Theo nhận định của Cục Hải quan TPHCM, loại hình quá cảnh, kho ngoại quan còn tiềm ẩn nguy cơ cao hàng lậu như: Nhập hàng cấm, trốn thuế, vi phạm chính sách mặt hàng. Hàng quá cảnh, kho ngoại quan chủ yếu đến từ nhiều nước quá cảnh, kho ngoại quan vào Việt Nam và được xuất qua Campuchia qua cửa khẩu biên giới Việt Nam – Campuchia tại tỉnh Bình Phước, Tây Ninh, Đồng Tháp, An Giang và Kiên Giang.

Trong thời gian qua, lợi dụng cơ chế thông thoáng về chính sách hàng quá cảnh, kho ngoại quan, doanh nghiệp khi làm thủ tục hải quan, khai sai, không khai những mặt hàng khác có trong lô hàng (trong đó có thể có hàng cấm nhập khẩu). Trong quá trình vận chuyển lô hàng quá cảnh, doanh nghiệp có thể rút hàng ra để tiêu thụ tại thị trường Việt Nam.

Một thủ đoạn khác, đối với những lô hàng quá cảnh gồm các mặt hàng nhập khẩu có điều kiện, mặt hàng có trị giá lớn hoặc hàng cấm nhập khẩu, sau khi lô hàng ra khỏi lãnh thổ Việt Nam doanh nghiệp sẽ tìm cách nhập khẩu trở lại bằng nhiều phương thức khác nhau như: Chia nhỏ lô hàng để vận chuyển qua đường mòn, lối mở, cánh gà hoặc doanh nghiệp mở tờ khai, lợi dụng việc phân luồng miễn kiểm tra để nhập khẩu trở lại Việt Nam. Như vậy, thông qua các thủ đoạn trên, hàng nhập khẩu có điều kiện, hàng cấm, hàng lậu… được các đối tượng buôn lậu tuồn vào nội địa để tiêu thụ với mục đích trốn thuế, né tránh việc kiểm tra chuyên ngành, tạo sự cạnh tranh không lành mạnh trong kinh doanh.

Hiện Cục Hải quan TPHCM đang triển khai Kế hoạch 1412/KH-TCHQ ngày 13/3/2019 của Tổng cục Hải quan về công tác “Tăng cường kiểm soát đối với hàng quá cảnh, tạm nhập tái xuất từ Việt Nam sang Campuchia”, nhằm kịp thời phát hiện, ngăn chặn các hành vi lợi dụng chính sách đối với hàng quá cảnh, tạm nhập tái xuất.

Để quản lý hiệu quả hàng quá cảnh, Phó Cục trưởng Cục Hải quan TPHCM Nguyễn Hữu Nghiệp kiến nghị, ngành Hải quan phối hợp với các bộ, ngành liên quan sớm ban hành quy định bắt buộc lắp đặt thiết bị giám sát hành trình (seal định vị) đối với các phương tiện vận chuyển hàng hóa bằng đường thủy nội địa và chia sẻ thông tin đối với các phương tiện vận chuyển bằng đường bộ, đường thủy đối với hàng hóa xuất khẩu, nhập khẩu nói chung; hàng hóa quá cảnh, TNTX nói riêng đang chịu sự kiểm tra, giám sát, kiểm soát hải quan thông qua Một cửa quốc gia, để phục vụ quản lý nhà nước về hải quan. Trước mắt, phối hợp với Bộ Công an và Bộ GTVT để lấy thông tin hành trình của phương tiện vận tải chuyên chở hàng quá cảnh.

Bên cạnh đó, xây dựng quy chế về thủ tục hàng hóa quá cảnh để tăng chế tài xử phạt vi phạm hành chính và quản lý chặt đối với các hành vi vi phạm của hàng quá cảnh, trường hợp phát hiện hàng quá cảnh là hàng cấm mà không có giấy phép phải tịch thu; xây dựng cơ sở dữ liệu liên thông giữa các bộ, ngành có liên quan và vận dụng có hiệu quả các biện pháp nghiệp vụ kiểm soát nhằm sàng lọc các đối tượng là “Chủ hàng hóa quá cảnh” có cơ sở kho, bãi chứa hàng lậu trong địa bàn nội địa, phục vụ cho công tác sưu tra, quản lý đối tượng, ngăn chặn và xử lý vi phạm. Xây dựng phần mềm quản lý các phương tiện vận chuyển hàng hóa quá cảnh, TNTX, để phục vụ công tác quản lý tại Chi cục Hải quan nơi hàng hóa vận chuyển đi, Chi cục Hải quan nơi hàng hóa vận chuyển đến.

Về điều kiện kinh doanh vận chuyển hàng hóa quá cảnh, nên quản lý chặt chẽ việc cấp phép cho hoạt động vận chuyển. Hàng container, hàng rời từ tàu xuống cảng làm thủ tục quá cảnh, niêm phong và xếp lên phương tiện vận tải, ngoài seal hãng tàu (hàng trong container) còn có niêm seal Hải quan, khi đến của khẩu xuất sang Campuchia có kiểm tra, đối chiếu seal giữa hồ sơ với thực tế nên quản lý về mặt hải quan là chặt chẽ. Áp dụng việc nộp tiền bảo lãnh cho cả lô hàng đối với chủ hàng hóa và người khai hải quan khi tham gia làm thủ tục vận chuyển.

Đối với phương tiện tham gia vận chuyển nên áp dụng giám sát bằng phương tiện kỹ thuật, trước mắt chia sẻ dữ liệu “Hộp đen” của Bộ Giao thông vận tải để quản lý hành trình vận chuyển; tăng cường công tác phối hợp được thực hiện chặt chẽ liên tục đối với hàng hóa quá cảnh, TN-TX để hàng hóa được vận chuyển đúng tuyến đường, đúng thời gian, ngăn chặn hàng hóa bị rút ruột thẩm lậu vào nội địa; đối với cửa khẩu xuất, chi cục hải quan cửa khẩu có hàng hóa phối hợp với các đơn vị chức năng như: Bộ đội Biên phòng, Công an, QLTT,… biên giới Việt Nam - Campuchia để hàng hóa được vận chuyển xuất qua biên giới; đồng thời ngăn chặn hành vi thẩm lậu lại vào Việt Nam qua đường mòn, lối mở để trốn thuế nhập khẩu của Việt Nam - Campuchia.

Tăng cường công tác phối hợp, trao đổi, chia sẻ thông tin đối với hàng hóa quá cảnh, TN-TX với Hải quan Campuchia phục vụ công tác phân tích, thống kê, xác minh vụ việc và doanh nghiệp có dấu hiệu vi phạm, bắt giữ, xử lý kịp thời các vụ việc vi phạm. Đồng thời, tăng chế tài xử phạt đối với các hành vi vi phạm của hàng quá cảnh, trường hợp phát hiện hàng quá cảnh là hàng cấm mà không có giấy phép thì phải tịch thu.

Minh Thùy