Theo Edison Research, ông Trump, người vừa giành chiến thắng trong cuộc bầu cử vào thứ Ba, có thể sẽ tái áp dụng chính sách "áp lực tối đa" đối với ngành dầu mỏ Iran nhằm ngăn chặn chương trình hạt nhân của nước này.

Bước đi này có thể làm tăng chi phí nhập khẩu dầu của Trung Quốc, gây áp lực thêm cho ngành lọc dầu vốn đang gặp khó khăn với nhu cầu yếu và lợi nhuận thấp, đặc biệt là các nhà máy lọc dầu độc lập – thường gọi là "teapot" – sẽ bị ảnh hưởng nặng nề.

Ông Vivek Dhar, chiến lược gia hàng hóa tại Ngân hàng Commonwealth Bank of Australia, nhận định: "Chiến thắng của Trump có thể khiến Hoa Kỳ thực thi chặt chẽ các lệnh trừng phạt đối với Iran, dẫn đến việc giảm lượng xuất khẩu dầu của Iran và đẩy giá dầu lên cao".

Trong nhiệm kỳ đầu tiên, ông Trump đã áp dụng lại các lệnh trừng phạt đối với Iran vào năm 2018, gây ra sự gián đoạn trong xuất khẩu dầu của Iran đến các quốc gia như Ấn Độ, Nhật Bản và Hàn Quốc.

Đến cuối năm 2019, các nhà máy lọc dầu độc lập của Trung Quốc nhanh chóng trở thành khách hàng mua dầu thô Iran với giá ưu đãi, thay thế các công ty nhà nước của Trung Quốc vốn ngần ngại trước các biện pháp trừng phạt của Mỹ, giúp Trung Quốc tiết kiệm hàng tỷ đô la và củng cố vị thế là thị trường dầu hàng đầu của Iran.

Hai nước Trung Quốc và Iran đã thiết lập hệ thống thương mại chủ yếu bằng đồng nhân dân tệ và một mạng lưới trung gian, tránh sử dụng đồng đô la Mỹ và tránh rủi ro từ các quy định của Mỹ, điều này khiến cho việc thực thi trừng phạt gặp khó khăn.

Mặt khác, giới phân tích cho biết Mỹ đã tỏ ra thận trọng trong việc thực hiện các bước đi mạnh tay có thể khiến nguồn cung bị cắt giảm khỏi thị trường toàn cầu, đặc biệt trong bối cảnh chiến tranh Ukraine.

Theo Vortexa Analytics, tổ chức theo dõi dòng chảy dầu của Iran, lượng dầu nhập khẩu của Trung Quốc từ Iran đạt khoảng 1,4 triệu thùng mỗi ngày trong chín tháng đầu năm nay.

Các biện pháp bổ sung

Tháng trước, Mỹ đã mở rộng các lệnh trừng phạt đối với Iran, bao gồm cả các biện pháp nhắm vào những tàu "hạm đội tối" vận chuyển dầu của Iran, khiến việc vận chuyển dầu Iran từ Malaysia sang Trung Quốc bị chậm lại, theo một quản lý thương mại dầu teapot giấu tên do tính nhạy cảm của vấn đề.

"Thậm chí cả hoạt động chuyển hàng từ tàu này sang tàu khác (STS) cũng có thể bị ảnh hưởng, nên lo ngại lớn hiện nay là về vận chuyển hơn là ngân hàng" - nhà quản lý kể trên nói.

Các nhà máy lọc dầu teapot, trong đó có một số đã phải hoạt động lỗ, có thể buộc phải giảm công suất nếu các biện pháp trừng phạt chặt chẽ hơn của Trump đối với Iran và Venezuela làm giảm nguồn cung và khiến lợi nhuận suy giảm, theo nguồn tin từ các nhà máy lọc dầu độc lập.

Tuy nhiên, bất chấp các lệnh trừng phạt gắt gao hơn, lượng nhập khẩu của Trung Quốc từ Iran vẫn tăng khoảng 30% từ tháng Giêng đến tháng Mười, nhờ vào sự gia tăng hoạt động của các tàu "hạm đội tối", theo chuyên gia phân tích Emma Li của Vortexa. Bà Li nhận định: "Chúng ta có thể chỉ thấy thay đổi đáng kể khi các đơn vị khác như ngân hàng cũng bị thêm vào danh sách trừng phạt".

Dầu Iran thường được các nhà phân phối gán nhãn là có nguồn gốc từ Malaysia, Oman hoặc các quốc gia khác nhằm tránh lệnh trừng phạt của Mỹ. Bắc Kinh nhiều lần khẳng định giao dịch dầu với Iran là hợp pháp và tuân thủ luật pháp quốc tế.

Dũng Phan (Theo Reuters)