Liên quan đến vấn đề xăng dầu đang được dư luận đặc biệt quan tâm, sáng nay (21/10), tại phiên thảo luận Tổ trong chương trình Kỳ họp thứ 4 Quốc hội khoá XV, Bộ trưởng Bộ Công Thương Nguyễn Hồng Diên đã có phát biểu để làm rõ một số vấn đề liên quan đến thị trường xăng dầu thế giới, câu chuyện đảm bảo nguồn cung và tình trạng các cây xăng bán lẻ "nghỉ bán" do thua lỗ...

Cả thế giới điêu đứng trong vấn đề năng lượng

Bộ trưởng Nguyễn Hồng Diên cho biết: "Cả thế giới điêu đứng trong vấn đề năng lượng, giá tăng cao mà không có hàng để mua".

Ông Nguyễn Hồng Diên cho biết, 5 ngày trước, ông được cử sang công tác tại Nga về Diễn đàn năng lượng với các đối tác Nga, có trao đổi với Bộ Kinh tế Nga. Theo đó, Nga là quốc gia sở hữu khối lượng dầu mỏ lớn, chiếm 30-35% dầu lửa thế giới. Nga khó khăn trong việc bán ra sản phẩm dầu lửa và khí đốt, nhưng giá bán lẻ của Nga là 58-60 rúp/lít, so với đồng USD là từ 1-1,2 USD (tương đương trên 30 nghìn/lít). Trong khi đó, ở Việt Nam duy trì ở ngưỡng từ 21 đến 25 nghìn đồng, cao nhất, ở thời điểm này là 23 nghìn.

"Giá xăng dầu của chúng ta thấp nhất trong khu vực và có thể nói thấp nhất trên thế giới; trừ Malaysia họ trợ cấp trong nước thì không nói, còn người nước ngoài sống ở Malaysia vẫn phải mua giá của khu vực, cao hơn bình quân giá của chúng ta", Bộ trưởng Nguyễn Hồng Diên nói. 

Cũng theo ông Nguyễn Hồng Diên, do ảnh hưởng của tình hình thế giới, cho nên biên độ giao động của giá xăng dầu rất cao, trong 10 kỳ điều hành liên tiếp (300 ngày) liên tục giảm, nhưng đến thời điểm này bắt đầu lên. Những doanh nghiệp kinh doanh xăng dầu nhập với giá cao ở kỳ trước nhưng bán giá thấp đương nhiên bị thua lỗ, khủng hoảng. 

Việt Nam chưa bao giờ thiếu nguồn cung xăng dầu

Bộ trưởng Bộ Công Thương cũng giải thích việc: Tại sao có chuyện bảo đảm cung ứng xăng dầu mà lại có chuyện đứt gãy, nhiều cửa hàng đóng cửa?

Theo ông Nguyễn Hồng Diên, về nguồn cung, Việt Nam chưa bao giờ thiếu, cho đến thời điểm này, dư luận cho rằng thiếu nguồn cung trong nước là hoàn toàn không chính xác.

"Chúng tôi có những cơ sở, số liệu, kiểm tra, đánh giá một cách rất chi tiết. Chúng tôi có lực lượng Quản lý thị trường, Sở Công Thương kiểm soát trên từng địa bàn để nắm được lượng hàng. Đến thời điểm ngày 30/9/2022, chúng ta còn hàng dự trữ thương mại (hàng dự trữ quốc gia không động đến) là 2,5 triệu khối. 

Trong khi đó, năng lực sản xuất của hai nhà máy Bình Sơn và Nghi Sơn trong tháng 10 bảo đảm 80% nguồn cung trong nước với 1,3 triệu khối/tháng. Theo kế hoạch phân giao, 34 doanh nghiệp đầu mối của chúng ta phải nhập trong kỳ tháng 10 là 500 nghìn khối, như vậy chúng ta đã có hơn 3 triệu khối ở thời điểm cuối tháng 9 và giữa tháng 10, hoàn toàn đáp ứng nguồn cung cho đến hết giữa tháng 11. Trong khi sang tháng 11 tiếp tục sản xuất gối đầu và nhập khẩu", Bộ trưởng Nguyễn Hồng Diên nêu rõ.

Tuy nhiên, theo Bộ trưởng Bộ Công Thương, đã thấy rõ ràng, nguồn cung không thiếu nhưng bán ra thị trường lại có khó khăn. Doanh nghiệp phải nhập với giá cao kỳ trước nhưng trong kỳ với giá thấp, đương nhiên là lỗ, khi đã lỗ thì không dám làm.

Bên cạnh đó, hàng loạt chi phí định mức đã lỗi thời, lạc hậu. Từ lợi nhuận định mức, chi phí kinh doanh, chi phí đưa xăng dầu từ nước ngoài về Việt Nam, chi phí đưa xăng dầu từ nhà máy về kho bãi của doanh nghiệp đầu mối, thương nhân phân phối đều bất cập lạc hậu. "Như chi phí bảo quản xăng dầu theo định mức được xây dựng từ năm 2003 chỉ 30 đồng/lít nhưng đến bây giờ là 800 đồng/lít, không thể doanh nghiệp nào hoạt động được", ông Diên nói.

Nguyên nhân khiến cửa hàng bán lẻ xăng dầu "đóng cửa, ngừng bán"

Theo Bộ trưởng Bộ Công Thương, việc cửa hàng bán lẻ xăng dầu đóng cửa, ngừng bán chỉ tập trung nhiều ở TP HCM và các tỉnh phía Nam có các nguyên nhân.

Cụ thể, thứ nhất, phải khẳng định trước đó ở khu vực này có lượng đáng kể xăng dầu trôi nổi, kể cả xăng dầu lậu, giả.

Ông Nguyễn Hồng Diên nêu: Bằng chứng hồi tháng 8, đã tiếp tục bắt giữ, triệt phá những vụ làm giả xăng dầu mấy trăm triệu lít. Tuy nhiên, đây là tảng băng nổi, còn chìm là bao nhiêu thì phải có thời gian mới giải quyết được. Rõ ràng, nếu có lượng xăng trôi nổi như vậy, người kinh doanh trong lĩnh vực này, người ta không quan tâm lắm đến chi phí định mức, chiết khấu, cũng như việc đăng ký mua của ai một cách ổn định.

Cũng theo Bộ trưởng Bộ Công Thương, đến bây giờ thị trường mới đánh mạnh về xăng dầu giả, siết chặt xăng dầu lậu, cho nên chỉ còn xăng dầu chính thống. "Mà xăng dầu chính thống, như tôi vừa phân tích giá biến động liên tục như thế, chiết khấu thấp. Người mà đang kiếm được rất nhiều tiền, giờ kiếm được ít tiền, thậm chí lỗ thì không ai muốn làm", ông Diên nói.

Thứ hai, vừa qua, cơn lốc về chứng khoán, bất động sản cũng có những tác động nhất định.

Bộ trưởng Nguyễn Hồng Diên cho biết, qua quan sát thấy rằng, thông thường những doanh nghiệp làm xăng dầu đều có tham gia ít nhiều vào lĩnh vực bất động sản, chứng khoán. Cho nên khi tham gia vào lĩnh vực này, nguồn tiền cũng bị vơi đi; đến kỳ nhập hàng (bối cảnh nhập cao, bán thấp) thì không còn tiền và không hấp dẫn.

Thứ ba là, room tín dụng. Theo ông Nguyễn Hồng Diên, khi doanh nghiệp được cấp phép là đầu mối hoặc thương nhân phân phối sẽ được ngân hàng cấp cho room tín dụng, khoản vay nhưng vì room được quy định từ trước, giá xăng dầu trước đây chỉ 50-60USD/thùng nhưng bây giờ giá cao, thậm chí có thời điểm gấp hơn 2 lần mà room tín dụng vẫn vậy. Những doanh nghiệp kể cả làm ăn đứng đắn cũng không đủ tiền nhập, chứ chưa nói đến những doanh nghiệp tay trái kết hợp này kia cũng là nguyên nhân phải đề cập.

Thứ tư, Bộ trưởng Bộ Công Thương cho biết, thông thường trước đây các doanh nghiệp trong hệ thống kinh doanh ở từng khu vực họ có nhiều nguồn để lấy, cùng 1 lúc ký với rất nhiều doanh nghiệp đầu mối, nhưng ký xong rồi không nhập, dẫn đến câu chuyện “lắm mối tối nằm không”.

"Anh ký với nhiều doanh nghiệp đầu mối nhưng bao nhiêu ngày, bao nhiêu tháng không mua của người ta, thì doanh nghiệp đầu mối có quyền từ chối. Như vậy lúc bình thường anh không cần đến người ta bởi vì anh có nhiều nguồn để mua nhưng lúc khó thì anh nhao đến, cho nên lúc bấy giờ người ta đóng cửa. Petrolimex không bao giờ thiếu hàng và họ phải ưu tiên bảo đảm cho hệ thống của mình trước và các thương nhân phân phối mua bán ổn định với người ta", ông Diên nói.

Doanh nghiệp nào sai thì phải xử lý

Để giải quyết vấn đề này, Bộ trưởng Bộ Công thương cho biết phải xử lý theo quy định của pháp luật. Tức là doanh nghiệp nào sai thì phải xử lý. Hiện, Nghị định 95 về kinh doanh xăng dầu đề xuất sửa đổi, còn trước mắt thì vẫn phải thực hiện.

"Sai đâu xử đó, kể cả thu hồi có thời hạn, tất nhiều vừa rồi trong cơn lốc xăng dầu chúng tôi báo cáo cấp trên tạm thời chưa xem xét hình phạt bổ sung với các doanh nghiệp có kết luận về sau. Tuy nhiên, trong thời gian tới chúng tôi đề xuất hình thức lần 1 kiểm tra vi phạm phạt tiền, lần 2 vẫn vi phạm thì phạt tiền cao hơn, lần 3 thì thu hồi vĩnh viễn", ông Diên nhấn mạnh.

Theo Bộ trưởng Nguyễn Hồng Diên, trong quản lý mặt hàng xăng dầu, dư luận đặt vấn đề trách nhiệm thuộc ngành Công Thương nhưng quản lý mặt hàng này có 7 bộ ngành và địa phương chịu trách nhiệm quản lý và bảo đảm nguồn cung xăng dầu.

"Bộ Công Thương chỉ được giao nhiệm vụ đảm bảo nguồn cung xăng dầu ra thị trường, quản lý hệ thống phân phối từ doanh nghiệp đầu mối đến thương nhân phân phối", ông Diên nêu.