(NBCL) Bạn tôi, con gái miền Nam ra làm dâu xứ Bắc, mỗi dịp cuối năm lại ngẩn ngơ nhớ thương bóng bà, bóng mẹ trong gian bếp nhỏ ngạt ngào mùi mứt dừa, mứt bí, hăng hăng của củ kiệu cắt rễ chờ tay người muối… Vị Tết ấy, trong nhiều năm xa xứ, chưa bao giờ cô ấy nguôi quên. Và tôi, nhớ Tết là nhớ mùi lá dong, gạo nếp, là mùi quần áo mới xột xoạt nơi góc tủ, là thoáng hương trầm loang ấm cả chiều đông cuối năm khi bất chợt đi qua một góc phố nhỏ, kéo tâm trí ngược về những cái Tết tuổi thơ chốn quê nhà…

Nhớ vị Tết xưa là nhớ mùi hăng hắc cay cay tỏa ra từ cái bếp toàn củi gộc luộc bánh chưng. Lửa trong bếp lúc nào cũng phải giữ đỏ rực. Dăm viên gạch xếp chụm lại thế kiềng ba chân, bên trên bắc cái nồi to mấy người khiêng. Từ lúc gói bánh cho đến lúc nổi lửa luộc bánh là khoảng thời gian vui nhất của lũ trẻ con khu tập thể nhà tôi thuở ấy. Ngày ấy nghèo, mấy nhà chung nhau một nồi bánh. Các nhà góp thịt lợn, gạo nếp, đỗ, lá dong. Trời rét căm căm, buổi tối cơm nước xong trẻ con tụ tập quanh nồi bánh chưng. Địa điểm luộc bánh là sân nhà tập thể năm tầng.

Vui lắm. Hai hàm răng lập cập vì rét và hồi hộp. Chả hiểu sao thời ấy, mùi Tết rõ thế. Từ trước lúc gói bánh chưng đã thấy cái phong vị bảng lảng của tiết trời vào Xuân. Khi bắc nồi luộc bánh cái mùi thơm kỳ diệu của khói bếp, củi cháy, lá dong cứ tan trong không gian, bám chặt vào người. Len vào đầu óc non nớt của trẻ con. Nhớ Tết là nhớ hương của lá mùi già! Mùi thơm của nước mùi già lạ lắm, ấm áp và mênh mang một niềm thương nhớ. Hương mùi già như hư ảo, vấn vít với bao thời gian, bao con người, không ai biết được. Chỉ có thể biết chắc rằng trong cuộc sống đời thường bận rộn lo toan ngày nay các loại sữa tắm, nước hoa đang làm mất dần đi hương mùi xưa cũ.

Thế nhưng điều không thể mất là cứ đến chiều 30 Tết nhà nhà giữ nếp cũ, đun trên bếp nồi lá mùi già. Từ nhà ra ngõ, từ phố này sang phố kia, hương mùi len lỏi trong gió. Hương mùi già chỉ thoảng trong ngày Tết thôi, nhưng cho người ta nhớ mãi, mùi ấy chính là mùi của quê hương, mùi của Tết... Mùi hương ấy không thể phôi pha dẫu năm tháng có thể xóa nhòa cả một thời tuổi trẻ. Mùi hương ấy ăn sâu vào tâm thức con người. Hương mùi già: Mùi hương của Tết! Trong nỗi nhớ về Tết xưa, vẫn còn nao lòng với hình ảnh bàn tay nhăn nheo vì nước lạnh rửa lá bánh, đãi gạo, đỗ… và hương mật hương đường quẩn quanh người bà, người mẹ và các dì, các cô.

Rồi nữa trong khu vườn trước sân nhà khi ấy có đủ thứ cho Tết, từ hương nhu, mùi già... để tắm gội Tất niên, đến những vồng rau xanh nhiều gia vị, những giàn gấc quả treo lúc lỉu chín dần chuyển từ màu cam sang đỏ thắm. Những gian bếp khi ấy còn ba ông đầu rau nấu bằng trấu, mùn cưa, bằng lá khô quét trong vườn, cả nhà xúm quanh nấu nướng cho đến khuya. Bếp trấu vun đầy lùm, dấm nồi đất kho cá chín dần qua hai lửa, ba lửa, đến khô cong, ăn với bánh chưng thì tuyệt nhất. Mấy bà cháu, mẹ con ngồi quanh rỉ rả chuyện nhà, chuyện họ hàng, chuyện làng xóm, chuyện kể ngày xửa ngày xưa cổ tích… Vầng trấu quanh nồi cá đỏ rực bay lên những tàn lửa như sao… .

Nhắc Tết năm xưa, điều làm tôi nhớ và thèm nhiều nhất đó là tiếng pháo vào đêm giao thừa. Cứ vào những ngày cuối năm, khi tiếng pháo đì đùng văng vẳng khắp nơi, nghe đâu đó trong không khí cả mùi khói hăng hắc, là tôi đếm từng ngày mong Tết đến. Và hết Tết, tôi lại “ngơ ngẩn” cả một thời gian sau. Tôi nhớ lắm tiếng pháo ngày Tết, tôi nhớ lắm cái mùi khói hăng hắc ấy! Tôi gọi mùi khói pháo là “mùi Tết”! Tôi nhớ lắm những đêm 30 Tết, khắp nơi đồng loạt đốt pháo chào đón Giao thừa, khói bay mù mịt vào nhà, tôi hân hoan đứng ngay giữa nhà, ngắm nhìn những làn khói lan tỏa và hít hà một cách say sưa “mùi Tết” ấy! Bao nhiêu nỗi niềm theo đó mà trôi tuột đi, cho lòng người thảnh thơi, cho lòng người rộng mở đón chào một năm mới nhiều ước vọng.

Từ dạo nhà nước cấm đốt pháo, giao thừa sao cứ lặng lẽ, buồn buồn, tiếng pháo hoa xa tít mù khơi chẳng làm vơi đi được phần nào nỗi khắc khoải. Thấy nhớ quay quay hình ảnh người cha thân yêu bắc chiếc ghế đẩu trước hiên nhà, treo dây pháo hồng lên cột trụ bằng sắt ở phía góc phải, cúng giao thừa xong, cả nhà đứng quây quần bên nhau, đợi cha châm lửa, tiếng pháo nổ bùm bùm, nghe sao phơi phới, rộn ràng, háo hức đến thế... Giao thừa những năm sau này, tiếng pháo giờ chỉ còn là dĩ vãng. Tiếng pháo từ quá khứ vọng về, to, nhỏ, nhỏ dần, nhỏ dần rồi biến thành một nốt lặng. Không còn tiếng pháo, những cái Tết của phố phường như mất đi cả một trời thương nhớ đậm đà. .

Cô bạn tôi, người hơn 10 năm lúc nào cũng ngẩn ngơ nhớ Tết Nam trên xứ Bắc, theo guồng của cuộc sống, dường như đã bắt đầu quen với hương trầm chiều đông, với thịt đông hành muối và vài cái bánh chưng đặt vội lúc Xuân về. Nhưng tôi biết, những ngày cuối năm, khi những bản nhạc Xuân vang lên rộn rã, trong cô lại có cả một miền thương nhớ để trở về, để nhấm nháp, nhìn ngắm, tận hưởng và lắng nghe vị Tết. Chắc rằng lòng cô vẫn cứ nôn nao, vẫn cứ đợi chờ xao xuyến được nhìn hàng cúc tần trong vườn trổ hoa vàng rực.

Và khi cội mai già ngoại trồng bắt đầu bung ra những nụ hoa vàng như nắng là khi ấy ký ức lại như vỡ òa, bắt ta phải nhớ lại những kỷ niệm ngọt ngào của tuổi ấu thơ. Bắt ta phải nhớ lại những tháng ngày mòn mỏi chờ Tết đến để được mặc lên mình chiếc áo mới mà mẹ đã sắm sẵn trước đó cả tháng trời, để rồi chạy cùng làng, cùng xóm như để khoe với chúng bạn rằng mình đang mới từ đầu đến chân. Và Tết trở về, dù không còn nguyên vị hương xưa. Để chiều cuối năm, không khói bếp mà vẫn thấy cay khóe mắt...

Khánh An