Hai mươi năm trước, nước Đức bị sốc bởi một vụ giết người phân biệt chủng tộc tàn bạo. Alberto Adriano, một người chồng 39 tuổi và cha tới từ Mozambique, bị những tên côn đồ thời Đức Quốc xã bắt đầu tấn công vào ban đêm lúc anh đi bộ về nhà sau khi xem bóng đá tại căn hộ của một người bạn.

Ba kẻ tấn công đã đấm và đá Alberto ta liên tục và rất lâu đến khi anh ta bất tỉnh ở giữa công viên Stadtpark ở Dessau, Sachsen-Anhalt. Alberto Adriano qua đời vì chấn thương đầu nghiêm trọng tại bệnh viện ba ngày sau đó, vào ngày 14/6/2000.

Đó là vụ giết người cực đoan cánh hữu đầu tiên ở Đông Đức cũ kể từ khi Bức tường Berlin sụp đổ vào 11 năm trước đó. Trong cơn giận dữ và đau buồn, 5.000 người đã biểu tình trên đường phố Dessau.

"Tôi như bị xúc phạm. Tôi suy sụp vì sợ hãi và như bị tê liệt hoàn toàn", nhạc sĩ người Đức gốc Nigeria Ade Odukoya, được biết đến nhiều hơn với nghệ danh Ade Bantu, nhớ lại cú sốc khi nghe về cái chết của Adriano.

"Điều làm cho trường hợp đặc biệt này trở nên nổi bật là thực tế là tất cả chúng ta đều tưng bừng, mong chờ một thiên niên kỷ mới. Và sau đó ở đây chúng ta có một trường hợp khác về một vụ giết người có động cơ phân biệt chủng tộc".

Thay đổi ý nghĩa của khái niệm “Người Đức”

Cùng với các nhạc sĩ người Đức gốc Phi khác, Odukoya đã quyết tâm tạo dựng một chỗ đứng. Họ đã cùng nhau thành lập dự án chống phân biệt chủng tộc Brothers Keepers (phong trào sau đó đã bị giải tán khi các thành viên chuyển sang các dự án khác nhau), và phát hành ca khúc hip hop "Adriano - Letzte Warnung".

Ca khúc "Adriano - Cảnh báo cuối cùng" đã lọt vào Top 10 bài hát ăn khách nhất ở Đức.

Một phiên bản nữ của phong trào chống phân biệt chủng tộc, được gọi là Sisters Keepers, cũng đã được thành lập.

“Điều chúng tôi muốn là một cuộc trao đổi về “Người Đức”, bởi vì chúng ta luôn cảm thấy người Đức bỏ qua người da màu”, Odukoya giải thích. "Tôi nghĩ với một bài hát như 'Adriano - Letzte Warnung,' chúng tôi đã có thể đạt được một cuộc trò chuyện rộng hơn về bản sắc ở Đức”.

Phân biệt chủng tộc nghiêm trọng hơn thực tế

Bất chấp "Cảnh báo cuối cùng" đã giúp nâng cao nhận thức, nhưng hai thập kỷ sau, nước Đức vẫn đang vật lộn để đối đầu với nạn phân biệt chủng tộc.

Hôm thứ Ba vừa rồi, Cơ quan chống phân biệt đối xử Liên bang Đức (ADS) đã công bố báo cáo thường niên năm 2019. Các con số cho thấy: có sự gia tăng đáng kể về tình trạng phân biệt chủng tộc ở Đức.

Có 1.176 trường hợp phân biệt chủng tộc đã được báo cáo cho cơ quan này vào năm ngoái, tăng 10% so với năm trước và hơn gấp đôi số lượng mà cơ quan này đã thấy trong năm 2015.

Nhưng theo Anetta Kahane, chủ tịch của Hội đồng quản trị của Quỹ chống phân biệt đối xử Amadeu Antonio, những con số này không có ý tưởng thực sự về phân biệt chủng tộc ở Đức.

"Thành thật mà nói, tôi không nghĩ họ chứng tỏ được với chúng tôi bất cứ điều gì. Gần 1.200 trường hợp được báo cáo ở một quốc gia rộng lớn như Đức nói với chúng tôi rằng, ADS không thực sự hoạt động", cô nói. "Phân biệt chủng tộc và phân biệt đối xử là một vấn đề rất lớn”.

Anetta lập luận rằng, Đức cần một cách dễ tiếp cận hơn để mọi người báo cáo các sự cố phân biệt chủng tộc trong cuộc sống hàng ngày, thay vì phải vượt qua các vòng khiếu nại chính thức tới ADS. Bằng cách đó mọi người có thể tạo ra một bức tranh rõ ràng hơn nhiều về những gì đang diễn ra.

"Chúng tôi cần một cái nhìn rộng hơn khả năng hạn chế của ADS có thể mang lại. Họ làm việc tốt nhưng họ không có cơ hội đưa ra một đại diện cụ thể”.

Các cuộc đàm phán bị mắc kẹt

Việc ghi nhận các sự cố hàng ngày đối với nạn phân biệt chủng tộc là vô cùng cần thiết. Không có nó, các cuộc tranh luận về chủng tộc ở Đức sẽ không có kết quả bởi thiếu bằng chứng.

Phó chủ tịch Quốc hội Schleswig-Holstein, Aminata Touré chia sẻ rằng, mỗi lần nói về phân biệt chủng tộc ở Đức, câu hỏi đầu tiên luôn được đặt ra là phân biệt chủng tộc có tồn tại ở Đức không.

Bà Aminata Touré thừa nhận, câu hỏi này cho thấy rằng đa phần người Đức không nhận thức được sự phân biệt chủng tộc, mà “rất nhiều người đang phải đối mặt ở đây, tại nước Đức".

Một vấn đề khác vẫn còn tồn tại ở nước Đức là vấn đề mà Odukoya đang cố gắng đối đầu cách đây 20 năm: Có một ý niệm là tiếng Đức được tự động hiểu là người da trắng.

"Tôi có những người bạn có ông bà đến từ Ba Lan, đến làm việc tại các mỏ ở Essen chẳng hạn", Odukoya giải thích. "Bây giờ họ là thế hệ thứ hai, thứ ba và họ là người Đức. Không ai thắc mắc điều này".

"Tôi cũng có những người bạn cũng là người Đức gốc Phi thế hệ thứ ba và họ vẫn đang được gọi là người Đức với nền tảng di cư. Tôi nghĩ rằng cần phải dừng lại việc loại trừ ngôn ngữ, phải ngừng sử dụng ngôn ngữ cho một định nghĩa khác".

Hành động đi đôi với lời nói

Các cuộc biểu tình phân biệt chủng tộc đã nổi lên khắp thế giới sau cái chết của người đàn ông Mỹ gốc Phi George Floyd dưới bàn tay một người cảnh sát da trắng. Tại Đức, các cuộc biểu tình của phong trào “Black Lives Matter” đã diễn ra ở khoảng 25 thành phố.

Mặc dù làn sóng biểu tình chống lại phân biệt chủng tộc đang lan ra khắp nước Đức, nhưng Odukoya và nhiều người vẫn hoài nghi cho đến khi có “một sự điều chỉnh thực sự từ chính sách của chính phủ”.

"Có một lịch sử gây phẫn nộ cộng đồng khi liên quan đến các cuộc tấn công có động cơ chủng tộc. Nhưng điều đó có dẫn đến thay đổi chính sách, có khiến một số người da đen cảm thấy an toàn hơn ở Đức không?", Odukoya nói.

Nước Đức những năm 2020 đã cởi mở hơn, nhưng có lẽ đó chỉ là bề nổi của tảng băng chìm khi tình trạng nhập cư ồ ạt những năm qua đang trở thành vấn đề phức tạp và nhức nhối với chính phủ của Thủ tướng Angela Merkel. 

Khi cộng đồng người Đức đang bị đe dọa bởi các vấn đề an sinh xã hội, xung đột giữa người bản địa và cộng đồng nhập cư có thể sẽ xảy ra và một dạng phân biệt chủng tộc mới có thể sẽ xuất hiện.

"Đó là điều mà nước Đức cần làm tốt hơn và thực hiện những lời hứa mà nó tiếp tục thực hiện từ thế hệ này sang thế hệ khác”, Odukoya hy vọng.