Sẵn sàng tái cấp vốn

Theo báo South China Morning Post vào hôm 18/6 dẫn lời Bộ trưởng Tài chính Montenegro Milojko Spajic cho hay, một tổ chức tài chính nhà nước châu Âu đã tuyên bố sẵn sàng tái cấp vốn 809 triệu USD để hỗ trợ nước này trả khoản nợ gần 1 tỷ USD cho Trung Quốc. Động thái này sẽ cho phép Montenegro tiết kiệm ngân sách và cắt giảm lãi suất.

Trước đó, vào giữa tháng 4 vừa qua, Bộ trưởng Tài chính Montenegro - ông Milojko Spajic là thành viên nội các mới nhất của quốc gia Nam Âu này đã đề xuất với EU giúp đỡ trong việc hoàn trả khoản vay bằng USD.

Cụ thể, Ngân hàng Xuất nhập khẩu Trung Quốc đã cho Montenegro vay 809 triệu euro (21.400 tỷ đồng) tương đương với 85% chi phí dự kiến để xây dựng 41 km đường trong giai đoạn 1 do Tập đoàn xây dựng cầu đường Trung Quốc (CRBC) nhận thầu. Dự án đường cao tốc có chiều dài tổng cộng là 165 km, nối cảng Bar của nước này với nước láng giềng Serbia.

Theo tờ Financial Times ước tính, với chi phí xây dựng trung bình lên tới 23,8 triệu USD mỗi km, tuyến đường cao tốc của Montenegro trở thành một trong những con đường đắt đỏ bậc nhất thế giới. Theo thỏa thuận, khoản vay từ Trung Quốc của Montenegro sẽ đáo hạn lần đầu vào tháng 7 tới đây.

Tại một phiên họp của Uy ban Quốc hội về Tài chính và Ngân sách, Bộ trưởng Tài chính Milojko Spajic từ chối nêu thông tin chi tiết về tổ chức tài chính châu Âu đứng sau thỏa thuận do được yêu cầu không tiết lộ. Tuy nhiên, ông Spajic cũng cho biết các cuộc thảo luận đang “trong giai đoạn cuối cùng”.

Vào ngày 11/6, trang Reuters đưa tin Brussels đã chuyển sang Ngân hàng Tín dụng Tái thiết của Đức (KfW) và Cơ quan Phát triển Pháp (AFD) - cả hai ngân hàng phát triển thuộc sở hữu nhà nước - và công ty cho vay nhà nước của Ý CDP để dẫn đầu viện trợ tài chính cho Montenegro.

“Thay vì lãi suất 2% đối với khoản nợ hiện tại… mức vay mới sẽ là 1% tính theo euro, thời gian ân hạn 6 năm,… và trả nợ trong 20 năm”, ông Spajic cho biết.

Nguy cơ dính “bẫy nợ”

Nhiều năm trở lại đây, Bắc Kinh đã đầu tư hàng tỷ USD vào khu vực này, chủ yếu thông qua các khoản vay ưu đãi trong cơ sở hạ tầng và năng lượng. Trung Quốc luôn đánh giá cao vị trí địa chiến lược của các quốc gia vùng Balkan, bao gồm Albania, Bosnia, Kosovo, Bắc Macedonia và Serbia, cũng như Montenegro và coi khu vực này là một phần của Sáng kiến Vành đai và Con đường (BRI) nhằm mở rộng tầm ảnh hưởng của Trung Quốc trên thế giới.

Tuy nhiên, sau khi xây dựng xong, giai đoạn 1 đã đội vốn lên gần 1 tỷ euro, tương đương 1/4 GDP của Montenegro. Theo ước tính của Quỹ Tiền tệ quốc tế (IMF), chi phí xây dựng phần còn lại của tuyến đường cao tốc này sẽ lên tới khoảng 1,2 tỷ euro. Khoản nợ trên đã khiến tổng nợ của Montenegro tăng vọt lên tới 103% GDP và buộc chính phủ Montenegro phải cầu cứu Liên minh châu Âu (EU).

Theo phát ngôn viên EU ông Peter Stano, khối liên minh các quốc gia châu Âu (EU) đang là bên hỗ trợ tài chính nhiều nhất cho chính quyền Podgorica, đồng thời cũng là nhà đầu tư và đối tác thương mại lớn nhất của Montenegro.

Vào hồi tháng 4 vừa qua, chia sẻ với South China Morning Post, ông Peter Stano cho biết khối này sẽ “không trả nợ cho các đối tác với những khoản nợ mà họ vay từ bên thứ ba”. Tuy nhiên, ông Stano cũng bày tỏ mối lo ngại “về tác động kinh tế - xã hội và tài chính từ một số khoản đầu tư của Trung Quốc vào Montenegro” và có nguy cơ gây mất cân bằng kinh tế vĩ mô, phụ thuộc vào nợ.

Dự án đường cao tốc dang dở tại Montenegro được giới chuyên gia coi là một ví dụ điển hình của kiểu “ngoại giao bẫy nợ” mà Trung Quốc bị cộng đồng quốc tế cáo buộc áp dụng đối với nhiều quốc gia trên thế giới khi triển khai sáng kiến “Vành đai và Con đường” – một dự án phát triển cơ sở hạ tầng nối đông tây của nước này. Trong khi đó, giới chức trong khối EU ngày càng trở nên quan ngại về nguy cơ Trung Quốc tăng mức ảnh hưởng ở Tây Balkan – khu vực mà quốc gia này có quan hệ chặt chẽ với Serbia.

Bác bỏ những cáo buộc trên, phía Bắc Kinh khẳng định các khoản cho vay “theo thỏa thuận” của họ đối với các quốc gia đang phát triển không hề có điều kiện ràng buộc. Trong khi đó, Đại sứ quán Trung Quốc tại Podgorica cho biết khoản vay trên chưa chiếm đến 25% tổng số nợ của quốc gia Balkan và chi phí dự án tương đối cao do ‘điều kiện địa chất không thuận lợi’.