Liệu có thể cạnh tranh với Hoa Kỳ, châu Âu?

Theo nhiều cách, ông Yogendra Puranik là một câu chuyện thành công của người Ấn Độ nhập cư.

Ông Puranik, 45 tuổi, là một trong những người tham gia làn sóng đầu tiên của những công nhân công nghệ Ấn Độ đến Nhật Bản vào đầu những năm 2000. Ông đã trở thành công dân Nhật Bản và vào năm 2019 đã giành được chức vụ dân cử ở Tokyo, lần đầu tiên đối với bất kỳ ai đến từ Ấn Độ. Năm nay, ông được thuê làm hiệu trưởng một trường công lập.

Giờ đây, khi các công ty Nhật Bản tranh giành để lôi kéo những người Ấn Độ có trình độ học vấn cao như ông Puranik để lấp đầy sự thiếu hụt nghiêm trọng về kỹ sư công nghệ thông tin, ông không hề nói quá về những thách thức mà Nhật Bản và những lao động mà nước này thu hút sẽ phải đối mặt.

Các nhà tuyển dụng gọi đây là một bài kiểm tra quan trọng về khả năng của Nhật Bản trong việc cạnh tranh với Hoa Kỳ và Châu Âu để có được những tài năng toàn cầu ngày càng được săn đón. Nhưng mức lương thấp hơn cùng với rào cản ngôn ngữ và văn hóa lớn khiến Nhật Bản kém hấp dẫn hơn đối với nhiều người.

Văn hoá công ty cứng nhắc cũng có thể làm nản lòng những người mới đến. Và Nhật Bản, từ lâu đã nhạt nhoà về sự hiện diện của người nước ngoài, thiếu một hệ thống được thiết lập để hòa nhập họ vào cuộc sống của người Nhật.

“Những người nước ngoài này đang đến, và không có sự kết nối nào giữa người Nhật và người nước ngoài. Không có sự bao trùm, đồng nhất nào xảy ra”, ông Puranik nói tại nhà riêng ở một khu phố Ấn Độ ở phía đông Tokyo.

Khi dân số già đi nhanh chóng, Nhật Bản rất cần nhiều lao động hơn để thúc đẩy nền kinh tế lớn thứ ba thế giới và lấp đầy khoảng trống trong mọi thứ, từ công việc đồng áng, hay trong nhà máy đến công việc chăm sóc và điều dưỡng người cao tuổi. Trước thực tế này, Nhật Bản đã nới lỏng các giới hạn nghiêm ngặt về nhập cư với hy vọng thu hút hàng trăm nghìn lao động nước ngoài, đáng chú ý nhất là thông qua việc mở rộng các quy tắc cấp thị thực lao động được phê duyệt vào năm 2018.

“Khát” lao động công nghệ

Nhưng nhu cầu về nhân tài quốc tế có lẽ không ở đâu lớn hơn lĩnh vực công nghệ, nơi Chính phủ Nhật Bản ước tính rằng sự thiếu hụt lao động sẽ lên tới gần 800.000 người trong những năm tới khi đất nước theo đuổi nỗ lực số hóa quốc gia đã quá hạn từ lâu.

Bằng cách đẩy công việc, giáo dục và nhiều khía cạnh khác của cuộc sống hàng ngày lên các nền tảng trực tuyến, đại dịch Covid-19 đã làm trầm trọng thêm những thiếu sót về công nghệ của một quốc gia từng được coi là dẫn đầu về công nghệ cao.

Các công ty Nhật Bản, đặc biệt là những công ty nhỏ hơn, đã phải vật lộn để thoát khỏi thủ tục giấy tờ và áp dụng các công cụ kỹ thuật số. Các báo cáo của Chính phủ và các phân tích độc lập cho thấy việc sử dụng công nghệ đám mây của các công ty Nhật Bản chậm hơn gần một thập kỷ so với các công ty ở Hoa Kỳ.

Ấn Độ tạo ra một lượng lớn 1,5 triệu sinh viên tốt nghiệp kỹ thuật mỗi năm, những người có thể giúp Nhật Bản bắt kịp kỹ thuật số. Khi các công nhân Ấn Độ trả lời phỏng vấn, nhiều người bày tỏ sự ngưỡng mộ về sự sạch sẽ và an toàn của các thành phố Nhật Bản, đồng thời nói rằng mức lương của họ cho phép họ sống thoải mái, nếu không muốn nói là xa hoa.

Shailesh Date, 50 tuổi, đến đất nước này lần đầu tiên vào năm 1996 và hiện là trưởng bộ phận công nghệ của công ty dịch vụ tài chính Mỹ Franklin Templeton Japan ở Tokyo, cho biết: “Bất kỳ ai đến Nhật Bản cũng sẽ phải lòng nơi đây. Đây là đất nước đẹp nhất để sống”.

Tuy nhiên, những người Ấn Độ mới đến hầu hết đều ngưỡng mộ Nhật Bản. Nhiều người trong số 36.000 người Ấn Độ ở Nhật Bản tập trung ở khu Edogawa phía đông Tokyo, nơi họ có nhà hàng chay, nơi thờ cúng và cửa hàng tạp hóa đặc sản. Khu vực này có hai trường học lớn của Ấn Độ nơi trẻ em học bằng tiếng Anh và tuân theo các tiêu chuẩn chương trình giảng dạy của Ấn Độ.

Nirmal Jain, một nhà giáo dục người Ấn Độ, cho biết cô đã thành lập Trường Quốc tế Ấn Độ tại Nhật Bản vào năm 2004 dành cho những trẻ em không phát triển được trong hệ thống giáo dục công lập chung cho tất cả mọi người của Nhật Bản. Hiện trường có 1.400 học sinh ở 2 cơ sở và đang xây dựng cơ sở mới lớn hơn ở Tokyo.

Giám đốc Jain nói rằng các trường học riêng biệt là phù hợp ở một nơi như Nhật Bản, nơi mọi người có xu hướng giữ khoảng cách với người ngoài.

“Ý tôi là, họ là những người tốt, mọi thứ đều hoàn hảo, nhưng khi nói đến mối quan hệ giữa người với người thì lại không như vậy”, cô Jain nói.

Nhiều công nhân công nghệ Ấn Độ tại Nhật Bản cho biết họ gặp phải hệ thống phân cấp công ty cứng nhắc và chống lại sự thay đổi, một nghịch lý trong một ngành phát triển nhờ đổi mới và chấp nhận rủi ro.

“Họ muốn mọi thứ luôn theo một thứ tự cụ thể, họ muốn các nghiên cứu điển hình và làm theo kinh nghiệm trong quá khứ. Nhưng nó không hoạt động như vậy. Không có kinh nghiệm trong quá khứ. Chúng ta phải làm mới chính mình mỗi ngày”, ông Puranik nói về một số nhà quản lý Nhật Bản.

Tiến sĩ Megha Wadhwa, nhà nghiên cứu di cư, chuyên gia nghiên cứu về Nhật Bản và Nam Á tại Đại học Tự do Berlin, đồng thời là tác giả của cuốn sách năm 2021 “Người di cư Ấn Độ ở Tokyo”, cho biết phần lớn công nhân công nghệ thông tin Ấn Độ đến Nhật Bản không có nhiều kiến thức về ngôn ngữ hoặc văn hóa.

Điều đó có thể cản trở sự nghiệp của họ trong khi các đồng nghiệp của họ đang có những bước tiến ở quê nhà hoặc ở Hoa Kỳ hoặc Châu Âu. Họ sớm bắt đầu tìm hiểu các con đường tiềm năng khác và thường chuyển đến đất nước khác. Ở Hoa Kỳ, mức lương công nghệ trung bình, theo một số ước tính, cao hơn gấp đôi so với ở Nhật Bản.

Tiến sĩ Wadhwa, người đã sống và làm việc ở Nhật Bản khoảng 15 năm, cho biết: “Sau khi trải qua những mơ mộng hão huyền, họ sẽ nắm được tình hình thực tế và sẽ cảm thấy trì trệ ở Nhật Bản”.

Tuy nhiên, các công ty Nhật Bản đã có những động thái trong những năm gần đây để khai thác nguồn sinh viên tốt nghiệp ngành kỹ thuật Ấn Độ, bằng cách đưa họ đến Nhật Bản hoặc tuyển dụng họ ở Ấn Độ.

Nỗ lực thu hẹp khoảng cách

Các công ty thương mại điện tử Nhật Bản như Rakuten và Mercari đã thiết lập hoạt động tại Ấn Độ. Chính phủ Nhật Bản đã chuyển viện trợ cho Ấn Độ để hỗ trợ mở rộng giáo dục công nghệ.

Kotaro Kataoka, giáo sư tại Học viện Công nghệ Ấn Độ Hyderabad, đóng vai trò là người kết nối giữa sinh viên Ấn Độ và các công ty công nghệ. Ông cho biết các nhà tuyển dụng Nhật Bản đã có một khởi đầu chậm chạp ở Ấn Độ khi tập trung vào các quốc gia Đông Á như Việt Nam và Trung Quốc, những quốc gia được coi là có nền văn hóa tương đồng với Nhật Bản hơn.

Tuy nhiên, người lao động Ấn Độ sở hữu tư duy độc lập, vượt trội mà các công ty Nhật Bản cần để khởi động các nỗ lực đổi mới của họ. Giáo sư Kataoka cho biết: “Họ làm bất cứ điều gì họ muốn, nhưng đôi khi khía cạnh ngẫu hứng và sáng tạo của những nhân tài Ấn Độ lại hoạt động rất tốt”.

Nhiều người Nhật cho rằng đó là một yêu cầu cao đối với một quốc gia có mức độ nhập cư thấp trong lịch sử để phù hợp với sự linh hoạt và đa dạng của các quốc gia ở Bắc Mỹ hoặc Tây Âu.

Các công ty công nghệ tên tuổi của Mỹ đã tuyển dụng rầm rộ ở Ấn Độ, cung cấp môi trường làm việc thân thiện với người nhập cư, các gói đãi ngộ tăng vọt và cơ hội thăng tiến nghề nghiệp cao ngất ngưởng. Google, Twitter, Microsoft và Adobe đều có giám đốc điều hành gốc Ấn Độ.

Tuy nhiên, vẫn có những nỗ lực để thu hẹp khoảng cách ở khu Edogawa. Ông Puranik điều hành một trung tâm văn hóa Ấn Độ tại nhà của mình, nơi các sinh viên Nhật Bản học yoga, và các sinh viên Ấn Độ và Nhật Bản tụ tập để học bộ gõ tabla Ấn Độ từ một giáo viên Nhật Bản. Ông Puranik thường tổ chức các buổi nói chuyện về văn hóa hoặc nhập cư của các sinh viên Nhật Bản cho các sinh viên đại học Nhật Bản.

Các quan chức Nhật Bản cũng cung cấp địa điểm và hỗ trợ cho các lễ hội văn hóa Ấn Độ có sự tham gia của cộng đồng rộng lớn hơn. Ông Puranik nói rằng những cử chỉ mang tính biểu tượng như vậy là tốt, nhưng điều quan trọng hơn là cung cấp đào tạo tiếng Nhật mở rộng và hướng dẫn văn hóa.

Đồng thời, nhiều người Ấn Độ ở khu Edogawa nói rằng những người mới đến có thể làm nhiều hơn để hòa nhập với cuộc sống của người Nhật.

Hồng Vân (Theo New York Times)