Aliko Dangote không giống hình mẫu tỷ phú thường thấy. Ông nổi tiếng với lối sống giản dị, hành trình thành công của ông là sự kết hợp giữa những thương vụ kinh doanh khôn ngoan và một chút may mắn.

Nhiều người có thể nghĩ rằng người giàu nhất châu Phi sẽ chi tiêu xa hoa, nhưng Aliko Dangote không phải kiểu tỷ phú như vậy. Ông trùm kinh doanh người Nigeria, sở hữu khối tài sản ước tính hơn 10 tỷ USD, chỉ mua xe mới sau mỗi tám năm và tự mình lái xe đi họp.

Được Forbes công nhận là tỷ phú từ năm 2008, câu chuyện của Dangote không phải là hành trình "từ tay trắng làm nên". Dù có những ý kiến trái chiều về phong cách kinh doanh của ông, ông cũng được ghi nhận trong các hoạt động từ thiện, bao gồm hợp tác với Bill Gates trong cuộc chiến chống bại liệt và suy dinh dưỡng.

Là tỷ phú da màu giàu nhất thế giới, Dangote theo đuổi con đường công nghiệp hóa truyền thống. Xuất phát từ việc kinh doanh bột mì và đường, ông dần mở rộng lĩnh vực đầu tư và hiện sở hữu số tài sản chiếm tới 30% tổng giá trị thị trường của Nigeria. Để so sánh, hai tập đoàn công nghệ khổng lồ Microsoft và Apple chỉ chiếm khoảng 7% giá trị thị trường Mỹ.

Tầm nhìn lớn và tham vọng thay đổi cục diện kinh tế châu Phi

Tập đoàn Dangote hiện là một trong những nhà tuyển dụng lớn nhất châu Phi. Khi công bố kế hoạch xây dựng nhà máy lọc dầu quy mô lớn, ông từng tuyên bố: "Không ai đến giúp chúng ta phát triển nền kinh tế này, chỉ có chính chúng ta".

Dự kiến đến năm 2025, Nigeria sẽ trở thành quốc gia xuất khẩu dầu tinh chế lớn nhất châu Phi. Dangote tin rằng khi ông bắt đầu, những doanh nghiệp khác sẽ theo sau, tạo nên sự thay đổi tích cực cho nền kinh tế lục địa. "Chúng ta cần nắm quyền chủ động, nếu không, nền kinh tế châu Phi sẽ không bao giờ vận hành đúng cách", ông nói.

Yvonne Ike, Giám đốc điều hành khu vực Tây Phi của Renaissance Capital, nhận xét về Dangote: "Làm việc với ông ấy trên cương vị một ngân hàng là một thử thách thực sự. Nếu bạn không hiểu tường tận về doanh nghiệp của ông ấy, bạn sẽ bị 'bóc trần\ ngay lập tức. Ông không có sự kiên nhẫn dành cho những ai thiếu năng lực".

Hành trình từ thương gia nhỏ đến tỷ phú quyền lực

Dangote sinh ra tại thành phố Kano, khu vực phía Bắc Nigeria, trong một gia đình thương nhân Hồi giáo. Ông lên ba tuổi khi Nigeria giành độc lập và mới 10 tuổi khi đất nước bước vào thời kỳ chiến tranh.

Ông nội của Dangote là một trong những người giàu nhất Nigeria thời bấy giờ, kinh doanh hạt điều và nông sản. Sau khi cha mất sớm, ông được ông nội nuôi dưỡng và nhanh chóng bộc lộ tài năng kinh doanh từ nhỏ.

Thời tiểu học, Dangote đã tự mình bán kẹo, phân công nhiệm vụ cho người khác và hưởng hoa hồng từ doanh thu. Ông chia sẻ: "Nếu lớn lên trong một gia đình có tư duy kinh doanh, bạn sẽ tự nhiên có khát vọng làm giàu. Nó khiến bạn quyết đoán hơn, tin rằng không có gì là không thể".

Sau khi tốt nghiệp Đại học Al Azhar ở Cairo năm 1977, Dangote gia nhập công việc kinh doanh xi măng của người chú. Khi đó, Nigeria đang trải qua một cơn sốt xây dựng nhờ lợi nhuận từ dầu mỏ, khiến nhu cầu xi măng tăng cao đột biến.

Tận dụng cơ hội này, Dangote vay ông nội 500.000 naira Nigeria (khoảng giá trị của 5.000 chiếc Mercedes thời điểm đó) để thành lập Tập đoàn Dangote. Ông trả hết nợ chỉ trong vòng chưa đầy sáu tháng nhờ lợi nhuận từ kinh doanh xi măng.

Khi thị trường xi măng trở nên cạnh tranh gay gắt, ông chuyển sang nhập khẩu các mặt hàng thiết yếu như bột mì, cá và đường.

Dangote từng né tránh ngành dầu mỏ vì ông cho rằng lĩnh vực này quá nhiều rủi ro về đạo đức. "Nếu đi theo con đường kinh doanh dầu mỏ, danh tiếng của chúng tôi sẽ bị ảnh hưởng. Người ta sẽ nghĩ rằng tôi kiếm tiền bằng những thương vụ không minh bạch", ông giải thích.

Tận dụng cơ hội và mở rộng đế chế kinh doanh

Bước ngoặt đến vào năm 1986 khi chính phủ Nigeria thực hiện chính sách tự do hóa thương mại để thúc đẩy xuất khẩu phi dầu mỏ. Lợi dụng chính sách này, Dangote mở rộng quy mô kinh doanh và nhanh chóng trở thành triệu phú ở tuổi 30.

Vào giữa những năm 1990, sau nhiều chuyến đi tới Brazil, ông nhận ra tiềm năng của ngành công nghiệp chế biến và quyết định chuyển hướng từ nhập khẩu sang sản xuất. Khi chính phủ tư nhân hóa nhiều doanh nghiệp nhà nước vào cuối những năm 1990, Dangote mua lại 40% cổ phần của công ty muối quốc gia và nhanh chóng chiếm lĩnh thị trường.

Năm 1997, ông đầu tư vào ngành phân bón và trở thành nhà sản xuất 90% lượng đường tiêu thụ trong nước.

Dangote cũng có mối quan hệ tốt với chính phủ, giúp ông giành được nhiều hợp đồng quan trọng. Ông từng đóng góp 120 triệu naira cho chiến dịch tranh cử của Tổng thống Olusegun Obasanjo. Khi lên nắm quyền, Tổng thống Obasanjo áp dụng chính sách hạn chế nhập khẩu để thúc đẩy sản xuất nội địa - một động thái mang lại lợi ích lớn cho đế chế Dangote.

Không dừng lại ở đó, ông quyết định xây dựng nhà máy xi măng riêng, đầu tư 390 triệu USD tiền cá nhân và nhận thêm 470 triệu USD từ chính phủ cùng Ngân hàng Thế giới.

Dù từng bị chỉ trích vì việc mua lại các doanh nghiệp nhà nước, Dangote tiếp tục mở rộng tầm ảnh hưởng. Khi nhà máy đường của ông lên sàn chứng khoán Nigeria, 30% cổ phần công ty được bán với giá 420 triệu naira.

Đến năm 2008, Forbes chính thức ghi nhận Dangote vào danh sách tỷ phú, và ông bắt đầu tham gia vào lĩnh vực lọc dầu. Nhận thấy Nigeria vẫn phải xuất khẩu dầu thô để tinh chế ở nước ngoài, Dangote quyết định đầu tư hàng tỷ USD vào việc xây dựng một nhà máy lọc dầu khổng lồ để thay đổi tình trạng này.

Năm 2012, ông được vinh danh là người giàu nhất châu Phi và hiện vẫn giữ danh hiệu tỷ phú da màu giàu nhất thế giới.

Không chỉ nổi tiếng trên thương trường, ông còn là cha đỡ đầu của ca sĩ Davido - ngôi sao âm nhạc hàng đầu Nigeria. Davido từng chia sẻ: "Bác Aliko là một tỷ phú rất khác biệt. Ông chỉ mua hai chiếc xe trong tám năm và luôn nhắc nhở tôi một điều: Tiết kiệm tiền. Đó là điều duy nhất ông khuyên tôi mỗi lần gặp".

Việt Hà (Theo Express)