. Người đàn ông ngoài 60 tuổi cho biết, giai đoạn bùng phát dịch COVID-19 thì lượng việc rất ít nên ông phải làm thêm nhiều nghề tay trái mới đủ tiền trang trải cuộc sống. Sau 2 năm dịch bệnh ổn định, mặc dù lượng việc có giảm nhưng mọi người vẫn tìm đến quán của ông Chiến để sửa chữa, mua bán máy. Đó chính là niềm vui, động lực giúp người thợ ngoài 60 tuổi giữ lấy nghề thủ công chân chính giữa chốn phồn hoa, tráng lệ. 

'Chuyển mình để theo kịp thời cuộc'

Khác với những chiếc máy khâu thủ công ở thập niên 80, 90 về trước thì việc sửa chữa vô cùng đơn giản. Tuy nhiên, khi xã hội phát triển cùng với việc ra đời hàng trăm, hàng ngàn mẫu máy hiện đại. Khi đó, buộc người thợ sửa máy khâu phải tự học hỏi, tiếp thu để theo kịp thời đại để sống được với nghề. 

"Máy khâu thủ công được vận hành bằng sức người, máy công nghiệp hiện đại hơn, chạy bằng mô tơ, được trang bị nhiều bộ phận tự động. Chính vì vậy, độ bền của chúng cũng kéo dài lâu hơn, ít hỏng hóc. Tuy nhiên, các máy may công nghiệp nếu hư hỏng sẽ hỏng nặng, nhất là bộ phận ổ, trục truyền động, trục kim của máy", ông Chiến cho biết. 

Ở hiện tại, có rất nhiều máy khâu công nghiệp có xuất xứ từ nhiều nước trên thế giới như máy của Nhật Bản, Hàn Quốc, Đức, Nga… và mỗi loại đều có những công dụng hay cấu tạo khác nhau. Do đó, để sửa chữa được những loại máy này thì buộc người thợ phải tự mày mò riêng từng loại máy, đúc kết kinh nghiệm sửa chữa chứ không sách vở nào có cả. 

Cần cù, chịu khó và ham học hỏi nên ở hiện tại tay nghề ông Chiến càng được khẳng định và được nhiều khách hàng tín nhiệm giao máy cho ông sửa chữa. Theo ông Chiến, một người thợ sửa máy cần nhanh nhẹn, thông minh, lanh lợi và đặc biệt phải biết trước được lỗi của máy thì việc sửa chữa, bảo dưỡng cực kỳ đơn giản. 

Để thích nghi và có thể tồn tại ở thời kỳ xã hội công nghệ, bên cạnh việc sửa chữa máy khâu thủ công hay hiện đại, ông Phạm Văn Chiến còn kinh doanh máy khâu bằng việc mua đi bán lại những chiếc máy cổ từ nước ngoài hoặc từ các gia đình để kiếm lời. 

Những loại máy này không còn giá trị sử dụng, nhưng giá trị nghệ thuật vẫn còn được lưu giữ, nhiều vị khách sẵn sàng bỏ ra hàng chục triệu đồng để mua những chiếc máy khâu cổ về trưng bày. Đó cũng là lý do vì sao ông Chiến không bày bán nhiều loại máy khâu mới mà vẫn quyết "bám nghề" trên con phố "đắc địa" này.