Trong thời gian gần đây, Chính phủ đã ban hành rất nhiều giải pháp để tăng nguồn cung nhà ở xã hội, nhằm hỗ trợ người lao động có thu nhập thấp có điều kiện sở hữu nhà ở tại các đô thị lớn.

Tuy nhiên, trên thực tế, nhiều người có thu nhập cao, thậm chí “đại gia” đã tìm nhiều cách để tranh suất mua nhà ở xã hội của người có thu nhập thấp. Ví dụ ngay trong tháng 5 vừa qua có tình trạng người đi ô tô xếp hàng tại để bốc thăm mua nhà ở xã hội tại một dự án nằm tại quận Nam Từ Liêm, Hà Nội.

Các ý kiến cho rằng, người có thu nhập - các đối tượng được hưởng chính sách mua nhà ở xã hội sẽ không có đủ điều kiện mua ô tô, đây vốn được coi là mặt hàng xa xỉ.

Nhận định về vấn đề này, ông Lê Hoàng Châu, Chủ tịch HoREA cho rằng, đúng là có trình trạng người giàu tranh suất mua nhà ở xã hội.

Ông có nhận định gì về tình trạng người giàu tranh suất mua nhà ở xã hội?

- Đúng là có trình trạng người giàu tranh suất mua nhà ở xã hội, cũng có trường hợp người giàu, người có thu nhập cao là chủ sở hữu căn hộ nhà ở xã hội. Nguyên nhân dẫn đến hiện tượng này là do các tiêu chí về điều kiện của các đối tượng hưởng chính sách về nhà ở xã hội tưởng chừng rất chặt chẽ, nhưng thực ra là chưa chặt chẽ và chưa sát với thực tế cuộc sống và có thể “lách” luật.

Ông có thể phân tích rõ hơn về vấn đề này?

- Có hai nguyên nhân chính. “Kẽ hở” đầu tiên đến từ tiêu chí điều kiện về nhà ở của đối tượng hưởng chính sách nhà ở xã hội. Theo đó, tại dự thảo Luật Nhà ở sửa đổi quy định đối tượng hưởng chính sách nhà ở xã hội chưa từng hưởng chính sách hỗ trợ dưới mọi hình thức tại nơi ở và nơi làm việc.

Quy định này rất khó kiểm tra trong nhiều năm qua, nhất là đối với người thay đổi nơi làm việc nhiều lần, do chỉ quy định kiểm tra tiêu chí này tại nơi ở và nơi làm việc.

Cũng trong dự thảo Luật Nhà ở sửa đổi quy định đối tượng được hưởng chính sách nhà ở xã hội phải chưa có nhà ở thuộc sở hữu của mình, chưa được mua hoặc thuê mua nhà ở xã hội hoặc nhà ở thuộc sở hữu của mình nhưng diện tích nhà ở bình quân đầu người trong hộ gia đình thấp hơn mức diện tích nhà tối thiểu.

Trên thực tế, nếu một người nào đó muốn “lách” thì không khó, bởi khách mua để cho người thân khác đứng tên sở hữu nhà. Như vậy, khách mua chứng minh được mình chưa có nhà ở thuộc sở hữu của mình hoặc có nhà ở, nhưng ở chật.

“Kẽ hở” thứ hai là các tiêu chí điều kiện về thu nhập của đối tượng hưởng chính sách nhà ở xã hội.

Tại Luật Nhà ở 2014 quy định người được hưởng chính sách phải thuộc diện không phải nộp thuế thu nhập đối với các khoản thu nhập từ nhà tiền công, tiền lương theo quy định của pháp luật về thuế thu nhập cá nhân (TNCN).

Quy định này có rất nhiều lỗ hổng và cũng là nguyên nhân chủ yếu dẫn đến tình trạng người giàu tranh suất mua nhà ở xã hội hoặc có người giàu ở lẫn trong các chung cư nhà ở xã hội vừa qua.

Trong thực tế, nhiều người làm thêm nghề tay trái, mà nghề tay trái này lại tạo ra thu nhập cao hơn, thậm chí cao hơn nhiều lần so với thu nhập của nghề chính thể hiện trên bảng tiền lương, tiền công chính thức, nên người mua nhà vẫn hội đủ tiêu chí điều kiện về thu nhập, đó là không thuộc diện nộp thuế TNCN.

Bên cạnh đó, Luật Thuế TNCN cho phép miễn thuế thu nhập cá nhân đối với một số trường hợp, như thu nhập từ tiền lãi ngân hàng, hoặc tiền kiều hối chẳng hạn, 2 trường hợp này cũng không nằm trong diện được miễn thuế. 

Tuy nhiên, tôi cho rằng, đối với khoản thu nhập từ tiền gửi tiết kiệm của người về hưu, già yếu, mất sức lao động, hoặc số tiền kiều hối có giá trị không lớn để cải thiện cuộc sống thì quy định miễn thuế TNCN là rất chính xác và nhân văn, nhưng sẽ không hợp lý khi cho miễn, không đánh thuế TNCN đối với các khoản thu nhập rất lớn từ lãi tiền gửi tiết kiệm hoặc từ kiều hối.

Ví dụ, có trường hợp gửi tiền ngân hàng với số tiền rất lớn, khoảng 50 tỷ đồng. Với lãi suất tiết kiệm hiện nay khoảng 9%/năm, thì đến cuối năm người này nhận được khoản tiền lên tới 4,5 tỷ đồng. Đây là một số tiền rất lớn, nhưng không thuộc diện nộp thuế TNCN, nghiễm nhiên họ đủ điều kiện mua nhà ở xã hội dù được coi là giàu có.

Vậy ông có kiến nghị gì để các chính sách nhà ở xã hội đến đúng người, đúng đối tượng?

- Liên quan tới dự thảo Luật Nhà ở sửa đổi về điều kiện nhà ở quy định đối tượng hưởng chính sách nhà ở xã hội phải chưa có nhà ở thuộc sở hữu của mình, chưa được mua hoặc thuê mua nhà ở xã hội, chưa được hưởng chính sách hỗ trợ nhà ở dưới mọi hình thức tại nơi sinh sống, làm việc, nhưng một người cũng có thể chuyển đổi nơi sinh sống, làm việc nhiều lần, nên cần phải được quy định chặt chẽ hơn. 

Liên quan tới điều kiện thu nhập, tôi đề nghị sửa đổi, bổ sung khoản 7 và khoản 8 Điều 4 Luật Thuế TNCN theo hướng giao thẩm quyền cho Chính phủ quy định các trường hợp miễn thuế TNCN đối với một số khoản thu nhập từ lãi tiền gửi tại các tổ chức tín dụng” hoặc thu nhập từ kiều hối.

Xin chân thành cảm ơn ông!