Khi Thủ tướng Yoshihide Suga ngồi ăn sáng vào Chủ nhật (13/6) với người đồng cấp Úc Scott Morrison, nhà lãnh đạo Nhật Bản thường nở một nụ cười mà mọi mọi người đều cho rằng trông thật lòng. Ông Morrison là nhà lãnh đạo nước ngoài đầu tiên mà Thủ tướng Suga gặp trực tiếp vào tháng 11 năm ngoái, sau khi ông kế nhiệm cựu Thủ tướng Shinzo Abe.

Ngồi bên bờ khu nghỉ dưỡng Cornwall tại Anh, hai nhà lãnh đạo đã dành một giờ để nói chuyện về mọi thứ ở Ấn Độ - Thái Bình Dương, bao gồm cả phiên họp 1-1 kéo dài 20 phút chỉ kèm với phiên dịch viên.

Đối với Thủ tướng Morrison, bữa sáng thịnh soạn vào Chủ nhật trái ngược với cuộc gặp ba bên được thảo luận nhiều mà ông đã có một ngày trước đó với Tổng thống Mỹ Joe Biden và Thủ tướng Anh Boris Johnson. Phía Úc được cho là đã từ chối hợp tác song phương với Mỹ và phải dàn xếp cho một cuộc họp ba bên với nước chủ nhà của G7.

Phát ngôn viên đối ngoại của phe đối lập Úc, Penny Wong, gọi vụ việc này là đáng thất vọng và cho rằng việc ông Morrison "ngoan cố từ chối" cam kết dứt khoát về mức phát thải ròng bằng không vào năm 2050 đã thúc đẩy Nhà Trắng quyết định không họp 1-1.

Hai cuộc gặp này tượng trưng cho hành động cân bằng tinh tế mà các đồng minh 'quyền lực trung bình' của Mỹ phải ghi nhớ, khi sự cạnh tranh giữa các cường quốc đổ về Ấn Độ - Thái Bình Dương. Cả Úc và Nhật Bản rõ ràng đang tách rời Bắc Kinh để liên kết với Washington. Nhưng hai quốc gia đã không thể xua tan nỗi sợ hãi về sự bỏ rơi của Hoa Kỳ, từng ý thức rằng một Tổng thống tương lai của Hoa Kỳ có thể không cam kết với khu vực hoặc không bao gồm các đồng minh của Hoa Kỳ như người chủ Nhà Trắng hiện tại. 

Nhật Bản, Úc đang lặng lẽ nổi lên ở Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương là một số ít các nhóm quyền lực trung gian mới, bao gồm một sáng kiến ​​giữa Nhật Bản, Ấn Độ và Úc nhằm đạt được khả năng phục hồi chuỗi cung ứng ở khu vực Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương, đồng thời giảm sự phụ thuộc thương mại vào Trung Quốc. Một cuộc đối thoại khác là đối thoại ba bên Úc-Ấn Độ-Indonesia đề cập đến một loạt các chủ đề bao gồm đánh bắt cá bất hợp pháp và chống khủng bố.

Nhưng kết quả lớn nhất dường như là liên minh gần như mới xuất hiện giữa Úc và Nhật Bản.

Tại cuộc họp trực tuyến 2 + 2 gần đây giữa các quan chức quốc phòng và ngoại giao, phía Nhật Bản đã đồng ý rằng các nhân viên của Lực lượng Phòng vệ Nhật Bản sẽ cung cấp bảo vệ vũ khí và các trang thiết bị khác cho các đơn vị Lực lượng Phòng vệ Úc, đưa Úc trở thành quốc gia thứ hai được phép tiếp nhận như vậy sau Mỹ, đồng minh hiệp ước duy nhất của Nhật Bản.

Hai bên cũng nhất trí sẽ ký một thỏa thuận tiếp cận qua lại trong thời gian sớm nhất có thể. Thỏa thuận sẽ giúp các binh sĩ Lực lượng Phòng vệ Úc có thể tự do di chuyển tại Nhật Bản và ngược lại. Điều này được cho là sẽ dẫn đến nhiều bài tập chung hơn và tăng cường khả năng tương tác.

Jeffrey Hornung, một nhà khoa học chính trị tập trung vào Nhật Bản tại Rand Corp, cho biết: "Mối quan hệ Nhật Bản-Úc đang chuyển sang một cập độ riêng, ngay dưới mối quan hệ mà họ có với Hoa Kỳ".

Thỏa thuận tiếp cận có đi có lại giữa Nhật Bản và Úc sẽ là hình mẫu để các quốc gia như Anh và Pháp ký kết với Nhật Bản sau này, cũng như tăng cường khả năng tương tác.

Ông Hornung nói: “Có một nhận thức rằng sức mạnh của Hoa Kỳ không như trước đây và Hoa Kỳ không thể làm điều đó một mình, đặc biệt là chống lại Trung Quốc... việc tăng cường mối quan hệ với đồng minh của bạn thực sự giúp ích cho đồng minh của bạn và tình hình của chính bạn".

Tobias Harris, một thành viên cấp cao tại Trung tâm nghiên cứu về Tiến bộ của Mỹ có trụ sở tại Washington, cho biết Nhật Bản đã định vị mình ở trung tâm của mạng lưới các mối quan hệ theo cách mà trước đây họ chưa từng có. Harris nói: “Đó là động lực trung tâm của Tứ giác, đề cập đến Đối thoại An ninh Tứ giác với Hoa Kỳ, Úc và Ấn Độ".

Mối quan hệ của Nhật Bản với EU và Vương quốc Anh ngày càng bền chặt hơn, đưa cả hai bên tham gia vào Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương. Mối quan hệ với Ấn Độ đã được nâng lên cấp độ mới trong những năm dưới thời Abe. 

Ông Harris cho biết việc Nhật Bản sẵn sàng đi đầu trong Hiệp định Đối tác xuyên Thái Bình Dương sau khi Hoa Kỳ rời khỏi hiệp ước thương mại có ý nghĩa quan trọng trong việc báo hiệu rằng Nhật Bản đã sẵn sàng đóng vai trò lãnh đạo.

Theo truyền thống, Nhật Bản luôn cố gắng phòng tránh nỗi sợ bị Mỹ bỏ rơi bằng cách nuôi dưỡng quan hệ với Trung Quốc. Harris nói: "Điều đó dường như không hoạt động trong những ngày này", khi Bắc Kinh bắt tay vào chính sách ngoại giao cứng rắn. "Nhưng có một hàng rào thứ hai", Harris lưu ý, một trong đó là Nhật Bản cố gắng giữ mối quan hệ chặt chẽ với càng nhiều cường quốc dân chủ khác càng tốt.