Theo báo cáo của Cục Quản lý đê điều và phòng, chống thiên tai (Bộ NN&PTNT), trong 7 ngày đầu tháng 8, khu vực miền núi Bắc bộ có mưa to đến rất to với tổng lượng mưa từ 300 - 400 mm.

Đáng chú ý, mưa lớn gây lũ cục bộ trên sông suối nhỏ, lũ quét, sạt lở đất, ngập lụt tại nhiều địa phương khu vực miền núi phía bắc, gây thiệt hại về người, nhà ở, sản xuất, cơ sở hạ tầng, nhất là tại các tỉnh Lai Châu, Yên Bái, Sơn La, Lào Cai...

Tại khu vực miền núi phía Bắc có 11 người thiệt mạng, 2 người mất tích và 3 người bị thương; hơn 300 ngôi nhà; hơn 170 ha cây trồng và 11 ha nuôi trồng thủy sản, hàng loạt công trình thủy lợi, trường học bị thiệt hại. Bên cạnh đó, sạt lở gây ảnh hưởng đến giao thông và gãy đổ cột điện 35KV gây mất điện diện rộng ở Yên Bái.

Ở Tây nguyên, mưa lũ, sạt lở đất tàn phá hàng loạt các công trình, đường giao thông tại các tỉnh Lâm Đồng, Đắk Lắk, Đắk Nông. Nghiêm trọng nhất là vụ sạt lở ở đèo Bảo Lộc (Lâm Đồng) chiều 30/7 khiến 3 cán bộ cảnh sát giao thông hy sinh và một người dân thiệt mạng.

Theo GS - TS Vũ Trọng Hồng, nguyên Thứ trưởng Bộ NN&PTNT, có nhiều nguyên nhân dẫn đến tình trạng sạt lở đất, sụt lún đồi núi ở các tỉnh miền núi phía Bắc và Tây nguyên.

Đầu tiên, phải kể đến yếu tố về thời tiết bất thường, tại khu vực Tây nguyên, do nắng nhiều khiến lực dính của đất sét khô và giảm đi. Sau khi nắng, gặp mưa nhiều ngày thì dẫn đến sạt trượt, sạt lở đất.

Cũng theo ông Hồng nguyên nhân sâu xa là do con người. Tại các tỉnh miền núi và khu vực Tây nguyên, tình trạng chuyển đổi đất rừng sang trồng cây lâu năm, phá rừng làm đất ở, xây nhà cửa, công trình; phạt núi làm đường, thiết kế độ dốc không hợp lý cũng gây sạt lở đất, đá về mùa mưa.

"Hiện nay, nhu cầu sử dụng đất phục vụ mục đích nông nghiệp của người dân vô cùng cao. Nhiều người dân có suy nghĩ canh tác nơi này không hiệu quả thì chuyển nơi khác, đất nhiều đặc biệt là rừng khiến người dân vô tư canh tác mà không nghĩ đến hậu quả. Việc này, cơ quan chức năng, đặc biệt là Bộ NN&PTNT nên vào cuộc điều tra, làm rõ", GS - TS Vũ Trọng Hồng nói.

Theo ông Vũ Trọng Hồng, việc phá rừng nguyên sinh, rừng phòng hộ là nguyên nhân chính dẫn đến sạt lở đất, lũ quét. Rừng có chức năng giữ nước, khi rừng không bị tác động thảm thực vật sẽ phát triển. Từ đó, khi mưa xuống thì từ những thảm thực vật đó có thể giữ được nước trôi chảy, hạn chế xói mòn gây ra lũ lụt.

Trong những ngày đầu tháng 8, tỉnh Yên Bái là một trong những địa phương chịu ảnh hưởng nặng nề của lũ quét và sạt lở đất. Trận mưa lớn tối 5/8 khiến 2 cháu nhỏ tử vong do sạt lở đất, đá. Mưa lũ cũng làm toàn bộ huyện Mù Cang Chải mất điện trong nhiều ngày, một xã bị cô lập bởi dòng nước lũ do đường quốc lộ bị phá hủy nhiều đoạn.

Ông Đinh Đăng Luận, Giám đốc Sở NN&PTNT tỉnh Yên Bái, cho biết do dòng nước lũ chảy xiết và thay đổi nhiều hướng, cắt ngang QL32 nên 2 đoạn đường Km325 và Km326 bị phá hủy hoàn toàn. Nước lũ lớn cũng là nguyên nhân khiến xã Hồ Bốn trên địa bàn bị cô lập, không ai ra vào được.

Hiện tượng lũ quét không chỉ xuất hiện ở khu vực miền núi phía Bắc, Tây nguyên mà còn xảy ra tại huyện Sóc Sơn (Hà Nội). Trước đó, sáng 4/8, nhiều xe ô tô đỗ ở tuyến đường thôn Phú Ninh (xã Minh Phú, huyện Sóc Sơn) bất ngờ bị bùn đất vùi lấp. Thời điểm xảy ra sự việc, trên địa bàn xảy ra mưa lớn cục bộ.

Theo GS - TS Vũ Trọng Hồng, hiện tượng lũ quét xảy ra ở huyện Sóc Sơn là do việc xây dựng nhà cửa, khu nghỉ dưỡng trên núi với mật độ cao.

"Việc đào bới để làm nhà là nguyên nhân xảy ra lũ. Những ngôi nhà xuất hiện sẽ ngăn nước lũ chảy, thì lũ sẽ đi theo đường khác. Cần phải xem xét tất cả những ngôi nhà này có thuộc quy hoạch khu dân cư hay không, nếu thuộc quy hoạch rồi cần xem xây dựng có đúng khoảng cách không. Tuyệt đối không được để xảy ra tình trạng làm nhà không xin phép cơ quan chức năng, nếu mưa lớn, hậu quả xảy ra sẽ rất nghiêm trọng", ông Vũ Trọng Hồng nói thêm.