Trong khuôn khổ Chương trình Nghiên cứu về đổi mới, sáng tạo và cách tân trong các ngành kinh tế chủ lực năm 2024, Viet Research phối hợp với Báo Đầu tư công bố Top 10 Most Innovative Enterprises (Top 10 Doanh nghiệp Đổi mới, Sáng tạo và Kinh doanh hiệu quả - VIE 10). Đây là những doanh nghiệp có tiềm năng và hiệu quả kinh doanh tốt nhờ tăng cường áp dụng và đẩy mạnh đổi mới, sáng tạo, cách tân.

Chuyển mình thích ứng - Vượt qua sóng lớn

Khảo sát của Viet Research với các ngân hàng trong Top 10 Ngân hàng Đổi mới, Sáng tạo và Kinh doanh hiệu quả năm 2024 cho thấy gần 80% đại diện các ngân hàng xem đổi mới, sáng tạo là động lực tăng trưởng quan trọng nhất của ngân hàng trong giai đoạn 10 năm tới, trong đó chú trọng vào đổi mới sáng tạo về công nghệ, quy trình và con người.

Theo kết quả khảo sát, các ngân hàng đã dành sự quan tâm đáng kể cho hoạt động nghiên cứu, đổi mới sáng tạo. Số liệu khảo sát của Viet Research cho thấy có 66,7% ngân hàng cho biết đã trích lập khoảng 1.5% - 2.5% doanh thu vào hoạt động R&D trong 2 năm trở lại đây và có kế hoạch gia tăng thêm 20% đến 30% trong các năm tới. Sự thăng hạng của Việt Nam trong hoạt động đổi mới sáng tạo thời gian qua có sự đóng góp rất lớn của ngành ngân hàng với những cái tên tiêu biểu như Vietcombank, BIDV, VietinBank, Techcombank, ACB, VPBank, MBBank, Sacombank...

Khảo sát quý I/2024 các ngân hàng trong Top 10 Ngân hàng Đổi mới, Sáng tạo và Kinh doanh hiệu quả chỉ ra 4 động lực lớn nhất cho nhu cầu cấp thiết phải thực hiện các thay đổi mang tính sáng tạo và cách tân trong hệ thống các ngân hàng Việt Nam, trong đó đặc biệt là sự phát triển mạnh mẽ và rộng khắp của các ứng dụng công nghệ trí tuệ nhân tạo và dữ liệu lớn trong ngành ngân hàng.

Bên cạnh đó, các chuyên gia trong khảo sát của Viet Research cũng bổ sung thêm một lợi ích của sáng tạo và cách tân đó là sẽ giúp các ngân hàng giảm thiểu rủi ro. Nếu không có sáng tạo, ngân hàng sẽ chỉ có thể kinh doanh và bán sản phẩm trước nay vẫn có và chịu rất nhiều rủi ro tụt hậu. Đổi mới, sáng tạo là đi ra khỏi vùng an toàn, đưa ra thị trường các sản phẩm sáng tạo và hợp với thị hiếu mới của người dùng.

5 nhóm yếu tố đổi mới, sáng tạo

Về lý thuyết, một mô hình năng lực đổi mới sáng tạo toàn diện của ngân hàng sẽ liên quan mật thiết với 5 nhóm yếu tố, bao gồm: sản phẩm/dịch vụ, quy trình, công nghệ, tổ chức và marketing. Tuy nhiên khi triển khai trên thực tế, tuỳ vào quy mô, văn hoá tổ chức, năng lực hạ tầng mà các ngân hàng sẽ triển khai mạnh nhóm yếu tố nào trong 5 nhóm yếu tố trên.

Theo kết quả khảo sát của Viet Research, phần lớn các ngân hàng lớn có quy mô trên 500 nghìn tỷ cho biết ưu tiên hàng đầu sẽ là đổi mới quy trình quản trị nội bộ (chiếm khoảng 48%) sau đó mới đến đổi mới sản phẩm/dịch vụ (chiếm khoảng 23%). Trong khi đó các ngân hàng có quy mô tài sản dưới 500 nghìn tỷ, ưu tiên trong chiến lược sáng tạo cách tân nằm ở Phương thức và chiến lược truyền thông, marketing (chiếm khoảng 43%) và tiếp đến là đổi mới sản phẩm/dịch vụ (chiếm khoảng 26%).

Ý thức được tầm quan trọng của việc làm mới sản phẩm dịch vụ bằng cách đưa ra các sản phẩm/dịch vụ có tính đột phá là nòng cốt giúp các ngân hàng trong VIE10 bứt tốc mạnh mẽ và tạo được nhiều khác biệt.

Một số điển hình về sản phẩm/dịch vụ sáng tạo đến từ các ngân hàng trong VIE10 có thể kể đến như: Cung cấp các tài khoản số đẹp hoặc thậm chí khách hàng có thể đặt nickname cho tài khoản thay vì phải nhớ dãy số dài ngay trên các ứng dụng di động của ngân hàng; Tích hợp các tính năng mới trên thẻ ATM như tích hợp thẻ tín dụng vào thẻ ATM hay kết nối với các tiện ích mua sắm, thần tượng, du lịch... Việc phát triển các sản phẩm đột phá như vậy giúp định hình xu hướng thanh toán không tiền mặt, chuyển đổi xanh, ứng dụng công nghệ để giúp khách hàng có sự thuận tiện hơn trong các giao dịch hàng ngày.

Bên cạnh đó, đang có xu hướng áp dụng mạnh mẽ các ứng dụng AI Generative (trí tuệ nhân tạo tạo sinh) trong hoạt động ngân hàng. Đa số các Apps của các ngân hàng trong VIE10 tích hợp rất nhiều tính năng tiện ích, giúp người dùng vừa dễ dàng thanh toán hóa đơn, giải trí, mua sắm, đặt vé máy bay - phòng khách sạn, viễn thông, data, tài chính - bảo hiểm - y tế, thiện nguyện, … vừa được tận hưởng các ưu đãi, hoàn tiền. Các ngân hàng trong VIE10 đã khẳng định vị thế người sáng tạo đi đầu trong việc triển khai nhiều sản phẩm, dịch vụ tài chính mới có hàm lượng công nghệ cao, có bản sắc riêng ngay cả khi thị trường đang bước vào giai đoạn bão hòa.

Ngoài việc sáng tạo trong sản phẩm/dịch vụ hướng tới khách hàng, ngay trong bản thân nội bộ các ngân hàng VIE10 cũng rất chú trọng đến việc xây dựng văn hoá sáng tạo cách tân. Khảo sát của Viet Research cho thấy có đến 68% các ngân hàng cho biết 3 yếu tố đóng vai trò rất quan trọng trong thành công và thúc đẩy đổi mới sáng tạo tại các ngân hàng đó là: Văn hoá doanh nghiệp, tầm nhìn và khát vọng đổi mới của lãnh đạo, đội ngũ nhân sự chuyên môn giỏi và khát vọng cống hiến.

Rõ ràng, khách hàng, doanh nghiệp và nền kinh tế là các đối tượng hưởng lợi lớn từ nỗ lực cách tân, đổi mới và sáng tạo trong ngành ngân hàng trong thời gian vừa qua. Tuy nhiên, đổi mới sáng tạo và cách tân là một quá trình liên tục, không ngừng nghỉ. Các ngân hàng cần xây dựng hệ sinh thái và mã gen DNA đổi mới, sáng tạo, cách tân mạnh mẽ, cởi mở; sẵn sàng thích ứng với các thay đổi trong môi trường kinh doanh và công nghệ.

Đồng thời, việc thiết lập các cơ chế đo lường và đánh giá hiệu quả đổi mới sáng tạo là cần thiết để đảm bảo rằng các hoạt động này đóng góp tích cực vào sự phát triển và tăng trưởng của từng ngân hàng và toàn ngành trong thời gian tới.