Nhà nghiên cứu văn hóa dân gian Nguyễn Hùng Vĩ: “Tết cổ truyền là di sản văn hóa có giá trị vô song”

Thứ hai, 23/01/2023 09:15 AM - 0 Trả lời

(NB&CL) Trong tâm thức của mỗi người dân Việt, Tết Nguyên đán luôn là khoảng thời gian được trông đợi nhất. Dù cuộc sống có nhiều thay đổi, nhưng những giá trị văn hóa của Tết vẫn được gìn giữ, lưu truyền.

Nhà nghiên cứu văn hóa dân gian Nguyễn Hùng Vĩ chia sẻ quan điểm của ông về Tết cổ truyền cũng như việc gìn giữ những nét văn hóa tốt đẹp ngày Tết.

+ Thưa ông, có ý kiến đánh giá rằng, Tết Nguyên đán là một trong những di sản văn hóa hàng đầu của dân tộc Việt Nam. Ông nhìn nhận như thế nào trước đánh giá này?

- Tết Nguyên đán của người Việt được tri nhận là một dấu mốc thời gian khởi đầu của một chu trình năm. Nó có thể đã được thực hành khoảng trên dưới 2.000 năm, khi cộng đồng cư dân phương Nam sử dụng âm lịch.

Trong quá trình tiếp biến văn hóa, người Việt đã ký tải vào đó vô số những giá trị để tạo nên bản sắc văn hóa của mình như: Giá trị của việc hội tụ gia đình, gia tộc và làng xã; giá trị của tâm thức uống nước nhớ nguồn; giá trị của sự bình đẳng (ai cũng có tết như nhau); giá trị của việc hội tụ, bừng sáng của các trình diễn văn hóa nghi lễ và hội hè; giá trị của khát vọng tốt đẹp hơn về cuộc sống...

nha nghien cuu van hoa dan gian nguyen hung vi tet co truyen la di san van hoa co gia tri vo song hinh 1

Màu đỏ, màu vàng rực rỡ rất đặc trưng không khí Tết cổ truyền tại một cửa hàng bán đồ trang trí Tết. Ảnh: Sơn Hải

Với những giá trị đó, tôi cho rằng Tết cổ truyền là một di sản lớn nhất, tập trung nhất, có giá trị vô song và quan trọng hàng đầu của văn hóa Việt Nam. Chúng ta có thể có hội làng, có thể có lễ hội tôn giáo nhưng không có một lễ hội nào mà hơn 90 triệu con người đều tham gia cùng một lúc như Tết Nguyên đán.

Đặc biệt, những giá trị tốt đẹp đó của Tết Nguyên đán cổ truyền đã tích tụ, lưu truyền lâu dài trong lịch sử và trở thành phong tục, tập quán bản địa. Đối với người Việt, Tết hết sức quan trọng và linh thiêng, được nhiều người mong đợi, nhất là những người đi làm ăn xa nhà, trở về sum vầy cùng gia đình, tận hưởng niềm vui đoàn tụ, cùng nhau nhìn nhận lại những việc đã làm trong năm cũ. Ngày tết, mọi gia đình dù có nghèo khó đến mấy cũng cố gắng sắm sửa một vài mâm cỗ để cúng ông bà, tổ tiên. Ngày tết, người ta không nói tục, nói bậy vì sợ “rông cả năm”, người ta quan tâm đến người già và trẻ nhỏ bằng việc thăm hỏi, tặng quà mừng tuổi hoặc “lì xì”. Ngày tết, người ta muốn có một sự khởi đầu tốt đẹp và suôn sẻ, vì vậy những văn hóa tích cực luôn được cộng đồng khuyến khích, còn những điều xấu đều được mọi người hết sức tránh. Nếu có ai đó lỡ mắc phải đều được nhắc nhở ngay.

+ Tuy nhiên, xã hội luôn vận động và văn hoá cũng không phải là thứ “nhất thành bất biến”. Vậy thì Tết xưa, Tết nay có gì khác nhau? Có những điều gì không phù hợp nên bỏ và những sự tiếp biến nào phát huy được phong tục tốt đẹp của cha ông ta?

- Thời xưa, ngày Tết không chỉ là thời gian nghỉ ngơi mà quan trọng hơn, quanh năm mọi người làm ăn vất vả, chỉ có ngày Tết mới được thưởng thức những món ngon. Cái Tết được mô tả trong văn học hiện thực 1930-1945 chẳng hạn, đó là một cái Tết xưa với sự nghèo nàn, khốn khổ của những phận người, với sự phân cấp thứ bậc.

Ngày chiến tranh, rồi bao cấp, Tết còn thiếu thốn, cái lo về vật chất là cái lo lớn nhất, người ta lo Tết từ mùa hè. Thời kỳ sau đó, cái ăn, cái mặc đã dễ dàng hơn nhưng chuẩn bị cho việc ăn Tết vẫn rất được chú trọng. Nào là nuôi heo chuẩn bị thịt đón Tết, nồi bánh chưng cũng được chuẩn bị từ rất sớm. Tết được tính bắt đầu từ ngày 23 tháng Chạp khi mọi nhà tiễn ông Công, ông Táo lên chầu Trời. Từ ngày 24 tháng Chạp trở đi, không khí Tết trở nên rộn rã, trẻ con háo hức xem đốt pháo đì đùng ở sân đình. Người lớn thì đi tảo mộ ông bà, lau dọn bàn thờ tổ tiên, vệ sinh nhà cửa… Từ ngày 27 đến 30, nhà nhà lo mổ lợn, gói bánh chưng, quấy chè lam, nấu kẹo lạc…

Cùng với sự phát triển đất nước, đời sống ngày càng sung túc nên việc ăn uống trong ngày Tết hiện đã không còn quá quan trọng. Ngày nay, việc sắm Tết cũng chỉ một lúc là đủ đầy, kể cả ở nông thôn cũng như thành phố. Nhưng về tinh thần, người ta vẫn đón Tết, vẫn đợi Tết, bởi bất cứ ai, bất cứ ở đâu người ta cũng coi Tết là một thời điểm để xem lại mình năm nay so với năm ngoái có được thành quả gì. Khác với trước, nhu cầu “ăn Tết” bây giờ không phải là để “ăn ngon” nữa mà là nhu cầu thể hiện mình trong cộng đồng.

Cũng có thực tế là nhiều gia đình chọn cách không ăn Tết ở nhà, thay vào đó là đi du lịch hay người ta ít đến thăm thú nhau ngày Tết hơn xưa. Tôi cho rằng, xã hội ngày nay người ta có nhiều mối quan tâm hơn nên một số giá trị của Tết cổ truyền phần nào bị san sẻ. Giờ đây, tốc độ cuộc sống nhanh hơn, ngày thường họ không có nhiều thời gian dành cho ngôi nhà nhỏ của mình nên họ dành điều này vào dịp Tết. Rồi thì giao thông, thông tin hiện đại, người ta dễ dàng gặp nhau hay thăm hỏi qua điện thoại vào ngày thường rồi, nên vào ngày Tết, họ dành cho gia đình mình thì cũng là một xu hướng phù hợp. Đó cũng là một cách ứng xử với Tết và tôi tin rằng, xã hội sẽ ngày càng văn minh hơn.

Tuy nhiên, khi đất nước đã qua chiến tranh, qua đói nghèo, khi chúng ta khấm khá hơn thì cũng là lúc những điều kiện cho cá nhân, cá tính bung ra. Nhiều phong tục tốt đẹp của Tết cổ truyền đã bị mai một, bị biến tướng với nhiều hình thức và mức độ khác nhau. Chẳng hạn tục biếu, tặng quà tết vốn là một truyền thống tốt đẹp, xuất phát từ sự biết ơn và tình cảm chân thành, không nặng về giá trị vật chất, mà chủ yếu mang ý nghĩa tinh thần, nhưng nay tục lệ này đang bị lạm dụng, biến tướng, khiến ngay cả con trẻ cũng có tâm lý so sánh, đánh giá những phong “lì xì” mà chúng nhận được. Hoặc như việc sắm sanh lễ vật “khủng”, dâng sao giải hạn với đồ lễ lên đến hàng trăm triệu đồng, gài tiền vào tượng thần linh, xô đẩy, giẫm đạp lên người khác để cướp lộc…

nha nghien cuu van hoa dan gian nguyen hung vi tet co truyen la di san van hoa co gia tri vo song hinh 2

Nhà nghiên cứu văn hóa dân gian Nguyễn Hùng Vĩ trò chuyện với PV Nhà báo & Công luận.Ảnh: Sơn Hải

+ Đáng chú ý, gần đây có một trào lưu “đòi bỏ Tết Âm lịch” và đã có không ít ý kiến đồng tình, thậm chí tán thưởng. Còn theo ông, có nên… bỏ Tết?

- Trước một hiện tượng văn hóa có nhiều góc nhìn. Tôi đánh giá rằng, đây là những ý kiến đơn lẻ và xuất phát từ thực tiễn ưu tiên tăng trưởng cũng như quan sát về phía những tiêu cực do Tết mang lại mà chưa nhìn ở những góc độ khác.

Có một thực tế rằng, trước đây, Nhật Bản cũng tổ chức Tết âm lịch như các nước châu Á khác nhưng bây giờ Tết Dương lịch là ngày lễ lớn nhất và dài nhất trong năm ở Nhật. Tuy nhiên, gần đây những phong trào đòi phục hồi Tết Nguyên đán ở Nhật Bản ngày càng rầm rộ, hơn hẳn những ý kiến “bỏ Tết” ở ta.

Cho nên, nhìn một di sản văn hóa, không nên đánh giá hoàn toàn theo góc độ kinh tế. Đối với Tết, đối với một di sản văn hóa số một của dân tộc thì góc nhìn đó cũng chỉ là một ý kiến đáng tham khảo vì họ đã đưa ra trách nhiệm lo toan xã hội chung.

Như trên tôi nói, Tết có mặt tiêu cực khi đó đây vẫn có câu chuyện xả hơi, buông thả. Nhưng chúng ta không thể xóa bỏ triệt để những tiêu cực, những thói xấu đó. Chỉ có bằng văn hóa tích cực, bằng việc giữ gìn và trân quý những giá trị tốt đẹp của Tết cổ truyền thì chúng ta từng bước sẽ hướng đến một cái Tết văn minh, hạnh phúc hơn, hạn chế những điều xấu trong xã hội. Và khi những nét đẹp văn hóa của Tết cổ truyền dân tộc được lan tỏa trong tâm hồn mỗi người Việt Nam, thì nó sẽ trở thành nguồn lực nội sinh to lớn, góp phần thúc đẩy sự phát triển bền vững của đất nước.

+ Xin cảm ơn ông vì cuộc trò chuyện thú vị này!

T.Toàn (Thực hiện)

Tin mới

Công ty cổ phần chứng khoán Smart Invest bị phạt gần 1,4 tỷ đồng vì hàng loạt vi phạm

Công ty cổ phần chứng khoán Smart Invest bị phạt gần 1,4 tỷ đồng vì hàng loạt vi phạm

(CLO) Ngày 22/11, Ủy ban Chứng khoán Nhà nước (UBCKNN) đã có Quyết định xử phạt Công ty cổ phần chứng khoán SmartInvest gần 1,4 tỷ đồng vì hàng loạt vi phạm.

Kinh tế vĩ mô
GDP của Ukraine tăng 4%

GDP của Ukraine tăng 4%

(CLO) Bất chấp những thách thức từ cuộc chiến tranh xâm lược của Nga, kinh tế Ukraine đã tăng trưởng 4.2% trong 10 tháng đầu năm 2024 so với cùng kỳ năm ngoái, theo thông báo của Bộ Kinh tế Ukraine vào ngày 18 tháng 11.

Thị trường - Doanh nghiệp
Nga và Triều Tiên mở rộng quan hệ kinh tế trong thỏa thuận mới

Nga và Triều Tiên mở rộng quan hệ kinh tế trong thỏa thuận mới

(CLO) Triều Tiên và Nga vừa ký kết một thỏa thuận mới nhằm thúc đẩy hợp tác kinh tế sau các cuộc hội đàm tại Bình Nhưỡng trong tuần này, theo Thông tấn xã Trung ương Triều Tiên (KCNA).

Thị trường - Doanh nghiệp
Lào Cai: Kiểm tra sức khỏe tâm thần và hỗ trợ tâm lý cho người dân sau mưa lũ lịch sử

Lào Cai: Kiểm tra sức khỏe tâm thần và hỗ trợ tâm lý cho người dân sau mưa lũ lịch sử

(CLO) Trung tâm Kiểm soát bệnh tật tỉnh Lào Cai vừa phối hợp với Bệnh viện Tâm thần Trung ương 1 thực hiện điều tra, phỏng vấn sâu người dân vùng lũ lịch sử gây chết và mất tích nhiều người ở xã Phúc Khánh.

Sức khỏe
Vì sao các hãng  ô tô 'đua nhau' cắt giảm hàng ngàn việc làm?

Vì sao các hãng ô tô 'đua nhau' cắt giảm hàng ngàn việc làm?

(CLO) Trong những tuần gần đây, các hãng sản xuất ô tô lớn trên thế giới đã liên tiếp công bố kế hoạch cắt giảm nhân sự và đóng cửa nhà máy khi họ chật vật tìm kiếm lợi nhuận từ các dòng xe điện (EV) và đối mặt với làn sóng cạnh tranh từ những sản phẩm giá rẻ hơn.

Xe
Cựu Tổng thống Mỹ Joe Biden muốn xóa 4,6 tỷ USD nợ của Ukraine

Cựu Tổng thống Mỹ Joe Biden muốn xóa 4,6 tỷ USD nợ của Ukraine

(CLO) Chính quyền Tổng thống Joe Biden vừa thông báo với Quốc hội kế hoạch xóa 4,65 tỷ USD khoản nợ mà Ukraine đang gánh chịu, theo một bức thư do Bloomberg News thu thập được.

Kinh tế vĩ mô
Đi học cắt tóc lại hành nghề buôn ma túy

Đi học cắt tóc lại hành nghề buôn ma túy

(CLO) Hai anh em họ từ Nghệ An ra Hà Nội học nghề cắt tóc. Tuy nhiên, cả hai lại rủ nhau buôn ma túy và bị Công an bắt giữ.

Vụ án
Tử hình 2 đối tượng người Lào vận chuyển hơn 70kg ma túy qua biên giới với tiền công 28.000 USD

Tử hình 2 đối tượng người Lào vận chuyển hơn 70kg ma túy qua biên giới với tiền công 28.000 USD

(CLO) Ngày 22/11, Toà án nhân dân tỉnh Hà Tĩnh mở phiên toà sơ thẩm xét xử các bị cáo: Xeng và Sisavanh Yongyaerlor (cùng SN 1988, trú huyện Khăm Cợt, tỉnh Bolikhămxay, Lào) về tội “Vận chuyển trái phép chất ma túy”.

Vụ án
Chung kết Giải thưởng Hành động vì Cộng đồng: Nhiều dự án, ý tưởng đột phá, bền bỉ, hướng tới cộng đồng

Chung kết Giải thưởng Hành động vì Cộng đồng: Nhiều dự án, ý tưởng đột phá, bền bỉ, hướng tới cộng đồng

(CLO) Ngày 22/11, tại Nhà Thái Học thuộc Văn Miếu - Quốc Tử Giám (Hà Nội) đã diễn ra Vòng Chung kết Giải thưởng Hành động vì Cộng đồng - Human Act Prize 2024 với chủ đề “Cộng đồng kiến tạo”.

Nghề báo
VARS: Bộ quy tắc đạo đức, ứng xử nghề nghiệp môi giới bất động sản sẽ giúp thị trường phát triển bền vững

VARS: Bộ quy tắc đạo đức, ứng xử nghề nghiệp môi giới bất động sản sẽ giúp thị trường phát triển bền vững

(CLO) Ngày 22/11, Hội môi giới Bất động sản Việt Nam (VARS) đã công bố Bộ Quy tắc đạo đức, ứng xử nghề nghiệp mới nhằm nâng cao uy tín, chất lượng và trách nhiệm của môi giới.

Bất động sản
Công bố tình huống khẩn cấp các sạt lở trên các tuyến đê, sạt lở bờ sông Bùi tại huyện Chương Mỹ

Công bố tình huống khẩn cấp các sạt lở trên các tuyến đê, sạt lở bờ sông Bùi tại huyện Chương Mỹ

(CLO) Phó Chủ tịch UBND TP Hà Nội Nguyễn Mạnh Quyền vừa ký ban hành Quyết định số 6068/QĐ-UBND ngày 22/11/2024 về việc công bố tình huống khẩn cấp các sạt lở trên các tuyến đê hữu Bùi, Bùi 2, Gò Khoăm, sạt lở bờ sông Bùi trên địa bàn huyện Chương Mỹ.

Đời sống
Lai Châu cam kết các doanh nghiệp du lịch đến với tỉnh sẽ 'phát tài'

Lai Châu cam kết các doanh nghiệp du lịch đến với tỉnh sẽ 'phát tài'

(CLO) Tỉnh Lai Châu cam kết tạo mọi thuận lợi để hỗ trợ các doanh nghiệp khai thác du lịch với mục tiêu "doanh nghiệp phát tài - Lai Châu phát triển''.

Du lịch
Liên hoan phim hoạt hình 'Dòng khát vọng' chính thức khai màn

Liên hoan phim hoạt hình 'Dòng khát vọng' chính thức khai màn

(CLO) Lần đầu tiên, Liên hoan phim hoạt hình “Dòng khát vọng” được tổ chức nhân kỷ niệm 65 năm ngành Hoạt hình Việt Nam ra đời (9/11/1959).

Đời sống văn hóa
Từ ngày 1/12, Nhà máy xử lý nước thải Yên Xá sẽ đi vào vận hành thử nghiệm

Từ ngày 1/12, Nhà máy xử lý nước thải Yên Xá sẽ đi vào vận hành thử nghiệm

(CLO) Ngày 22/11, Phó Chủ tịch UBND thành phố Hà Nội Nguyễn Trọng Đông và lãnh đạo các sở, ngành thành phố đi kiểm tra tiến độ thi công và thực hiện Dự án hệ thống xử lý nước thải Yên Xá.

Tin tức
Hà Nội xây dựng 3 tuyến đường giao thông kết nối hai bệnh viện lớn tại huyện Quốc Oai

Hà Nội xây dựng 3 tuyến đường giao thông kết nối hai bệnh viện lớn tại huyện Quốc Oai

(CLO) UBND TP Hà Nội vừa ban hành Quyết định số 6015/QĐ-UBND về việc phê duyệt Dự án đầu tư xây dựng các tuyến đường giao thông khu vực tiếp cận Bệnh viện Phụ sản Trung ương cơ sở 2, Bệnh viện Nhi Trung ương cơ sở 2, huyện Quốc Oai.

Giao thông
Dự báo thời tiết ngày 23/11: Hà Nội nhiều mây, sáng sớm trời rét

Dự báo thời tiết ngày 23/11: Hà Nội nhiều mây, sáng sớm trời rét

(CLO) Theo Trung tâm Dự báo Khí tượng thủy văn, ngày 23/11, Bắc Bộ có mưa vài nơi, trưa chiều trời nắng. Khu vực Trung Bộ có mưa vừa, mưa to, cục bộ có nơi mưa rất to và dông. Các khu vực khác có mưa rào và dông vài nơi; riêng khu vực Tây Nguyên ngày 23/11 có mưa, mưa rào rải rác và có nơi có dông.

Tin tức
Bình Luận

Tin khác

Liên hoan phim hoạt hình 'Dòng khát vọng' chính thức khai màn

Liên hoan phim hoạt hình 'Dòng khát vọng' chính thức khai màn

(CLO) Lần đầu tiên, Liên hoan phim hoạt hình “Dòng khát vọng” được tổ chức nhân kỷ niệm 65 năm ngành Hoạt hình Việt Nam ra đời (9/11/1959).

Đời sống văn hóa
Giải thưởng Sách Quốc gia lần thứ VII với nhiều điểm mới nổi bật

Giải thưởng Sách Quốc gia lần thứ VII với nhiều điểm mới nổi bật

(CLO) Để tiếp tục nâng cao chất lượng, đưa Giải thưởng Sách Quốc gia xứng tầm với vị thế là một giải thưởng cấp quốc gia, đồng thời tạo sự lan tỏa mạnh mẽ đến gần hơn với bạn đọc, Bộ Thông tin và Truyền thông đã ban hành Điều lệ và Quy Giải thưởng mới với nhiều điểm mới. Thông tin này được đưa ra tại buổi họp báo do Hội Xuất bản Việt Nam tổ chức sáng nay ngày 22/11 tại Hà Nội.

Đời sống văn hóa
Liên hoan nghệ thuật Đờn ca tài tử Nam Bộ 3 tỉnh Sóc Trăng, Bạc Liêu, Cà Mau

Liên hoan nghệ thuật Đờn ca tài tử Nam Bộ 3 tỉnh Sóc Trăng, Bạc Liêu, Cà Mau

(CLO) Liên hoan nghệ thuật Đờn ca tài tử Nam Bộ 3 tỉnh Sóc Trăng, Bạc Liêu, Cà Mau là nơi các nghệ nhân gặp gỡ, giao lưu nhằm bảo tồn, phát triển phong trào đờn ca tài tử tại mỗi địa phương.

Đời sống văn hóa
Khai mạc Liên hoan ca múa nhạc toàn quốc 2024 đợt 1

Khai mạc Liên hoan ca múa nhạc toàn quốc 2024 đợt 1

(CLO) Liên hoan ca múa nhạc toàn quốc được tổ chức định kỳ 3 năm một lần đã khẳng định là một thương hiệu quốc gia trong các liên hoan về nghệ thuật ca múa nhạc ở Việt Nam.

Đời sống văn hóa
Hội nghị triển khai Chỉ thị 30: Định hướng phát triển công nghiệp văn hóa như một ngành kinh tế mũi nhọn

Hội nghị triển khai Chỉ thị 30: Định hướng phát triển công nghiệp văn hóa như một ngành kinh tế mũi nhọn

(CLO) Ngày 21/11, tại Đà Nẵng, Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch phối hợp với các cơ quan liên quan tổ chức Hội nghị triển khai Chỉ thị số 30/CT-TTg ngày 29/8/2024 của Thủ tướng Chính phủ về phát triển công nghiệp văn hóa Việt Nam.

Đời sống văn hóa
TP.HCM: Nhiều rạp hát xuống cấp, chỉ 2/12 cơ sở đủ điều kiện hoạt động

TP.HCM: Nhiều rạp hát xuống cấp, chỉ 2/12 cơ sở đủ điều kiện hoạt động

(CLO) Sở Văn hóa và Thể thao TP.HCM (Sở VH-TT) chỉ đạo các đơn vị phối hợp sắp xếp lại cơ sở vật chất để đảm bảo tổ chức các chương trình nghệ thuật, phục vụ chính trị và nhu cầu giải trí của người dân.

Đời sống văn hóa
5 quốc gia tham dự Liên hoan Múa Châu Á 2024

5 quốc gia tham dự Liên hoan Múa Châu Á 2024

(CLO) Liên hoan Múa Châu Á năm 2024 diễn ra tại Hà Nội quy tụ 5 quốc gia Việt Nam, Hàn Quốc, Ấn Độ, Nhật Bản và Mông Cổ.

Đời sống văn hóa
Trưng bày huy hiệu của người Mỹ phản đối cuộc chiến tranh ở Việt Nam

Trưng bày huy hiệu của người Mỹ phản đối cuộc chiến tranh ở Việt Nam

(CLO) Trưng bày “Câu chuyện từ những huy hiệu phản chiến” mang đến cho công chúng cái nhìn chân thực về “cuộc chiến” trong lòng nước Mỹ để phản đối cuộc chiến tranh ở Việt Nam.

Đời sống văn hóa
Hà Nội tổ chức nhiều hoạt động tôn vinh di sản tại khu phố cổ

Hà Nội tổ chức nhiều hoạt động tôn vinh di sản tại khu phố cổ

(CLO) Nhân dịp kỷ niệm 20 năm khu Phố cổ Hà Nội đón nhận Bằng Di tích lịch sử Quốc gia, Ban Quản lý hồ Hoàn Kiếm và Phố cổ Hà Nội tổ chức 20 hoạt động trưng bày, triển lãm và biểu diễn nghệ thuật đặc sắc để tôn vinh những giá trị di sản của mảnh đất Thăng Long xưa.

Đời sống văn hóa
Quảng Nam sẽ tổ chức Festival mỳ Quảng vào năm 2025

Quảng Nam sẽ tổ chức Festival mỳ Quảng vào năm 2025

(CLO) Tỉnh Quảng Nam vừa thống nhất chủ trương tổ chức Festival mỳ Quảng trong năm 2025 để tăng cường thu hút du khách.

Đời sống văn hóa