“Họ đang giết ông ấy”

Tổng thống Mohamed Bazoum, nhà lãnh đạo của nền dân chủ đồng minh phương Tây cuối cùng còn sót lại trên một dải rộng lớn của sa mạc Sahara và Sahel, đang bị giam cùng gia đình trong tầng hầm không có ánh sáng tại Dinh Tổng thống. Họ bị cắt nguồn tiếp tế thực phẩm, điện và gas nấu ăn bởi chính quyền quân sự, theo Đại sứ của Niger tại Mỹ nói với hãng tin AP.

“Họ đang giết ông ấy”, Đại sứ Mamadou Kiari Liman-Tinguiri, một cộng sự thân cận và duy trì các cuộc gọi hàng ngày với nhà lãnh đạo bị giam giữ, cho biết. Hai người đã là đồng nghiệp trong ba thập kỷ, kể từ khi vị tổng thống còn là một giảng viên triết học trẻ tuổi, một lãnh đạo công đoàn và một nhà vận động dân chủ nổi tiếng với tài hùng biện.

“Kế hoạch của người đứng đầu chính quyền quân sự là bỏ đói ông ấy cho đến chết”, Liman-Tinguiri nói với AP trong một trong những cuộc phỏng vấn đầu tiên của ông kể từ khi nhóm đảo chính bị cáo buộc cắt nguồn cung cấp thực phẩm cho Tổng thống, vợ và đứa con trai 20 tuổi của ông gần một tuần trước.

Tuy nhiên vào hôm qua, những người bắt giữ Tổng thống Bazoum đã lần đầu tiên cho phép một bác sĩ đến thăm gia đình và mang theo một ít thức ăn. Ông Bazoum ngồi trong tầng hầm tối, theo vị đại sứ nói.

Ông Bazoum đã không xuất hiện trước công chúng kể từ ngày 26 tháng 7, khi các phương tiện quân sự chặn các cổng vào Dinh Tổng thống và lực lượng an ninh tuyên bố họ sẽ nắm quyền.

Mỹ, Liên hợp quốc và các quốc gia khác đã nhiều lần bày tỏ lo ngại điều kiện bị giam giữ tồi tệ của ông Bazoum. Tổ chức Theo dõi Nhân quyền hôm thứ Sáu cho biết, họ đã nói chuyện trực tiếp với Tổng thống đang bị giam giữ và những người khác trong nhóm của ông, và đã nhận được một số báo cáo tương tự về việc ngược đãi.

Tuy nhiên, một nhà hoạt động ủng hộ các chính quyền quân sự của Niger cho biết các báo cáo về tình trạng tồi tệ của Tổng thống Bazoum là sai sự thật. Người có tên là Insa Garba Saidou này nói: “Thật may là Bazoum không bị bắt đi đâu cả. Ông ấy bị bỏ lại trong dinh thự cùng với chiếc điện thoại của mình. Những người đã làm điều đó không có ý định làm hại Bazoum”.

Mỹ đã đầu tư gần 1 tỷ đô la vào Niger trong những năm gần đây để hỗ trợ nền dân chủ của nước này và cung cấp viện trợ, bên cạnh việc xây dựng các lực lượng quốc gia có khả năng ngăn chặn các nhóm vũ trang đồng minh của IS và al-Qaida ở châu Phi.

Sự hiện diện của lực lượng chống khủng bố do Mỹ và cả Pháp hậu thuẫn là một lý do khiến cuộc đảo chính của Niger gây ra chú ý lớn trên toàn cầu. Hai nước này có sự hiện diện gồm khoảng 2.500 nhân viên an ninh và đã xây dựng các căn cứ ở thủ đô của Niger, những như ở phía bắc nước này để chống lại các nhóm khủng bố có vũ trang ở Tây Phi.

Không chấp nhận lính đánh thuê

Trong một diễn biến khác về cuộc khủng hoảng Niger, khối ECOWAS đã đưa ra lời cảnh báo tới tập đoàn đánh thuê tư nhân Wagner. Đại sứ Abdel-Fatau Musah, Ủy viên phụ trách các vấn đề về an ninh và hòa bình của khối này, đã nói trên truyền hình rằng ông lo ngại nhóm lính đánh thuê này đã hoặc có thể sẽ được nhóm đảo chính mời đến từ Mali để hỗ trợ, đặc biệt trong trường hợp khối các quốc gia Tây Phi chính thức phát động chiến dịch can thiệp quân sự vào Niger.

“Chúng tôi muốn nói rằng bất cứ hành động vi phạm nhân quyền hoặc tàn phá nào trong khu vực của chúng tôi bởi nhóm quân sự tư nhân này sẽ buộc các quốc gia khác trong khu vực của chúng tôi sẽ có trách nhiệm tiến hành các hành động đáp trả”, Musah tuyên bố.

Ông dẫn chứng thêm rằng các “công ty quân sự tư nhân đã tham gia vào Sierra Leone. Họ cũng đã tham gia vào Liberia trong các cuộc nội chiến ở đó, từ rất lâu rồi. Và thậm chí gần đây trong một cuộc chiến mang ý nghĩa toàn cầu, họ cũng đã có mặt”. Musah nhấn mạnh rằng ECOWAS sẽ không chấp nhận sự xuất hiện của lính đánh thuê ở Niger, cũng như ở các quốc gia trong khu vực.

Hồi cuối tháng trước, không lâu sau cuộc đảo chính, thủ lĩnh nhóm đánh thuê Wagner, Yevgeny Prigozhin, đã lên tiếng ủng hộ cuộc đảo chính quân sự ở Niger và đề nghị để các chiến binh của ông đến Niger "duy trì trật tự".

Prigozhin nói rằng nhóm của ông không liên quan đến cuộc đảo chính, nhưng cho biết đó là khoảnh khắc giải phóng khỏi thực dân phương Tây của người dân Niger. "Những gì đã xảy ra ở Niger không gì khác hơn là cuộc đấu tranh của người dân Niger với những kẻ thuộc địa họ", Prigozhin nói.

Hoàng Anh (theo AP, France24, PBS)