(CLO) Năm 2015, bệnh Zika (bệnh đầu nhỏ) xuất hiện trở lại ở một số nước Châu Mỹ, Châu Phi. Bệnh đang là nỗi lo của toàn thế giới bởi đến nay chưa có vacxin tiêm phòng cũng như chưa có thuốc điều trị bệnh này.

Zika gây ra bệnh đầu nhỏ, não bị tổn thương

Theo các chuyên gia y tế, Virus Zika gây ra bệnh đầu nhỏ với biểu hiện là đầu nhỏ hơn bình thường và não bị tổn thương. Bệnh thường có biểu hiện sốt, nổi mẩn và một số triệu chứng khác như đau cơ, nhức đầu, đau mắt.

Virus Zika được phát hiện đầu tiên vào năm 1947 tại khu rừng Zika của Uganda, sau đó tiếp tục ghi nhận ở Nigeria vào năm 1954 và trở thành chủng virus lưu hành ở nhiều nước khu vực châu Phi. Tại châu Á cũng đã ghi nhận trường hợp mắc đầu tiên vào năm 2007 tại đảo Yap thuộc Liên bang Micronesia. Năm 2013, ghi nhận ổ dịch đầu tiên tại French Polynesia, sau đó lây lan ra các đảo khu vực Thái Bình Dương, bao gồm cả New Caledonia, đảo Cook, đảo Easter; trong năm 2013, Thái Lan cũng đã ghi nhận một số trường hợp mắc bệnh do vi rút Zika ở một số tỉnh, thành phố và Bộ Y tế công cộng Thái Lan cho rằng virus Zika có thể đã lưu hành tại Thái Lan.

Trong năm 2015, Tổ chức Y tế thế giới tiếp tục ghi nhận nhiều trường hợp mắc bệnh do virus Zika tại một số quốc gia khu vực châu Mỹ, châu Phi như: Guatemala, Elsalvador, Venezuela, Senegal, Honduras, Panama, Brasil.

Đầu tháng 02/2016, nước láng giềng – Trung Quốc đã phát hiện trường hợp đầu tiên dương tính với virus Zika. Bệnh nhân từng tới Venezuela và có các biểu hiện cúm, đau đầu và chóng mặt từ hôm 28/1, trước khi qua Đặc khu hành chính Hồng Kông và Thâm Quyến trên đường trở về nhà. Bệnh nhân đã được cách ly và điều trị tại bệnh viện ở quê nhà từ ngày 6/2. Hiện sức khỏe bệnh nhân đã tạm ổn định, với thân nhiệt bình thường, các nốt xuất huyết cũng đang mờ dần.

Phương thức lây truyền chủ yếu của virus Zika là qua muỗi Aedes (loại muỗi truyền bệnh sốt xuất huyết), có một số bằng chứng có thể gợi ý virus có thể lây truyền qua đường máu, từ mẹ sang con khi sinh và qua đường tình dục, tuy nhiên sự ghi nhận là rất hiếm. Thời gian ủ bệnh từ 03/12 ngày.

Hầu hết các trường hợp nhiễm virus Zika có biểu hiện triệu chứng nhẹ và vừa hoặc không có biểu hiện triệu chứng do đó nhiều trường hợp mắc bệnh có thể không phát hiện được; hầu hết các trường hợp mắc bệnh đều có khả năng hồi phục hoàn toàn.

Tuy nhiên, một số thông tin về dịch tễ học liên quan đến bệnh do virus Zika tại Brasil gần đây đã dấy lên sự quan tâm của các quốc gia trên thế giới về ảnh hưởng của vi rút Zika đối với thai nhi.

Theo đó, ngày 22/12/2015, Bộ Y tế Brasil thông báo nước này ghi nhận 2.782 trường hợp nghi ngờ mắc chứng não nhỏ, trong đó có 40 trường hợp tử vong. Đây là sự gia tăng đáng kể (gấp khoảng 10 lần) số trường hợp mắc chứng não nhỏ tại Brasil so với các năm trước đó. Trong số các trường hợp mắc chứng não nhỏ ở trẻ sơ sinh có một số trường hợp xét nghiệm dương tính với virus Zika, đồng thời cũng có nhiều trẻ xét nghiệm âm tính với virus Zika.

Hiện nay, Tổ chức Y tế thế giới đang phối hợp với Bộ Y tế Brasil điều tra và đánh giá mối liên quan giữa virus Zika và chứng não nhỏ; tuy nhiên, có nhiều nguyên nhân có thể liên quan đến chứng não nhỏ ở trẻ sơ sinh như các nhiễm trùng, nhiễm độc tố của bà mẹ trong quá trình mang thai, những lỗi của gen, … ; do đó có thể mất nhiều thời gian để xác định chính thức mối liên quan này.

Tại Việt Nam, hiện nay chưa phát hiện trường hợp nào nhiễm vius Zika; tuy nhiên nước ta lưu hành bệnh sốt xuất huyết cùng với sự lưu hành của loại muỗi Aedes, đây là muỗi truyền virus Zika, đồng thời hiện nay virus Zika đã ghi nhận tại một số nước trong khu vực Đông Nam Á, nơi có sự giao lưu du lịch, thương mại, lao động rất lớn nên nguy cơ virus Zika có thể xâm nhập và lan truyền tại nước ta.

Báo cáo tại buổi họp nhằm phòng chống dịch do virus Zika tại Văn phòng EOC ngày 16/02/2016, Phó Cục trưởng Cục Y tế dự phòng Đặng Quang Tấn cho biết: tính đến ngày 16/02/2016, đã có 44 quốc gia và vùng lãnh thổ thông báo các trường hợp nhiễm vi rút Zika, trong đó đã ghi nhận 3 trường hợp tử vong tại Venezuela và 2 trường hợp tử vong tại Brazil.

Khuyến cáo của Bộ Y tế

Hiện Bộ Y tế đang phối hợp chặt chẽ với Tổ chức Y tế thế giới để theo dõi sát diễn biến và các nguy cơ của bệnh cũng như tăng cường các biện pháp giám sát, phòng chống dịch bệnh ở nước ta.

Hiện nay, bệnh do virus Zika chưa có thuốc điều trị đặc hiệu cũng như chưa có vắc xin phòng bệnh; do đó, việc triển khai các biện pháp nhằm hạn chế sự lây truyền của bệnh bằng cách diệt muỗi truyền bệnh và các ổ chứa của muỗi, bọ gậy là biện pháp hiệu quả để phòng bệnh. Để chủ động phòng chống bệnh do virus Zika xâm nhập và lây lan tại nước ta, Bộ Y tế khuyến cáo mạnh mẽ người dân thực hiện các biện pháp phòng bệnh sau:

1. Đậy kín tất cả các dụng cụ chứa nước để muỗi không vào đẻ trứng.

2. Hàng tuần thực hiện các biện pháp diệt loăng quăng/bọ gậy bằng cách thả cá vào dụng cụ chứa nước lớn; thau rửa dụng cụ chứa nước vừa và nhỏ, lật úp các dụng cụ không chứa nước; thay nước bình hoa/bình bông; bỏ muối hoặc dầu vào bát nước kê chân chạn.

3. Hàng tuần loại bỏ các vật liệu phế thải, các hốc nước tự nhiên không cho muỗi đẻ trứng như chai, lọ, mảnh chai, vỏ dừa, mảnh lu vỡ, lốp/vỏ xe cũ, hốc tre, bẹ lá...

4. Ngủ màn, mặc quần áo dài phòng muỗi đốt ngay cả ban ngày.

5. Tích cực phối hợp với ngành y tế trong các đợt phun hóa chất diệt muỗi để phòng, chống dịch.

6. Khi bị sốt đến ngay cơ sở y tế để được khám và tư vấn điều trị. Không tự ý điều trị tại nhà.

Bên cạnh đó, để chủ động phòng chống bệnh do virus Zika xâm nhập và lây lan tại nước ta và những tác động có thể của virus Zika đối với thai nhi, Bộ Y tế cũng đưa ra khuyến cáo riêng đối với phụ nữ có thai hoặc dự định có thai trong thời gian tới thực hiện một số biện pháp phòng chống dịch bệnh do virus Zika:

1. Không đến các quốc gia đang có dịch bệnh do virus Zika khi không cần thiết. Danh sách quốc gia được cập nhật trên Website: http://vncdc.gov.vn; http://moh.gov.vn;

2. Nếu phải đến các khu vực có dịch do virus Zika cần phải được tư vấn cán bộ y tế để có thông tin đầy đủ về các biện pháp phòng chống lây nhiễm virus Zika.

3. Sau khi về từ các khu vực có dịch do virus Zika cần đến các cơ sở y tế để được tư vấn, xét nghiệm để phát hiện sớm yếu tố lây nhiễm;

4. Chủ động áp dụng biện pháp chống muỗi đốt và tham gia các hoạt động diệt muỗi và bọ gây (loăng quăng) tại cộng đồng.

Phương Linh (T/h)