Phong toả dài kết hợp nợ Chính phủ tăng cao

Nợ của Trung Quốc tính theo tỷ lệ phần trăm trong nền kinh tế của nước này đã đạt mức cao mới vào cuối tháng 6, với việc chính quyền địa phương vay nặng lãi để củng cố nền kinh tế bị đè nặng bởi chính sách của chính quyền trung ương.

Tín dụng cho lĩnh vực phi tài chính lên tới 51,87 nghìn tỷ USD, tương đương 295% tổng sản phẩm quốc nội, đánh dấu tỷ lệ nợ trên GDP cao nhất trong dữ liệu từ năm 1995, theo số liệu thống kê của Ngân hàng Thanh toán Quốc tế công bố hôm 5/12 vừa qua. Tỷ lệ phần trăm này đã vượt qua mức cao nhất trước đó vào cuối năm 2020 ngay cả khi nền kinh tế yếu kém không khuyến khích các công ty tư nhân và hộ gia đình vay vốn.

Theo Viện Tài chính và Phát triển Quốc gia do Bắc Kinh hậu thuẫn, tỷ lệ đòn bẩy có thể còn tăng cao hơn kể từ đó.

Mặc dù đại dịch và những tác động lan tỏa của nó cuối cùng chỉ là một vấn đề ngắn hạn, nhưng triển vọng dài hạn của Trung Quốc có thể không khả quan hơn nhiều. Tỷ lệ sinh giảm và dân số già hóa dự kiến sẽ làm tăng gánh nặng tài chính cho các chương trình an sinh xã hội, khiến Chính phủ có ít nguồn lực hơn để thúc đẩy tăng trưởng.

Lý do cho sự phục hồi gần đây nằm ở cả hai phía cán cân. Về khía cạnh GDP, việc phong tỏa ở Thượng Hải và các thành phố khác đã ảnh hưởng nặng nề đến nền kinh tế. GDP thực chỉ tăng 0,4% trong năm từ tháng 4 đến tháng 6.

Nợ Chính phủ là yếu tố chính còn lại. Việc chính quyền trung ương thúc đẩy các dự án cơ sở hạ tầng để kích thích nền kinh tế đã thúc đẩy chính quyền địa phương phát hành thêm trái phiếu cho mục đích này. Khoản nợ mới dự kiến sẽ đạt mức cao nhất mọi thời đại là hơn 4 nghìn tỷ Nhân dân tệ (tương đương 570 tỷ USD) trong năm nay.

Dữ liệu của BIS cho thấy việc Chính phủ vay nợ là nguyên nhân chính, với tỷ lệ nợ trên GDP tăng gần 6 điểm phần trăm vào tháng 6 so với cuối năm 2020, ngay cả khi số liệu về nợ doanh nghiệp và hộ gia đình giảm so với cùng kỳ.

Một chỉ số từ Ngân hàng Nhân dân Trung Quốc đo lường cho thấy, nhu cầu vay ngân hàng đã giảm xuống mức thấp nhất trong gần 6 năm vào quý 2 năm 2022 và chỉ phục hồi nhẹ trong quý trước.

Đầu tư, chi tiêu nguội lạnh

Các doanh nghiệp tư nhân đã đặc biệt miễn cưỡng chi tiêu. Dữ liệu của Chính phủ cho thấy tổng đầu tư tư nhân vào tài sản cố định từ tháng 1 đến tháng 10 chỉ tăng khoảng 2% trong năm. Điều này trái ngược với mức tăng 11% đối với các doanh nghiệp Nhà nước, có thể là do Chính phủ huy động các ngân hàng quốc doanh cho các công ty này vay trong nỗ lực khởi động nền kinh tế, tờ Nikkei Asia cho biết.

Các hộ gia đình cũng ít muốn vay thêm tiền, bao gồm cả các khoản thế chấp, do việc siết chặt lĩnh vực bất động sản và nền kinh tế nguội lạnh đã thúc đẩy sự sụt giảm kéo dài trên thị trường nhà ở. Một cuộc khảo sát người gửi tiền vào Ngân hàng Nhân dân Trung Quốc (PBOC) trong quý 3 cho thấy kỳ vọng về giá nhà ở giảm xuống mức thấp nhất trong dữ liệu so sánh từ năm 2009.

Triển vọng kinh tế mơ hồ khiến hai nhóm này càng trở nên thận trọng có thể kết hợp bởi sự không chắc chắn dài hạn về tiềm năng tăng trưởng của cả nước.

Các ước tính về dân số mới nhất của Liên hợp quốc cho thấy dân số Trung Quốc giảm hàng năm kể từ ngày 1/7. Sự suy giảm này dự kiến sẽ trầm trọng hơn trong 25 năm tới do tác động của các chính sách trước đây hạn chế số trẻ em trong mỗi gia đình, với mức giảm khoảng 90 triệu người vào năm 2047. Trong khi đó, độ tuổi trung bình dự kiến sẽ tăng từ 38,5 năm nay lên hơn 50 vào năm 2047.

Việc Chính phủ đàn áp các công ty và thị trường, đặc biệt là trong khu vực tư nhân, cũng khiến một số nhà quan sát lo ngại về những hậu quả tiềm ẩn đối với tiềm năng tăng trưởng của Trung Quốc.

Mỹ, đối thủ địa chính trị chính của Trung Quốc, đã chứng kiến tỷ lệ nợ trên GDP tạm thời cao hơn Trung Quốc vào cuối năm 2020 và đầu năm 2021.

Nhưng kể từ đó, tỷ lệ này đã giảm xuống, thấp hơn 30 điểm so với tỷ lệ của Trung Quốc vào cuối tháng 6, trong bối cảnh nền kinh tế phục hồi cũng như việc tăng lãi suất đã cản trở hoạt động vay mượn. Triển vọng tăng trưởng trong tương lai của Mỹ cũng có vẻ sáng sủa hơn, một phần nhờ vào việc cho phép nhập cư mở rộng dân số.

Trước đó, ngày 28/11, tờ Thương báo Hong Kong (Trung Quốc) dẫn báo cáo “Giám sát nợ toàn cầu” của Viện Tài chính Quốc tế (IIF) cho biết, mặc dù quy mô nợ toàn cầu giảm 6.400 tỷ USD xuống còn 290.000 tỷ USD trong quý 3/2022 do đồng USD mạnh lên và lãi suất cao khiến các nước “thắt chặt hầu bao”, song tỷ lệ nợ/GDP của các thị trường mới nổi lại tăng lên mức cao kỷ lục.

Tỷ lệ nợ/GDP toàn cầu trong giai đoạn từ tháng 7 - 9/2022 đã giảm quý thứ sáu liên tiếp xuống 343%, tuy nhiên IIF cho biết các thị trường mới nổi đã phá vỡ xu hướng này khi tỷ lệ nợ/GDP của các nền kinh tế mới nổi tăng trở lại mức cao kỷ lục 254% ghi nhận được trong quý 1/2021, trong bối cảnh thâm hụt ngân sách gia tăng và tăng trưởng kinh tế chậm lại.

IIF cho biết tại các thị trường mới nổi như Trung Quốc, Hàn Quốc và Nga có mức giảm lớn nhất. IIF cho rằng chênh lệch lãi suất của những bên vay lãi suất cao trong năm nay trung bình tăng khoảng 400 điểm cơ bản, tuy nhiên mức độ tăng chênh lệch lãi suất của những bên vay đầu tư lại tương đối nhỏ.

Giám đốc bộ phận nghiên cứu phát triển bền vững của IIF, ông Emre Tiftik nhấn mạnh trong báo cáo rằng: “Đối diện với môi trường huy động vốn toàn cầu thắt chặt, rất nhiều người vay lãi suất cao đã gặp phải nhiều thách thức hơn khi tham gia thị trường quốc tế trong năm nay”.

Các nhà hoạch định chính sách và tổ chức xếp hạng tín nhiệm cảnh báo, áp lực nợ mà các nền kinh tế đang phát triển dễ bị tổn thương phải đối mặt còn rất lâu mới kết thúc, khả năng xảy ra vỡ nợ nhiều hơn.

Hồng Vân (Theo Nikkei Asia)