Thổi hồn vào đá

Về tới phường Bắc Sơn, thị xã Bỉm Sơn (Thanh Hoá), tiếng đục đẽo, tiếng máy cắt đá vang chói tai, xung quanh bao phủ bởi màu trắng bạc phếch của bột đá và những người thợ với đôi bàn tay tài hoa đang "thổi hồn" cho các khối đá khổng lồ.

Dọc 2 bên đường Quốc lộ 1A, đoạn qua thị xã Bỉm Sơn những khối đá khổng lồ được mài giũa tạo nên nhiều hình hài ý nghĩa như: hòn non bộ, tranh đá, tượng người, hình con vật... được trưng bày tại nhiều kiot dừng nghỉ. Theo người dân nơi đây chia sẻ, những khối đá này được người dân địa phương làm ra và phục vụ nhu cầu của những khách hàng có thú "chơi đá".

Theo chân một người dân địa phương, phóng viên báo Nhà báo & Công luận chứng kiến cảnh từ những khối đá khổng lồ được những người thợ đục bỏ phần dư thừa rồi mài, giũa, đánh bóng để tác phẩm trở nên có hồn với vẻ đẹp độc đáo mang nhiều ý nghĩa.

Theo ông Dương Công Thao (Ba Lá, Bỉm Sơn), là người có kinh nghiệm hơn 20 năm trong nghề làm đá cho biết, để tạo được một sản phẩm mỹ nghệ, những người thợ đá phải đi thu mua ở các mỏ tại huyện Hà Trung, Ngọc Lặc... rồi thuê vận chuyển về cơ sở với những khối đá lớn vài tấn, vài chục tấn. Sau đó, mới xẻ thành những khối đá nhỏ hơn tùy vào tác phẩm định chế tác.

Đá được các cơ sở thu mua chủ yếu là đá cẩm thạch nhiều màu sắc như trắng sữa, hồng phấn, sáng đục, xám vân đỏ... Khi được hỏi về giá thành của những khối đá thô, ông Thao không ngại chia sẻ, những cơ sở làm đá thu mua đá với giá khoảng 15 - 20 triệu đồng/xe đá. Và một xe làm chừng được 7 - 8 bộ bàn ghế đá tự nhiên.

Để thổi hồn vào đá, người thợ cần dụng cụ chế tác là những chiếc búa, chiếc đục rất thô sơ và các loại máy mài chuyên dụng. Để giảm bụi trong quá trình mài đá, những cơ sở làm đá phải đầu tư thêm những vòi nước nhỏ kèm theo máy mài. Những chiếc máy mài đá cũng phải là loại chuyên dụng riêng. 

Công việc nhanh hay chậm tùy thuộc vào tác phẩm có nhiều chi tiết hay không, tay nghề của người thợ và đặc biệt nhiệt độ ngoài trời cũng ảnh hưởng đến tiến trình.

Đáng nói, công việc làm đá khá vất vả, để hoàn thành một sản phẩm, người thợ phải trải qua nhiều công đoạn và tốn rất nhiều thời gian có khi phải mất đến 3 - 4 tháng. Theo khảo sát hiện nay, tại phường Bắc Sơn, thị xã Bỉm Sơn có khoảng 74 hộ đang tham gia vào chế tác đá với hơn 300 lao động trực tiếp làm nghề.

Chia sẻ với phóng viên, nhiều chủ cơ sở làm đá nơi đây cho biết, để những khối đá khổng lồ, thô kệch kia có đường nét, có hồn, có ý nghĩa rất cần người thợ phải có tay nghề, tính mỹ thuật cao và sự nhiệt huyết, đam mê. Người thợ cũng phải không ngừng học hỏi để đáp ứng với yêu cầu của khách hàng.

Nghề khó nhọc

Theo nhiều người dân địa phương, nghề chế tác đá này đã qua nhiều thăng trầm, có những lúc tưởng không trụ lại được. Nhưng nhờ có những người yêu nghề, còn chịu cực nhọc với đá nên mới có ngày hôm nay.

Vào nghề cách đây hơn 20 năm, bài học đầu tiên của ông Dương Công Thao là công việc xẻ đá và ra phôi. Thời gian đầu, để có thể học và hoàn thiện một tác phẩm quả không dễ dàng gì đối với những người mới vào nghề như ông.

Chứng kiến những công đoạn vất vả đòi hỏi sức khoẻ, thẩm mỹ cao thì có thể thấy, làm nghề này phải yêu nghề, có năng khiếu hoa tay mới làm được. Trước đây, nghề làm đá chủ yếu làm bằng thủ công nên để xong một sản phẩm phải mất rất nhiều thời gian. Ngày nay với sự hỗ trợ của máy móc nên làm nhanh hơn. Tuy nhiên, không phải chi tiết nào cũng có thể dùng máy mà vẫn cần bàn tay khéo léo của con người.

Nghề làm đá là một nghề khá vất vả, lúc nào cũng vang vọng những tiếng đục đẽo của nhân công dù ngày nắng hay mưa, dù trưa hay chiều.

Ông Thao tâm sự, làm nghề này, đứt tay, đứt chân là chuyện bình thường vì vậy bản thân người thợ phải cẩn thận để tự bảo vệ. Và nghề làm đá thì quanh năm đầu tóc, quần áo đều vướng bụi.

Việc mài, dũa đá bằng máy cũng khiến đôi tai của những người thợ ảnh hưởng không hề nhỏ. "Khi dừng tay, nghỉ việc rồi thì tiếng máy mài vẫn ong ong bên tai", một người thợ chia sẻ. Đây là nghề khó nhọc, nhưng bù lại cho thu nhập ổn định từ 8 - 10 triệu đồng/tháng.

Thanh Hoá được thiên nhiên ban tặng cho nhiều mỏ đá, khi quy hoạch khai thác đã góp phần mang lại những giá trị cho cuộc sống của con người lẫn sự phát triển kinh tế của tỉnh.

Hà Anh